|
[KAPLAN]
|
16. ve 17. Yüzyıllarda Türk Çalgıları
Eskiden, tezeneli çalgılar arasından Kopuz, Bozuk ve Çöğür türünden sazların da fasıl heyetlerine dãhil edilmiş olduklarını öğreniyoruz  Oysa Girift, Miskål, Mizmar, Pîşe, Çeng, Lâvta, Muğni, Nüzhe, Santur, Şeşhãne ve Sînekeman artık tedãvülden kalkmış çalgılardır ve Geleneksel Türk Mûsîkîsi topluluklarında bulunmamaktadırlar Bunun başlıca iki nedeni göze çarpıyor: İlk olarak, Türk tãrihinde, Enderun Saray Mektebi ve Mevlevîhãneler dışında ciddî bir “Çalgı Ekolü” kurumsallaşabilmiş değildir; ki bu, birçok çalgının yüzyıllar içinde unutulmasına sebep olmuş başlıca bir etkendir İkinci olarak, Tanzimat döneminden îtibãren ve Cumhuriyet dönemi süresince, Batı Müziği çalgıları, Türk Müziği çalgılarını aşama aşama ikame edegelmiştir
* * *
Böylece, 16 ve 17 yüzyıllar içinde ismi geçen Türk Çalgılarından bahsetmiş bulunuyoruz Görüldüğü gibi, adı geçen çalgıların birçoğu bugün tedãvülden kalkmıştır Ne yazık ki, bu olgunun arkasında olağan bir “çalgı-evrimi süreci” değil, daha ziyãde “tãlihsiz bir ihmâlkârlık” göze çarpmaktadır Yazılı bir kültürün özlemini çeken Türk Müziği, ancak 20 yüzyıldan başlayarak kurumsallaşabilmiştir Nedir ki, hâl-i hazırda mevcut Türk Müziği Çalgılarının teknik ayrıntılarını, ses özelliklerini ve notasyondaki karşılıklarını derleyen bir çalışma hâlâ daha gerçekleştirilmiş değildir Böyle bir çalışmanın eksikliğini çeken Geleneksel Türk Müziği’nin, elbette ki Batı Müziği kadar gelişme sağlaması sözkonusu olamayacaktır; ki Batı Müziği, tã 19 yüzyıldan başlayarak, Berlioz’un “Çalgılama Nazariyatı” isimli eseri ve Korsakof’un “Orkestralama Kaideleri” adlı yapıtı gibi ileri düzey kuramsal çalışmalara geçit vermiş olarak, köklü bir altyapıya sãhip olduğunu tüm dünya nezdinde vurgulamaktadır
Bugün Türk Müziği açısından yapılması gereken, ihmâlkârlıklar sebebîle tedãvülden kalkmış olan değerli Geleneksel Türk Çalgılarının, günümüz teknolojisiyle geliştirilerek yeniden değerlendirilmelerini sağlamak olmalıdır Bundan da öte bir gereklilik, tüm eski ve güncel Türk Müziği çalgılarının, “ortak bir sistematizasyon” içerisinde, aynı bir müzik eğitim sürecine raptedilebilmeleridir Bunun için yapılması gereken, aynı bir kurum çatısı altında hem Batı Müziği, hem de Türk Müziği eğitiminin müşterek yöntemler üzerinden sağlanabilmesi ve her iki alana da vãkıf müzik insanlarının yetiştirilebilmesidir Ancak bu süreçlerden geçtikten ve çokseslilik kadar makam ve usûl bilgisine de sãhip olduktan sonra, Ulusal Müzik yapma iddiasında olunabilinecektir Herhâlde, Türk Çalgılarının kullanılmadığı bir müzik; her ne kadar Türk ezgilerinden kısmen faydalanmışsa da, Türk Müziği kimliğinden doğal olarak uzak kalmaya mahkûmdur
Beklentimiz odur ki, günün birinde, Türkiye’nin müzik eğitimini ãdetã ortadan ikiye biçen Ala Turka – Ala Franga ayrışması sonlanır da, bu sãyede, hem öz benliği ile buluşan, hem de çağdaşlaşmanın gereklerini kavrayan müzik insanları, dayanışma içerisinde, Türk insanına hitãbeden “Gerçek Çağdaş Türk Müziği Ekolü”nü yaratırlar Bu istem gerçekleştiği takdirde, Geleneksel Türk Çalgıları ile Batı Müziği Çalgılarının ortak bir zeminde buluşmasıyla yepyeni bir akım yaratılacak ve Türkiye Cumhuriyeti, uzun zamandır özlemini duyduğu Ulusal Müzik Kültürü’ne en nîhãyet kavuşacaktır
Ozan Yarman
23 Aralık 2002
Kaynakça:
PHP Kodu:
[1] Öztuna, Yılmaz, “Osmanlı Devleti Tãrihi”, 1. Cilt “Siyãsî Tãrih”, 1998, Ankara
[2] Yarman, Ozan, “Türk Mûsîkîsinin Kısa bir Tãrihçesi”, 2002, İstanbul
[3] Büyük Larousse Ansiklopedisi, 1986, İstanbul
[4] Ezgi, Suphi, “Nazarî ve Amelî Türk Mûsîkîsi”, 1940, İstanbul, 4. Cilt, s. 151-187, 2
[5] Farmer, Henry George, çev. İlhãmi Gökçen, “17. Yüzyılda Türk Çalgıları”, 1999, Ankara
[6] Aksüt, Sãdûn, “Türk Mûsîkîsi’nin Yüz Bestekârı”, 1993, İstanbul
[7] Yekta, Rauf, “Türk Mûsîkîsi, 1986, Ankara, s. 52
[8] Behar, Cem, “Ali Ufkî ve Mezmurlar”, 1990, İstanbul, s. 7-46
[9] Fuat, Memet, “Karacaoğlan”, 1999, İstanbul, 7-20
[10] Çevikoğlu, Timuçin, “Ney Sözcüğünün Etimolojisi ve Neyin Tãrihçesi”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/ney/ney.htm
[11] Toz, Ahmet, “Ney”, http://www.musikionline.com/bolumler/sazlar/sazlar_ney.html
[12] Aydoğdu, Gültekin ve Tãhir, “Kaanunun tãrih içindeki gelişimi”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/kanun/kanun.htm
[13] “Kanun”, http://www.musikionline.com/bolumler/sazlar/sazlar_kanun.html
[14] Özel, Aslıhan, “Türk Müziğinde Yaylı Çalgılar”, http://www.musikionline.com/bolumler/makaleler/makale006.html
[15] Mutlu, Ümit, “Santur”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/santur
[16] “Tanbur”, http://www.musikionline.com/bolumler/sazlar/sazlar_tanbur.html
[17] “Tanbur”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/tanbur/tanbur.htm
[18] “Lâvta”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/lavta/lavta.htm
[19] Tutan, Ali, “Ud”
[20] “Ud”, http://www.musikionline.com/bolumler/sazlar/sazlar_ud.html
[21] “Kemençe”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/kemence/kemence.htm
[22] “Üç telli Klâsik Kemençe”, http://www.musikionline.com/bolumler/sazlar/sazlar_kemence.html
[23] Tutan, Ali, “Türk Mûsîkîsi Çalgıları”
[24] Yener, Fãruk, “Müzik, 1983, İstanbul
[25] “Türk Mûsîkîsi Sazları”, http://www.turkmusikisi.com
|