Cevap : Maden ve Elementler • Bakır • Altın

**Şengül Şirin** · 04-15-2009

Maden ve Elementler • Nikel•Kömür•Krom•Kükürt

Nikel

Demirin bazı niteliklerini taşıyan beyaz, parlak maden

Nikel dövülebilen ve ısıtıldığı zaman kırılmadan uzayabilen bir maden olmakla birlikte kullanılan madenlerin de en sertidir Yer'in yüzeyinde pek bol değildir; göktaşlarında saf halde bulunur Çıkartıldığı maden ocaklarında başka madenlerle karışık haldedir Yeni Kaledonya garnierit'inde magnezyumla karışık olarak ortalama yüzde 6 nikel vardır; Kanada pirotin'leri ise demir ve bakırla karışık olarak yüzde 3 nikelden meydana gelmiştir

Nikel, maden cevherinin zenginleştirilip kavrulmasından sonra, elektrik fırınında ergitilmesiyle elde edilir: buna ham nikel denir Son arıtma için genellikle elektroliz denilen kimyasal yönteme başvurulur

alaşımların kralı

1751'de İsveç'te keşfedilen nikel, ta İlkçağ'dan beri başka madenlerle alaşım halinde kullanılıyordu (Çin'de, sonra Avrupa'da) XIX yyda birçok ülke, «bakır ve nikel» alaşımından para basıyordu Ama saf madenin kullanılmasına ancak XIX yüzyılın sonunda, Kaledonya maden ocaklarının işletilmesiyle başlandı

Dünya nikel üretiminin yaklaşık olarak yarısı Kanada'da üretilir; bu bakımdan Kanada'yı Sovyetler Birliği, Yeni Kaledonya, Küba ve Amerika Birleşik Devletleri izler Türkiye'de bulunan nikel yatakları işletmeye elverişli zenginlikte değildir

Saf nikel özellikle sağlamlığı nedeniyle kullanılır Kimyasal etkenlerden (pas) etkilenmez, hava değişimlerinden bozulmaz Bu özelliği yüzünden nikel, birçok alaşım türünün yapımında aranan bir elemandır Bu alaşımlardan bazılarında yüksek oranda nikel bulunur (ferronikel, Nikrom): bunlar az genleşir, yüksek ısılara dayanır ve deniz suyundan etkilenmez Bazı alaşımlar da çelik esasına dayandırılır Nikel-kromlu çelikler, hiç oksitlenmediklerinden, sanayide pek çok yerde kullanılır

nikelaj

Birçok sanayi dalında bir nikel tuzunun elektrolitik ayrışmasıyla madenî parçalar nikelle kaplanır Nikel kaplama yöntemi 1841'de Ruolz tarafından icat edilmişti Nikelaj özellikle otomobillerin çelik parçalarının süslenmesinde ve ev âletlerinin yapımında kullanılır Aşındırıcı ortamlara girecek bütün eşya için, kromajdan önce de genellikle nikelaj işlemine başvurulurKömür

Milyonlarca yıl önce, ormanlardaki ağaçlar kuruyup dökülerek kalın katmanlar halinde üst üste yığıldı ve bu katmanlar yavaş yavaş toprakla örtüldü Bazı bölgelerde toprak suyla doldu, içindeki ağaçlar çürüyerek siyah ve sert bir maddeye dönüştü: kömür

Bu katmanların meydana geldiği zamanlara göre birkaç kömür çeşidi vardır En eski katmanlar madenkömürü veya taşkömür dediğimiz sert ve parlak bir kömür verir; yağlı madenkömürleri, en çok ısı veren kömür çeşididir Linyitler daha yeni ve dana az sert kayalardır; l kilo madenkömürünün verdiği ısıyı yaratmak için 3 kilo linyit gerekir Bataklık kömürü de denen turba, kara toprağa benzer; bu kömür bir milyon yıldan az bir zaman önce oluşmuşturKrom

Gümüş gibi parlak, mavimsi beyaz, kolay kınlan sert bir maden olan krom havaya karşı çok dayanıklıdır, nemli havada bozulmaz, yani paslanmaz Bu niteliğinden dolayı, paslanma olasılığı büyük olan madenlerden birçoğu ince bir krom tabakası ile kaplanır (kromlama)

Krom doğada filizleri çok olan bir madendir, ilk defa Fransız kimyacısı Vauquelin tarafından 1797'de Sibirya'da bir kurşun filizi içinde bulunmuştur Kromun bileşikleri (zümrüt, yakut, safir vb) güzel renklerde olduğu için ona bu ad verilmiştir (Yunanca khroma, renk demektir)

Krom, doğada genellikle kristal halde bulunur Dünyamızın katılaşması sırasında ilk kristalleşen elementlerden biridir Krom filizi kromit adını taşır, krom taşı demektir Çoğunlukla kayalar içinde ince kristaller halinde bulunur Kromun birçok filizi bilinmektedir; bunlardan zümrüt, yakut ve safir değerli taşlar olduğundan süs eşyası yapımında kullanılır Ama en yaygın krom filizi kromittir

Krom en başta demiri sertleştirmekte kullanılır Krom-demir alaşımı çok sert olduğundan eğe gibi aşındırıcı âletlerin yapımında işe yarar Krom-nikel alaşımının katıldığı demir ise çok dayanıklı ve esnek bir çelik verir Bunlardan çeşitli makine parçalan, zırhlar, köprüler, elektrik dirençleri yapılır

Krom-volfram alaşımları ise çok daha serttir, özellikle sert malzemeyi işlemek için kullanılan uçların yapımına yarar Bu nedenlerle krom bileşikleri sanayide çok kullanılır Bu bileşikler 2, 3, 5, 6, 7 değerlidir Bunlardan krom 2 bileşikleri mavi, krom 3 bileşikleri yeşil, krom 6 ve 7 bileşikleri sarı, turuncu ve kırmızı renkte olur Bu niteliklerinden dolayı krom bileşikleri boya sanayiinde de geniş ölçüde kullanılır

Kromun Özellikleri

simgesi: Cr
atom ağırlığı: 52
atom sayısı: 24
erime noktası: 1,890 derece
kaynama noktası: 2,480 derece
yoğunluğu: 71Kükürt

Kükürt 115 derecede ergir ve esmerimsi bir sıvıya dönüşür; sıvı kükürt 444,6 derecede kaynar: ısıyı ve elektriği çok kötü ilettiği için, iyi bir elektrik yalıtkanıdır Kükürt kolay alev alır ve kısa mavi bir alevle yanarken kükürtlü bir duman verir Çok zehirli olan bu gazlar boğucu ve aşındırıcıdır; fabrika bacalarından savrularak atmosferi kirletir ve çinko damları aşındırır

Zaçyağı ve Kibrit

Doğada çok yaygın olan kükürt, madenlerle karışık olarak sülfür (pirit, galen) veya sülfat halinde (jips), bazı doğal gazlarda (Lacq gazı) ise kükürtlü hidrojen halinde bulunur Taşkömüründen ve petrolden de kükürt çıkartılır Doğal haliyle kükürt ancak volkanik bölgelerde bulunur: en önemli doğal yataklar Louisiana (ABD), Sicilya, Japonya ve Türkiye'dedir (Keçiborlu ve Sarayköy)

Yatak toprağın yüzeyine yakın ise (Sicilya'da olduğu gibi) işletilmesi herhangi bir madenin işletilmesi gibidir 100 metreyi aşkın derinlikte bulunan yataklarda (Louisiana, Texas), özel türde bir delgi işlemine başvurulur: aşırı ısıtılmış su şırınga edilerek kükürt eritilip yüzeye pompalanır Bu işlem, sonradan arıtma işlemlerine de gerek bırakmaz

Ham kükürtten kimya sanayiinde çok kullanılan sülfürik asit (zaçyağı) elde edilir Arı kükürt, kibrit ve barut yapımında kullanılır; çeşitli ilaçların bileşimine de girer

İlkel Bir Yöntem

Maden filizi halinde çıkartıldığı zaman kükürtün her şeyden önce cüruftan ayrılması gerekir Bunun için Sicilya'da hâlâ calcaroni (kalkaroni) fırını denen ilkel bir yöntem uygulanır; maden filizi toprağa derinlemesine kazılmış bu fırına yığılır; fırın alttan ateşlenince kükürtün bir kısmı yanar, geri kalanı ergiyerek sıvı halde dışarı akar; fırından çıkınca katılaşır ve öylece toplanır Bu işlem iki-üç ay sürer Böylelikle elde edilen ham kükürt, sonradan kaynatılarak damıtma yoluyla arıtılır: tuğla odalara gönderilen kükürt buharı toz halinde katılaşır (kükürt çiçeği)

04-15-2009	#3
Şengül Şirin	Cevap : Maden ve Elementler • Bakır • Altın Maden ve Elementler • Nikel•Kömür•Krom•Kükürt Nikel Demirin bazı niteliklerini taşıyan beyaz, parlak maden Nikel dövülebilen ve ısıtıldığı zaman kırılmadan uzayabilen bir maden olmakla birlikte kullanılan madenlerin de en sertidir Yer'in yüzeyinde pek bol değildir; göktaşlarında saf halde bulunur Çıkartıldığı maden ocaklarında başka madenlerle karışık haldedir Yeni Kaledonya garnierit'inde magnezyumla karışık olarak ortalama yüzde 6 nikel vardır; Kanada pirotin'leri ise demir ve bakırla karışık olarak yüzde 3 nikelden meydana gelmiştir Nikel, maden cevherinin zenginleştirilip kavrulmasından sonra, elektrik fırınında ergitilmesiyle elde edilir: buna ham nikel denir Son arıtma için genellikle elektroliz denilen kimyasal yönteme başvurulur alaşımların kralı 1751'de İsveç'te keşfedilen nikel, ta İlkçağ'dan beri başka madenlerle alaşım halinde kullanılıyordu (Çin'de, sonra Avrupa'da) XIX yyda birçok ülke, «bakır ve nikel» alaşımından para basıyordu Ama saf madenin kullanılmasına ancak XIX yüzyılın sonunda, Kaledonya maden ocaklarının işletilmesiyle başlandı Dünya nikel üretiminin yaklaşık olarak yarısı Kanada'da üretilir; bu bakımdan Kanada'yı Sovyetler Birliği, Yeni Kaledonya, Küba ve Amerika Birleşik Devletleri izler Türkiye'de bulunan nikel yatakları işletmeye elverişli zenginlikte değildir Saf nikel özellikle sağlamlığı nedeniyle kullanılır Kimyasal etkenlerden (pas) etkilenmez, hava değişimlerinden bozulmaz Bu özelliği yüzünden nikel, birçok alaşım türünün yapımında aranan bir elemandır Bu alaşımlardan bazılarında yüksek oranda nikel bulunur (ferronikel, Nikrom): bunlar az genleşir, yüksek ısılara dayanır ve deniz suyundan etkilenmez Bazı alaşımlar da çelik esasına dayandırılır Nikel-kromlu çelikler, hiç oksitlenmediklerinden, sanayide pek çok yerde kullanılır nikelaj Birçok sanayi dalında bir nikel tuzunun elektrolitik ayrışmasıyla madenî parçalar nikelle kaplanır Nikel kaplama yöntemi 1841'de Ruolz tarafından icat edilmişti Nikelaj özellikle otomobillerin çelik parçalarının süslenmesinde ve ev âletlerinin yapımında kullanılır Aşındırıcı ortamlara girecek bütün eşya için, kromajdan önce de genellikle nikelaj işlemine başvurulurKömür Milyonlarca yıl önce, ormanlardaki ağaçlar kuruyup dökülerek kalın katmanlar halinde üst üste yığıldı ve bu katmanlar yavaş yavaş toprakla örtüldü Bazı bölgelerde toprak suyla doldu, içindeki ağaçlar çürüyerek siyah ve sert bir maddeye dönüştü: kömür Bu katmanların meydana geldiği zamanlara göre birkaç kömür çeşidi vardır En eski katmanlar madenkömürü veya taşkömür dediğimiz sert ve parlak bir kömür verir; yağlı madenkömürleri, en çok ısı veren kömür çeşididir Linyitler daha yeni ve dana az sert kayalardır; l kilo madenkömürünün verdiği ısıyı yaratmak için 3 kilo linyit gerekir Bataklık kömürü de denen turba, kara toprağa benzer; bu kömür bir milyon yıldan az bir zaman önce oluşmuşturKrom Gümüş gibi parlak, mavimsi beyaz, kolay kınlan sert bir maden olan krom havaya karşı çok dayanıklıdır, nemli havada bozulmaz, yani paslanmaz Bu niteliğinden dolayı, paslanma olasılığı büyük olan madenlerden birçoğu ince bir krom tabakası ile kaplanır (kromlama) Krom doğada filizleri çok olan bir madendir, ilk defa Fransız kimyacısı Vauquelin tarafından 1797'de Sibirya'da bir kurşun filizi içinde bulunmuştur Kromun bileşikleri (zümrüt, yakut, safir vb) güzel renklerde olduğu için ona bu ad verilmiştir (Yunanca khroma, renk demektir) Krom, doğada genellikle kristal halde bulunur Dünyamızın katılaşması sırasında ilk kristalleşen elementlerden biridir Krom filizi kromit adını taşır, krom taşı demektir Çoğunlukla kayalar içinde ince kristaller halinde bulunur Kromun birçok filizi bilinmektedir; bunlardan zümrüt, yakut ve safir değerli taşlar olduğundan süs eşyası yapımında kullanılır Ama en yaygın krom filizi kromittir Krom en başta demiri sertleştirmekte kullanılır Krom-demir alaşımı çok sert olduğundan eğe gibi aşındırıcı âletlerin yapımında işe yarar Krom-nikel alaşımının katıldığı demir ise çok dayanıklı ve esnek bir çelik verir Bunlardan çeşitli makine parçalan, zırhlar, köprüler, elektrik dirençleri yapılır Krom-volfram alaşımları ise çok daha serttir, özellikle sert malzemeyi işlemek için kullanılan uçların yapımına yarar Bu nedenlerle krom bileşikleri sanayide çok kullanılır Bu bileşikler 2, 3, 5, 6, 7 değerlidir Bunlardan krom 2 bileşikleri mavi, krom 3 bileşikleri yeşil, krom 6 ve 7 bileşikleri sarı, turuncu ve kırmızı renkte olur Bu niteliklerinden dolayı krom bileşikleri boya sanayiinde de geniş ölçüde kullanılır Kromun Özellikleri simgesi: Cr atom ağırlığı: 52 atom sayısı: 24 erime noktası: 1,890 derece kaynama noktası: 2,480 derece yoğunluğu: 71Kükürt Kükürt 115 derecede ergir ve esmerimsi bir sıvıya dönüşür; sıvı kükürt 444,6 derecede kaynar: ısıyı ve elektriği çok kötü ilettiği için, iyi bir elektrik yalıtkanıdır Kükürt kolay alev alır ve kısa mavi bir alevle yanarken kükürtlü bir duman verir Çok zehirli olan bu gazlar boğucu ve aşındırıcıdır; fabrika bacalarından savrularak atmosferi kirletir ve çinko damları aşındırır Zaçyağı ve Kibrit Doğada çok yaygın olan kükürt, madenlerle karışık olarak sülfür (pirit, galen) veya sülfat halinde (jips), bazı doğal gazlarda (Lacq gazı) ise kükürtlü hidrojen halinde bulunur Taşkömüründen ve petrolden de kükürt çıkartılır Doğal haliyle kükürt ancak volkanik bölgelerde bulunur: en önemli doğal yataklar Louisiana (ABD), Sicilya, Japonya ve Türkiye'dedir (Keçiborlu ve Sarayköy) Yatak toprağın yüzeyine yakın ise (Sicilya'da olduğu gibi) işletilmesi herhangi bir madenin işletilmesi gibidir 100 metreyi aşkın derinlikte bulunan yataklarda (Louisiana, Texas), özel türde bir delgi işlemine başvurulur: aşırı ısıtılmış su şırınga edilerek kükürt eritilip yüzeye pompalanır Bu işlem, sonradan arıtma işlemlerine de gerek bırakmaz Ham kükürtten kimya sanayiinde çok kullanılan sülfürik asit (zaçyağı) elde edilir Arı kükürt, kibrit ve barut yapımında kullanılır; çeşitli ilaçların bileşimine de girer İlkel Bir Yöntem Maden filizi halinde çıkartıldığı zaman kükürtün her şeyden önce cüruftan ayrılması gerekir Bunun için Sicilya'da hâlâ calcaroni (kalkaroni) fırını denen ilkel bir yöntem uygulanır; maden filizi toprağa derinlemesine kazılmış bu fırına yığılır; fırın alttan ateşlenince kükürtün bir kısmı yanar, geri kalanı ergiyerek sıvı halde dışarı akar; fırından çıkınca katılaşır ve öylece toplanır Bu işlem iki-üç ay sürer Böylelikle elde edilen ham kükürt, sonradan kaynatılarak damıtma yoluyla arıtılır: tuğla odalara gönderilen kükürt buharı toz halinde katılaşır (kükürt çiçeği)