Cevap : Açıklamalı Atasözleri Sözlüğü

**Şengül Şirin** · 04-17-2009

Akşama karşı gitme, tana karşı yatma
Yüce Allah, gündüzü çalışıp rızk kazanma, geceyi de uyku ve dinlenme zamanı olarak yaratmıştır Bu sebeple erken kalkıp çalışmalı ve erken yatmalıdır Yola çıkmak için de en uygun zaman seher vaktidir, her şey görünür olduğundan daha güvenlidir Gece yolculuk yapmaktan mümkünse kaçınmalıdır; gece yolculuğu hem zor, hem de tehlikelidir

Akşamın hayrından sabahın şerri yeğdir (iyidir)
Elden geldiğince işler akşam ya da gece yapılmamalıdır Sabah görülmesi daha uygundur Çünkü gece iş yapmak tehlikelidir İnsanların en yoğun, yorgun ve dalgın oldukları zaman bu zamandır Çalışanların hata yapmaları, işi eksik görmeleri, verimsiz olmaları gündüze oranla daha fazla olur Ayrıca gündüz elde edilebilen imkânlar gece elde edilemez Bu bakımdan sabahleyin yapılacak iş kusurlu da olsa, akşam yapılacak işten daha iyidir

Alacağın olsunda da alakargada olsun
İnsanlar kolay kolay borçlu olmak istemezler Çünkü borç ödemek, özellikle sıkıntıda olanlar için hayli zordur Bu bakımdan borçlu olmaktansa alacaklı olmak daima iyi görülür Alınması zor da olsa, borçlu olan ödememek için karşı da koysa, insanın alacaklı olması yine de iyi bir şeydir

Alacakla verecek (borç) ödenmez
Kimilerine borçlu, kimilerinden de alacaklı olabiliriz Ne var ki, borcumuza karşılık, alacağımıza güvenip onunla borcumuzu ödeyebileceğimizi düşünmemeliyiz Böyle yaparsak tedbirsiz hareket etmiş oluruz Borcumuzun ödenme günü geldiğinde, eğer alacağımız bize ödenmemişse zor durumda kalabiliriz Bu yüzden borcumuzu, alacağımızla öderiz hesabına gitmek doğru değildir; bu bir tedbirsizliktir

Alçak uçan yüce konar, yüce uçan alçak konar
İnsanların toplum içindeki yerlerini tutum ve davranışları belli eder Kimi insan vardır ki alçak gönüllüdür, büyüklük taslamaz, insanların mevkilerine göre tavır takınmaz; işte bu kimseler saygı ve sevgi görür, toplum içinde yükselir Kimi insan da vardır ki kibirlidir, herkesi küçük görür, üstünlük taslar; bu insan da hiç sevilip sayılmaz, toplum içinde de iyi bir yer edinemez

Alçak yerde yatma sel alır, yüksek yerde yatma yel alır
İnsan hiçbir işinde aşırılığa kaçmamalı, orta bir yol izlemelidir Gerek maddî, gerekse manevî yönden kendisine en uygun olanı seçmelidir Orta bir yol izlemeye yanaşmayan insana hem çok düşük, hem de çok yüksek hayat biçimi zarar verir

Alçak yer yiğidi hor gösterir
Elindeki imkânları sınırlı olan, basit bir görevde bulunan kimse ne kadar değerli olursa olsun kendini gösteremez; kişiliğini, yeteneğini kanıtlayıp lâyık olduğu yere gelemez Bu durumda onun önemsiz görülmesine, etkisiz kalmasına, yitip gitmesine sebep olur

Al elmaya taş atan çok olur
1 Önemli, parlak mevkileri elde etmeye çalışan çok olur 2 Değerli, güzel ve çekici olan şey herkesin dikkatini çeker Kimileri onu elde etmeye çalışırken, kimileri de kıskançlığa düşüp onun aleyhinde çalışırlar

Alet işler, el övünür

İnsan ne iş yaparsa yapsın, ne kadar usta olursa olsun, o iş için gerekli araç-gereç olmadan başarı elde edemez Durum bu kadar açık olduğu hâlde, araç-gereci bir tarafa atıp kendi ustalığı ile övünmekten geri durmaz insanoğlu

Alışmış kudurmuştan beterdir
Bir şeye alışkanlık tutkuyu, tutku da tutsaklığı peşinden sürükler Bir şeye alışkın olan, bir anlamda onun tutsağı olmuştur Artık onu yöneten alışkanlıklarıdır, kolay kolay bu alışkanlıklardan vazgeçmez Alışkın olduğu şeyden kopmamak için her yola başvurur, delice davranışlar gösterir

Al kaşağıyı gir ahıra, yarası (yağırı) olan gocunsun (gocunur)
Bir meseleyi halletmek, bir yolsuzluğu soruşturmak, bir haksızlığın önüne geçmek için ne gerekirse yapılıp söylenmelidir Bu sırada kabahati olan varsın tedirgin olsun, alınıp telâşa kapılsın

Allah bir kapıyı kapatırsa ötekini açar
İşi büsbütün bozulan, bir çıkmaza düşen insan karamsarlığa kapılıp Yüce Allah`tan umut kesmemelidir Çünkü Allah rahmetini esirgemez, O`nun rahmeti boldur Allah hiç umulmadık bir anda bir sebep yaratır ve çare gösterir, bize iyi imkânlar sunar Yeter ki O`na inanıp güvenelim, O`ndan umut kesmeyelim

Allah dağına göre kar verir (verir kışı)
Yüce Allah, her kuluna kaldırabileceği ölçüde yük, sıkıntı verir Bu kimine az, kimine çoktur Herkesin dayanabileceği kadardır

Allah doğrunun yardımcısıdır
Yüce Allah, insanlara neyin eğri, neyin doğru olduğunu kitapları ve peygamberleri vasıtasıyla göstermiştir Onun yap dediğini yapan, yapma dediğini yapmayan doğru yoldadır Onun istediklerini yerine getiren, haram kıldığı şeylerden kaçınan, onu bunu aldatmayan, yalan söylemeyen, doğruluktan sapmayan kişiye Allah yardım eder; o kişi her işte başarı sağlar, kötülük görmez, zarara da uğramaz O hâlde doğruluktan şaşmamalıdır

Allah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açar
İşleri kötü giden kişi Allah`tan umut kesmemelidir Rahmeti bol olan Yüce Allah, kimseyi rızksız koymaz Allah`ın bir sebeple bizi içine düştüğümüz kötü durumdan çıkarıp, daha iyi ve güzel bir duruma kavuşturacağına inancımız tam olmalıdır

Allah`ın bildiği kuldan saklanmaz
Bütün insanlar, yaptıkları her şeyden yaratıcıları olan Allah`a karşı sorumludurlar Allah, kullarının ne yaptıklarını, ne düşündüklerini ve kalplerinden geçenleri bilir İnsan, eğer bir suç işlemişse, bu suçundan dolayı önce Allah`tan korkmalı ve utanmalıdır Çünkü, hiçbir şeyin kendisine gizli olmadığı Allah, onun suç işlediğini biliyordur Bunu gizlemek, o suçu ortadan kaldırmaz Öyle ise onu kuldan niçin saklamalıdır?

Allah kulunu kısmeti ile yaratır
Her insan dünyaya rızkı ile gelir Allah, onu mutlaka bir geçim yoluna ulaştırır; bu yol zor ya da kolay olabilir Yeter ki insanlar birbirinin rızkına el uzatmasınlar

Allah sabırlı kulunu sever
Acı, yoksulluk, haksızlık ve hastalık gibi üzücü durumlar karşısında ses çıkarmadan,
olacak veya gelecek bir şeyi telâşa kapılmadan bekleme erdemidir sabır Bu, insanın sahip olabileceği en değerli huylardandır Böyle kimseler dayanıklı olur, güçlüklere göğüs gerer, kötülükleri kolay savar, sıkıntıları çabuk atlatır Cenab-ı Hak da böyle kullarını sever Öyleyse bu sevgiye lâyık olmak için sabırlı olmaya gayret etmeli insan

Allah sağ eli sol ele muhtaç etmesin
Birine muhtaç olup ondan bir şey istemek, istediğinin yerine gelmediğini görmek insana çok ağır gelir Bu yüzden bir de hakarete uğramak, hele en yakınından böyle bir tavır görmek insanı kahreder Bu sebeple �Allah`a, bizi en yakınımıza dahi muhtaç etmesin� diye dua etmeyi bir görev bilir insan

Allah`tan umut kesilmez
Allah, kendisine inananları güç durumda bırakmaz En umutsuz anlarında bile bir sebep yaratıp onları sevindirir, işlerini yoluna kor, durumlarını düzeltir Bu bakımdan Müslümanlar en kötü ve umutsuz durumlarında bile karamsarlığa düşüp yalnızlık korkusuna kapılmazlar Yüce Allah`ın onlara lütufta bulunacağına, onları koruyacağına gönülden inanırlar

Allah uçamayan kuşa alçacık dal verir
Kiminin gücü az, kiminin yeteneği sınırlıdır Allah, bu insanlara da durumlarına göre imkânlar verir; kolaylıklar gösterir; onların da bir hayat düzeni kurmalarına, geçim yolu bulup barınmalarına yardım eder

Almadan vermek, Allah`a mahsus (yaraşır)
Hiçbir şeye ihtiyacı olmayan, ama ihtiyaç sahiplerinin muhtaç olduğu tek varlık, şanı yüce olan Allah`tır Karşılık beklemeden yardım yapmak sadece ve sadece Allah`a mahsustur Bu sebeple insanlar yardımlaşırken bir karşılığı gözetirler Bir şey verirken almaya gereklilik duyarlar Öyleyse siz başkasına yardımcı olunuz ki, başkası da size yardımcı olsun

Almadığın hayvanı kuyruğundan tutma
Hiçbir zaman alamayacağın bir mala alacakmış gibi, yapamayacağın bir işe yapacakmış gibi, yanında çalıştıramayacağın bir kişiye çalıştıracakmış gibi yakın ilgi gösterme Bu, karşı tarafa boş yere umut vermek olur ki, doğru bir hareket değildir

Alma mazlumun âhını, çıkar âheste âheste
Zalim olma, kötülük yapıp da can yakma Yoksa mazlumların bedduasını alır, yaptığın kötülüklerin cezasını feci şekilde çekersin

Altın anahtar her kapıyı açar
Para güçlü bir araçtır Paranın halledemeyeceği, ortadan kaldıramayacağı engel ya da mesele yok gibidir Çünkü insanlar çıkarlarına, nefislerine düşkündürler Bu düşkünlük onları zayıf bırakır Para da bu zayıf insanları kolayca elde eder Dolayısıyla karşılığını para ile ödediğinizde, insanlar pek çok engeli önünüzden kaldırır; istediğiniz şeyi kolayca elde edersiniz

Altın eli bıçak kesmez
1 Zengin kişi para ile pek çok meselesini halleder, paranın gücü sebebiyle ona zarar vermek zorlaşır 2 Hünerli, işinin ehli kimseyi hayat zorlukları kolay kolay etkileyemez Bir an zorluklar onu sarssa bile, o yılmadan çalışır; işlerini yoluna kor ve hayatını sürdürür

04-17-2009	#4
Şengül Şirin	Cevap : Açıklamalı Atasözleri Sözlüğü *Akşama karşı gitme, tana karşı yatma* Yüce Allah, gündüzü çalışıp rızk kazanma, geceyi de uyku ve dinlenme zamanı olarak yaratmıştır Bu sebeple erken kalkıp çalışmalı ve erken yatmalıdır Yola çıkmak için de en uygun zaman seher vaktidir, her şey görünür olduğundan daha güvenlidir Gece yolculuk yapmaktan mümkünse kaçınmalıdır; gece yolculuğu hem zor, hem de tehlikelidir Akşamın hayrından sabahın şerri yeğdir (iyidir) Elden geldiğince işler akşam ya da gece yapılmamalıdır Sabah görülmesi daha uygundur Çünkü gece iş yapmak tehlikelidir İnsanların en yoğun, yorgun ve dalgın oldukları zaman bu zamandır Çalışanların hata yapmaları, işi eksik görmeleri, verimsiz olmaları gündüze oranla daha fazla olur Ayrıca gündüz elde edilebilen imkânlar gece elde edilemez Bu bakımdan sabahleyin yapılacak iş kusurlu da olsa, akşam yapılacak işten daha iyidir Alacağın olsunda da alakargada olsun İnsanlar kolay kolay borçlu olmak istemezler Çünkü borç ödemek, özellikle sıkıntıda olanlar için hayli zordur Bu bakımdan borçlu olmaktansa alacaklı olmak daima iyi görülür Alınması zor da olsa, borçlu olan ödememek için karşı da koysa, insanın alacaklı olması yine de iyi bir şeydir Alacakla verecek (borç) ödenmez Kimilerine borçlu, kimilerinden de alacaklı olabiliriz Ne var ki, borcumuza karşılık, alacağımıza güvenip onunla borcumuzu ödeyebileceğimizi düşünmemeliyiz Böyle yaparsak tedbirsiz hareket etmiş oluruz Borcumuzun ödenme günü geldiğinde, eğer alacağımız bize ödenmemişse zor durumda kalabiliriz Bu yüzden borcumuzu, alacağımızla öderiz hesabına gitmek doğru değildir; bu bir tedbirsizliktir Alçak uçan yüce konar, yüce uçan alçak konar İnsanların toplum içindeki yerlerini tutum ve davranışları belli eder Kimi insan vardır ki alçak gönüllüdür, büyüklük taslamaz, insanların mevkilerine göre tavır takınmaz; işte bu kimseler saygı ve sevgi görür, toplum içinde yükselir Kimi insan da vardır ki kibirlidir, herkesi küçük görür, üstünlük taslar; bu insan da hiç sevilip sayılmaz, toplum içinde de iyi bir yer edinemez Alçak yerde yatma sel alır, yüksek yerde yatma yel alır İnsan hiçbir işinde aşırılığa kaçmamalı, orta bir yol izlemelidir Gerek maddî, gerekse manevî yönden kendisine en uygun olanı seçmelidir Orta bir yol izlemeye yanaşmayan insana hem çok düşük, hem de çok yüksek hayat biçimi zarar verir Alçak yer yiğidi hor gösterir Elindeki imkânları sınırlı olan, basit bir görevde bulunan kimse ne kadar değerli olursa olsun kendini gösteremez; kişiliğini, yeteneğini kanıtlayıp lâyık olduğu yere gelemez Bu durumda onun önemsiz görülmesine, etkisiz kalmasına, yitip gitmesine sebep olur Al elmaya taş atan çok olur 1 Önemli, parlak mevkileri elde etmeye çalışan çok olur 2 Değerli, güzel ve çekici olan şey herkesin dikkatini çeker Kimileri onu elde etmeye çalışırken, kimileri de kıskançlığa düşüp onun aleyhinde çalışırlar Alet işler, el övünür İnsan ne iş yaparsa yapsın, ne kadar usta olursa olsun, o iş için gerekli araç-gereç olmadan başarı elde edemez Durum bu kadar açık olduğu hâlde, araç-gereci bir tarafa atıp kendi ustalığı ile övünmekten geri durmaz insanoğlu Alışmış kudurmuştan beterdir Bir şeye alışkanlık tutkuyu, tutku da tutsaklığı peşinden sürükler Bir şeye alışkın olan, bir anlamda onun tutsağı olmuştur Artık onu yöneten alışkanlıklarıdır, kolay kolay bu alışkanlıklardan vazgeçmez Alışkın olduğu şeyden kopmamak için her yola başvurur, delice davranışlar gösterir Al kaşağıyı gir ahıra, yarası (yağırı) olan gocunsun (gocunur) Bir meseleyi halletmek, bir yolsuzluğu soruşturmak, bir haksızlığın önüne geçmek için ne gerekirse yapılıp söylenmelidir Bu sırada kabahati olan varsın tedirgin olsun, alınıp telâşa kapılsın Allah bir kapıyı kapatırsa ötekini açar İşi büsbütün bozulan, bir çıkmaza düşen insan karamsarlığa kapılıp Yüce Allah`tan umut kesmemelidir Çünkü Allah rahmetini esirgemez, O`nun rahmeti boldur Allah hiç umulmadık bir anda bir sebep yaratır ve çare gösterir, bize iyi imkânlar sunar Yeter ki O`na inanıp güvenelim, O`ndan umut kesmeyelim Allah dağına göre kar verir (verir kışı) Yüce Allah, her kuluna kaldırabileceği ölçüde yük, sıkıntı verir Bu kimine az, kimine çoktur Herkesin dayanabileceği kadardır Allah doğrunun yardımcısıdır Yüce Allah, insanlara neyin eğri, neyin doğru olduğunu kitapları ve peygamberleri vasıtasıyla göstermiştir Onun yap dediğini yapan, yapma dediğini yapmayan doğru yoldadır Onun istediklerini yerine getiren, haram kıldığı şeylerden kaçınan, onu bunu aldatmayan, yalan söylemeyen, doğruluktan sapmayan kişiye Allah yardım eder; o kişi her işte başarı sağlar, kötülük görmez, zarara da uğramaz O hâlde doğruluktan şaşmamalıdır Allah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açar İşleri kötü giden kişi Allah`tan umut kesmemelidir Rahmeti bol olan Yüce Allah, kimseyi rızksız koymaz Allah`ın bir sebeple bizi içine düştüğümüz kötü durumdan çıkarıp, daha iyi ve güzel bir duruma kavuşturacağına inancımız tam olmalıdır Allah`ın bildiği kuldan saklanmaz Bütün insanlar, yaptıkları her şeyden yaratıcıları olan Allah`a karşı sorumludurlar Allah, kullarının ne yaptıklarını, ne düşündüklerini ve kalplerinden geçenleri bilir İnsan, eğer bir suç işlemişse, bu suçundan dolayı önce Allah`tan korkmalı ve utanmalıdır Çünkü, hiçbir şeyin kendisine gizli olmadığı Allah, onun suç işlediğini biliyordur Bunu gizlemek, o suçu ortadan kaldırmaz Öyle ise onu kuldan niçin saklamalıdır? Allah kulunu kısmeti ile yaratır Her insan dünyaya rızkı ile gelir Allah, onu mutlaka bir geçim yoluna ulaştırır; bu yol zor ya da kolay olabilir Yeter ki insanlar birbirinin rızkına el uzatmasınlar Allah sabırlı kulunu sever Acı, yoksulluk, haksızlık ve hastalık gibi üzücü durumlar karşısında ses çıkarmadan, olacak veya gelecek bir şeyi telâşa kapılmadan bekleme erdemidir sabır Bu, insanın sahip olabileceği en değerli huylardandır Böyle kimseler dayanıklı olur, güçlüklere göğüs gerer, kötülükleri kolay savar, sıkıntıları çabuk atlatır Cenab-ı Hak da böyle kullarını sever Öyleyse bu sevgiye lâyık olmak için sabırlı olmaya gayret etmeli insan Allah sağ eli sol ele muhtaç etmesin Birine muhtaç olup ondan bir şey istemek, istediğinin yerine gelmediğini görmek insana çok ağır gelir Bu yüzden bir de hakarete uğramak, hele en yakınından böyle bir tavır görmek insanı kahreder Bu sebeple �Allah`a, bizi en yakınımıza dahi muhtaç etmesin� diye dua etmeyi bir görev bilir insan Allah`tan umut kesilmez Allah, kendisine inananları güç durumda bırakmaz En umutsuz anlarında bile bir sebep yaratıp onları sevindirir, işlerini yoluna kor, durumlarını düzeltir Bu bakımdan Müslümanlar en kötü ve umutsuz durumlarında bile karamsarlığa düşüp yalnızlık korkusuna kapılmazlar Yüce Allah`ın onlara lütufta bulunacağına, onları koruyacağına gönülden inanırlar Allah uçamayan kuşa alçacık dal verir Kiminin gücü az, kiminin yeteneği sınırlıdır Allah, bu insanlara da durumlarına göre imkânlar verir; kolaylıklar gösterir; onların da bir hayat düzeni kurmalarına, geçim yolu bulup barınmalarına yardım eder Almadan vermek, Allah`a mahsus (yaraşır) Hiçbir şeye ihtiyacı olmayan, ama ihtiyaç sahiplerinin muhtaç olduğu tek varlık, şanı yüce olan Allah`tır Karşılık beklemeden yardım yapmak sadece ve sadece Allah`a mahsustur Bu sebeple insanlar yardımlaşırken bir karşılığı gözetirler Bir şey verirken almaya gereklilik duyarlar Öyleyse siz başkasına yardımcı olunuz ki, başkası da size yardımcı olsun Almadığın hayvanı kuyruğundan tutma Hiçbir zaman alamayacağın bir mala alacakmış gibi, yapamayacağın bir işe yapacakmış gibi, yanında çalıştıramayacağın bir kişiye çalıştıracakmış gibi yakın ilgi gösterme Bu, karşı tarafa boş yere umut vermek olur ki, doğru bir hareket değildir Alma mazlumun âhını, çıkar âheste âheste Zalim olma, kötülük yapıp da can yakma Yoksa mazlumların bedduasını alır, yaptığın kötülüklerin cezasını feci şekilde çekersin Altın anahtar her kapıyı açar Para güçlü bir araçtır Paranın halledemeyeceği, ortadan kaldıramayacağı engel ya da mesele yok gibidir Çünkü insanlar çıkarlarına, nefislerine düşkündürler Bu düşkünlük onları zayıf bırakır Para da bu zayıf insanları kolayca elde eder Dolayısıyla karşılığını para ile ödediğinizde, insanlar pek çok engeli önünüzden kaldırır; istediğiniz şeyi kolayca elde edersiniz Altın eli bıçak kesmez 1 Zengin kişi para ile pek çok meselesini halleder, paranın gücü sebebiyle ona zarar vermek zorlaşır 2 Hünerli, işinin ehli kimseyi hayat zorlukları kolay kolay etkileyemez Bir an zorluklar onu sarssa bile, o yılmadan çalışır; işlerini yoluna kor ve hayatını sürdürür