Şiir Nedir?

ŞİİR NEDİR?



Şiir

a) Lirik Şiir
Aşk,ayrılık, hasret, özlem konularını işleyen duygusal şiirlerdir Okurunduygularına, kalbine seslenir Eskiden Yunanlılarda “lir” denensazlarla söylendiğinden bu adı almıştır Tanzimat döneminde de bir sazadı olan “rebab” dan dolayı bu tür şiirlere rebabi denmiştir Divanedebiyatında gazel, şarkı; Halk edebiyatında güzelleme türündeki koşma,semai lirik şiire girer

Örnek;

Sakın bir söz söyleme, yüzüme bakma sakın
Sesini duyan olur, sana göz koyan olur
Anmasınlar adını candan anan dudaklar
Annen bile okşasa benim bağrım taş olur

Epik Şiir

Destansıözellikler gösteren şiirlerdir Kahramanlık, savaş, yiğitlik konularıişlenir Okuyanda coşku, yiğitlik duygusu, savaşma arzusu uyandırırDaha çok, uzun olarak söylenir Divan edebiyatında kasideler, Halkedebiyatında koçaklama, destan, varsağı türleri de epik özellikgösterir Tarihimizde birçok şanlı zaferler yaşadığımızdan, epik şiiryönüyle bir hayli zengin bir edebiyatımız vardır

Örnek;

Bizdik o hücumun bütün aşkıyla kanatlı
Bizdik o sabah ilk atılan safta yüz atlı
Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle
Canlandı o meşhur ova at kişnemesiyle

c) Didaktik Şiir

Birdüşünceyi, bir bilgiyi aktarmak amacıyla yazılan şiirlerdir Bunlarokurun aklına seslenir Duygu yönü az olduğundan kuru bir anlatımıvardır Kafiye ve ölçülerinden dolayı akılda kolay kaldığından,bilgiler bu yolla verilir Manzum hikâyeler, fabller hep didaktiközellik gösterir

Örnek;

Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
Şahsın görünür rutbe – i aklı eserinde

d) Pastoral Şiir

Doğaşiirlerini, çobanların doğadaki yaşayışlarını anlatan şiirlerdirDoğaya karşı bir sevgi, bir imrenme söz konusudur bunlarda Eğer şairdoğa karşısındaki duygulanmasını anlatıyorsa “idil”, bir çobanlakarşılıklı konuşuyormuş gibi anlatırsa “eglog” adını alır

Örnek;

Hülyana karışmasın ne şehir ne de çarşı
Yamaçlarda her akşam batan güneşe karşı
Uçan kuşları düşün, geçen kervanları an
Madem ki kara bahtın adını koydu çoban

e) Satirik Şiir

Eleştiricibir anlatımı olan şiirlerdir Bir kişi, olay, durum, iğneleyicisözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir Bunlarda didaktik özelliklerde görüldüğünden, didaktik şiir içinde de incelenebilir Ancak açık bireleştiri olduğundan ayrı bir sınıfa alınması daha doğru olur Bu türşiirlere Divan edebiyatında hiciv, Halk edebiyatında taşlama, yeniedebiyatımızda ise yergi verilir

Örnek;
Benim bu gidişe aklım ermiyor
Fukara halini kimse sormuyor
Padişah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak ölümüz bizim

f) Dramatik Şiir

Tiyatrodakullanılan şiir türüdür Eski Yunan edebiyatında oyuncuların sahnedesöyleyecekleri sözler şiir haline getirilir ve onlara ezberletilirdiBu durum dram tiyatro türünün ( 19 yy ) çıkışına kadar sürer Bundansonra tiyatro metinleri düz yazıyla yazılmaya başlanır

Dramatikşiir harekete çevrilebilen şiir türüdür Başlangıçta trajedi ve kommediolmak üzere iki tür olan bu şiir türü dramın eklenmesiyle üç kereçıkmıştır

Bizde dramatik şiir türüne örnek verilmemiştir Çünkübizim Batı’ya açıldığımız dönemde ( Tanzimat ) Batı’da da bu türşiirler yazılmıyordu; nesir kullanılıyordu tiyatroda Bizimtiyatrocularımız da tiyatro eserlerini bundan dolayı nesirleyazmışlardır Ancak nadirde olsa nazımla tiyatro yazan da olmuşturAbdülhak Hamit Tarhan gibi

*Genel Hatlarıyla Şiir*

Mısra (Dize);Ölçülü ve anlamlı, bir satırlık nazım birimidir

Beyit (İkilik);Aynı ölçüde olan ve anlamca bir bütünlük oluşturan ve iki dizeden oluşan nazım birimidir

Ölçü (Vezin);Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre bir uyum içinde olmasıdır

Hece Ölçüsü;Şiirdedizeleri oluşturan sözcüklerin hece sayılarının eşitliğine dayananölçüdür Hece ölçüsüyle yazılmış dizeler okunurken belli yerlerdedurulurDurulan bu yerlere "durak" denir Durak sözcüğün sonunda yeralır

Aruz Ölçüsü;Dizelerdekihecelerin uzunluk ve kısalığına göre, açık ya da kapalı oluşuna göredüzenlenmesidirKısa heceler nokta() uzun heceler çizgi (-) ilegösterilir
İmale: Aruz kalıbına uydurmak için kısa hecenin uzun sayılmasıdır
Zihaf: Uzun heceleri kısa okumaktır

Serbest Ölçü;Bu ölçüde hecelerin sayısı ya da uzunluğu kısalığı dikkate alınmaz

Redif;Mısrasonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olaneklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesine "redif" denir

*uzakta
*plakta

Kafiye(Uyak);Şiirdemısra sonlarındaki ses benzerliklerine denir Kafiyeyi oluşturaneklerin ya da kelimelerin; yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları vegörevleri farklı olmalıdır

*derinden
*kederinden

Uyak Çeşitleri

a) Yarım Uyak;Tek ses benzerliğine dayanan kafiyedir

*dizildi
*yazıldı

Tam Uyak;İki ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür

*karanlık
*artık

c) Zengin Uyak;Üç ya da daha çok ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür

* yolculuk
*soluk

d) Cinaslı Kafiye;Anlamları ayrı, fakat yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının mısra sonunda tekrarı ile oluşan kafiyedir

*vakit çok geç
*nasıl geçersen geç


Uyak Örgüsü

Düz Kafiye: "a a a b" ya da "a a b b" olmalı

Çapraz Kafiye: "a b a b" olmalı

Sarma Kafiye: "a b b a" olmalı