Yöresel Ata Sözleri

( Adana )
Katrani kaynatsan olur mu seker, cinsi batasica cinsine çeker
It tastan, baci kardastan korkar
Avrat kitlik bilmez, çoban yokluk bilmez
El eli azdirir, yagmuru yel azdirir
Olmadik yok, duyulmadik çok
Tas kabaga deyse de vay kabagin basina, kabak tasa deyse de vay kabagin basina
Ögrünme ördek gibi, kirilirsin bardak gibi
( Adiyaman )
Erkegin kötüsü vatan (sila) deyin aglar Arvdin kötüsü keten deyin aglar
Git gel Kesin´e, Oyna davul sesine
Öksüz kiz sekkeyi neylesin
Ver AllahIIn verdigine, vur Allah´in vurduguna
El dutanin elini Allah dutar
Dögme gapimi zumzuhnan, dögerler gapini tohmahnan
Çira dibine söle vermez
Bos gezmedense beles çalismak eyidir
Her deli üstünü yirtmaz
Yatan itin guyruguna basilmaz
Ne gorsan gazanina o gelir gassigina
Öksüz gülsün de, ya kim aglasin
( Afyonkarahisar )
Köpege çan takilmaz
Kumarda üten de uyumamis, ütülen de
Alçacik esek binmege kolaydir, yünlüce koyun yolmaga kolaydir
Bir kasik asin, agrisiz basin olsun
Dirdirci kari, sokucu ari
Ekmegin iyisi deneden, yigidin iyisi anadan olur
Sakla beni varken, bulunayim sana yokken
( Agri )
Beg nazari, Hak nazari
( Amasya )
Iki horoz bir pinde (kümeste) geçinemez
Lambayi almadan camina bak, gelini almadan huyuna bak
Suyu dövmekle yag çikmaz
Taziyi çulladikça üsür
Dibi görünmedik göle batilmaz
Ekin ekersen kerk it, degirmene gidersen er git
Saglik istersen çok yeme, saygi istersen çok deme
( Ankara )
Var herifin gartina, çik gögsünün tahtina Var herifin gencine, her gün gönlün incine
Al devletninin gizini, tutsun dölene dölene; Al dilencinin gizini, tutsun dalana dalana
Baba baci tütünü gor gider, ana güder kuzuyu
Dam dolusu tükenmis, damlayan tükenmemis
Erken süpür il (el) görsün, aksam süpür ir (er) görsün
Ekme bitmiyen yire, dikme dutmayan yire; Ayak hiç gider mi? gönül gitmeyen yire
Ilk gocan hammalin, son gocan dellalin
Inanma yaz gününün yagmuruna, yagar yagar gün dogar
Inanma dul garinin sözüne, aglar aglar gözüyle er dener
Yilin (yelin), silin (selin), ilin önüne geçilmez
Büyük mesnette (mevkide) olanin bas agrisina aglayan çok olur
Pek kirlenme sabuna zarar; pek acikma, ekmege zarar
Bir dalin kölgesinde bin goyun eglenir
Gisin isi, yazin yimisi bol olur
( Antalya )
Dügün sesle, ölü yasla yakisir
Genç agaya hizmet, azgin ata timar güçtür
Parasiz kasa, karisiz haneye benzer
Aglarsan gözüne, yemezsen özüne
Altini zaptetmeye gümüsten el ister
Ati çulundan bilmezler
Erken gelen yazdan, kendi basina büyüyen kizdan kork
Hayvanin iyisi otlukta, insanin iyisi kitlikta
Köse bir tarak bulmus, ne bulmus sevinmis, ne yitirmis tasalanmis
Kul yazisin, bas sizisin çeker
( Artvin )
Ortak mala gün çalmaz
Aç katik istemez, uyku yastik
Kiliç keser kol ögünür
Çubugun iyisi, öküzün arkasinda belli olur
Güzele "güzel" dersin naz eder, çirkine "güzel" dersin haz eder
Ayinin kirk oyunu bir aci bantanin (yabani armut) basinadir
Ari bali etrafinda dolasir
El elin ölüsüne güle güle aglar
Seyirciye dövüs kolaydir
( Aydin )
Pekmez gibi malin olsun, sinegi Koçarli´dan gelir
Aydin çukuru, altin çukuru
Kirli gelir, yerliyi kovar
Temiz su akar, kirli su kokar
Zengin yer sütlaç, fakir yer bulamaç; sabah olunca o da aç, o da aç
Akmayan dam, tütmeyen baca, kaynanasiz koca
Akan çay her zaman kütük getirmez
Dilin kemigi yok ama, kemigini kirar
( Balikesir )
Az yiyen her gün yer; çok yiyen bir gün yer
Komsuda deve var, aciktinsa eve var
Olmusla ölmüse çare bulunmaz
Kendi köyünün küllüsü baska köyün güllüsünden iyidir
Anasindan büyük kuzu olmaz
Beyaz, günden kararmaz; kar, sudan agarmaz
Bildigin ayrani bilmedigin yogurda degisme
Bakkal ise azdan basla Rençper isen tarlayi üçle Malci ise dista kisla Batakçi isen ögleyin uykuya basla
Bir ekmek dokuz aç Durma oradan kaç
Borcun iyi vermek, derdin iyisi ölmek
Çocuklar oynamaktan, gençler islemekten, ihtiyarlar söylemekten yorulmaz
Egiremeyecegin pamugu atma!
Ekmek yumrukla piser
Geçmis yagmura kepenek ne yapsin?
Her koyun kuzusuna meler
Her düdük istedigin gibi ötmez
Herkesin akli bir olsa, koyuna çoban bulunmaz
Mayali ekmek kabarir
Mal mala girer, dal dal olur
Okka okka alinan tuzdan, hükümete çikan kizdan hayir gelmez
( Bilecik )
Kiz alirsan Sögüt´ten al, at alirsan yörükten al
Iki çuval bir harar, herkes menfaatin arar
Baktin kar havasi, eve gel kör olasi
( Bitlis )
Atin ardinda, kadinin önünde gitme
Bulut gitti Van´a, kalkin girin divana; bulut gitti Mus´a, kalkin gidin ise
Bitlis kisina, Asker´in isine akil ermez
Dagdaki gelir, bagdagini sürer
Aç kurt daga varmis, çikamamis, demisler: "Ne kadar toktur"
Örtik kapi selamet, açoh kapi melamet
Kalkanin yerini, ölenin avradini alurlar
Koyun kuzusuna basmaz
Bos ite menzil olmaz, gezer Irani, Turani
Tas degene bellidir
( Bolu )
Allah, andigin yerdedir
Koyun güden, kurdu görür
Vakitsiz açilan gül tez solar
Verdin mi doymali, vurdun mu koymali
Cahile söz yetmez, çalida gül bitmez
Çok üren köpegin sesi kisilir
( Burdur )
Balsiz ari, kocasiz kari insana sarar
Dil söyler, saklanir; bas, belaya katlanir
Bademini yemek için kabugunu kirmali
Çürük binaya çok destek vururlar
Anasina yakin kizdan, ormana yakin domuzdan kork
Kabi ayri olanin, tadi ayri olur
Tay besleyen ata biner
Ite selam, deliye kelam olmaz
( Bursa )
Kazanmayinca kazan kaynamaz
Kadin kocasina göre bas baglar
Kiz anasi köse minderi, oglan anasi kapi yamasi
Dam kara, dombay (manda) kara; çik gece vakti, dombay ara
Akilli sinek yogurda konar, sehire gelir; akilsiz sinek cigere konar, köye gider
Bekle esegim bekle yaz gele; sahibin sana yonca vere
Ben derim Abdi Gazi, sen dersin bardak bogazi; ben derim ilm-i hikmetten, sen dersin kilimi kim çaldi mektepten
Bezir bardagina zambak yakismaz
Bir agaç suda çok durursa, olur abanoz; Bir misafir çok oturursa olur babaniz
Dag yürü, dag yürü, dag yürümezse abdal yürü
Köpegin ilenci geçse de ne ekmekçi kalir, ne kasap
Her akil bir olsa, Bilecek´te pazar olmaz
Yolcunun gelecegi, çocugun dogacagi belli olmaz
Yumurtayi seven tavuklarin patirtisina katlanmali
Nargilenin, atesin küllüsü; erkegin kadinin dillisi
Söz sözü açar, oklava baklavayi
Tarlanin eve, kadinin yere yakini
Misafirlerin karni dokuz olur
Komsudan gelen övün olmaz, o da vaktinde bulunmaz
Gidenin geleni olur
Dükkan kapisi, hak kapisi
Dost yatakta belli olur
Bir handa bir kisi yatmaz
Arsinina göre bez yirtilmaz
Aç kurt komsu kuzuyu yemez
Açi doyurmak zordur
Aça arpa ekmegi etten lezzetli gelir
( Çanakkale )
Erken kalkan isine, geç kalkan düsüne
Dumanli daglar yagmursuz kalmaz
Sarimsak yilinda kokar
Tok domuz yulaf yemez
Ummadigin kütük (çocuk) arabayi devirir
( Çankiri )
Komsuna tavuk iste ki Allah sana kaz versin
Asilirsan da ibrisimle asil
Alnimin akligi, agzimin pekligi
Ölecek karga kirilacak dala konar
Güzele köpen yarasir, çirkine atlas neylesin
( Çorum )
Kara ile saridan hörü, sari ile saridan peri, iki karadan elinin körü dogar
Uyuz ite gümüs kusak bulunmaz
Gölgeyi hos gören, tekneyi bos görür
Baskalarinin sofrasindan geçinen, ne bulursa onu yer
Kayseri´deki çizmeye ayagini uzatma
Verdigin bir yumurta, gözümü çikardin dürte dürte
( Denizli )
Erkegi er eden de karidir, eriden de karidir
Kizi kökten, sarabi küpten al
Delik kapta su durmaz
El adama arpa ekiverir, gider de sarpa ekiverir
Bol ekmek harmanda, bol et kurba
( Diyarbakir )
Bes paran varsa, bes dügüm vur
Çürük merdivenle dama çikilmaz
Kohmis ete sinek çoh konar
Ne dograsan asan, o gelir karsan
Ögidi ver alana, kulaginda kalana
Tashinlihin soni sashinlih
Dert vardir gelir geçer, dert vardir deler geçer
Ersiz avrat, yularsiz at
Her kazilan yerden su çikmaz
Yag aci olunca pilav da aci olur
Tuzin azi da bir çohi da
Sayili goyunu gurt yemez
( Edirne )
Kokara is buyur; ye basi arir, ye karni aciktir
Kör biçak ete yörük, kokar kari dile yörük
Delikli tas yerde, deli kiz evde kalmaz
Uyuz uyuzu sivatda, domuz domuzu batakda görümüs
Köpek düldü (dövüldügü), soka (sokaga) gider
Az seyi kizanina, çok seyi kocana gösterme
Insanin kendine etdini maleli (mahalleli) toplassa edemez
Yamirli (yagmurlu) havanin uykusu, lüzgarli (rüzgarli) havanin kuytusu
Dokuz nasatdan (nasihattan) bi serencam idir (iyidir)
Insan kismi sülese sülese; havyan kismi koklasa koklasa annasir
Hastayi buza, asi (asigi) söze yollama
Hayvanin disine, insanin isine bakarlar
( Elazig )
El elin eseginin yirlaya yirlaya, kendi esegini terleye terleye arar
Hastayim deme, can duyar; satayim deme el duyar
Mazarrettir, mazarrett, mazarrat: Kocakari, tuzlu peynir, kokmus et Menfaattir, menfaattir, menfaat: Taze kuzu Gürcü kizi semiz et
Gelin agzi tutulur, elin agzi tutulmaz
Komsu komsunun külüne muhtaçtir
Sakla samani gelir zamani; sakladim samani yaptim hani
Az yiyen kazi; çok yiyen kuzu olur
Üflemekle hamam isinmaz
Eceli dolan yilan, yol üstünde yatar
Evi yapan da anne, yikan da anne
( Erzincan )
Dibini bilmedigin kuyuya inme
Cani sopa isteyen keçi, gider gelir çobanin degnegine sürtünür
Oglani doguran ana sevinmesin de, ekmegini yiyen sevinsin
Bogaz dedigin kirk kertiktir
Her kus zürbesiyle (sürüsüyle) uçar
Yalanin dibi deliktir
( Erzurum )
Yüz güzelligi evden hamama, huy güzelligi Erzurum´dan Sam´a
Atimi begenmeyenin esegi olsa, bana kel diyenin perçemi olsa
It iti yer kemigini yabana atmaz
Ayran bulamaz asina, sohmalar sohar basina
Gahvelerim bisdi gel, cezvelerim dasdi gel Iyi günüm dostlari, kötü günüm geçdi gel
Gelin bulduguni isler, gaynana da çilligini disler
Kedi ete gavusamayinca "püf ne kötü gohir" der
Kestane gabugundan çihmis, gabuguna tükürir
Ne dograrsin, ne basarsin, bir kepçe vurmada küsersin
Oyun bilmeyen giz demis; Yerim darasih
Güzele gazan parasi da yakisir
Çarsida mum pahali, körün neyine
( Eskisehir )
Kadini evinden, erkegi pirinden sirarlar
Tandir sicak iken ekmek tutar
Üzümcünün gözü omcada olur
Beslemeden gadin olan, tasiynan hamam yikar Köleden mezin (müezzin) olan, sesinen cami yikar Zaptiyeden pasa olan, künde bi adam asar
Dolu gügüm gümlemez, dertsiz olan inlemez
( Gaziantep )
Kapiyi kirarsan odun çok olur
Üzümün iyisi dene, karinin iyisi nene olur
Ölmüs koyun kurttan korkmaz
Körden gözlüg, topaldan ayakli, deliden deli (dogar)
Yanik yerin otu tez biter
Disi kus yuvasina dolasir
Toku gönülleme zor olur
Antepli´nin ikisi bir yere çok, birisi az
Oglan dogurdum oydu beni, kiz dogurdum soydu beni
( Giresun )
Duvari hatil, gelini hatun tutar
Kariya iyi deme zügürtlük görmeyince, evlada iyi deme, el kizi koynuna girmeyince, tarlaya iyi deme, bol ürün vermeyince
Findigi ye, harmanini sorma
Dügünün asi, dertlinin yasi çoktur
Çekiç yemiyen tas, yapiya uymaz
Bir fisilcik yedi köyü yikar
Ata arpa, yigide arka gerek
Babam evi uzak olsa, ögünmesi kolay olsa
Havayi yel, insani el azdirir
Tavsani tazi tutar, çalimi avci satar
Atasi ne ise ötesi de odur
( Gümüshane )
Essek dagda ölür, gohusi eve gelir
Eti goldan, gizi soydan al
Kervan galhdiysa, kervansaray yerinde
Mejlisde dileen, sofrada eleen sahabol
Öli kefininden kömnek olmaz
Tilkiyi govaliyacim deyken, sahan gurdi uyandirma
Topragin ne ele ver, ne sele ver
Uyuz ite gümüs tasma, kel basa simsir darah
Üren ite ekmek atilmaz
Yara eylenir, yeri eylenmez
Zornan it ava getmez
( Hakkari )
El pislenmeden, agiz sekerlenmez
Her gördügün buluttan yagmur yagmaz
Bagdaki bagdan, sürüdeki sürüden yer
Çömlegi yapan kulpunu da takar
Esekten esek, çamura bir kere çöker
Sigirtmaçlarin kari esege binmesidir
Tavuk yumurtlar, horoz zora düser
( Hatay )
Deve hömbögünü görse, düsüp çatlar
Kizin küseni koca, erkegin küseni avrat ister
Ver gülümü, al gülünü
Isigini aksamdan evvel yakan, sabaha çirasinda yag bulamaz
Sevmedigin yarpuz burnunun dibinde kokar
( Isparta )
Er adami otuz iki disiyle degil, otuz iki isiyle sever
Çarsidaki cigere tuz sürtme
Çocuklar uyuya uyuya büyür, ihtiyarlar uyuya uyuya ölür
Imama iskat degsin de Ölü ister cennete, ister cehenneme gitsin
Insan yavrusunu beleye beleye, koyun kuzusunu yalaya yalaya büyütür
Iyi ogul bilir ana halini, kötü ogul satar baba malini
Koçu kendinin et de, kuyrugunu öyle yepele (oksa)
Koyun yoncadan kaçmaz, köpek kemikden kaçmaz, insan rahattan kaçmaz
Ölümün öldügüne dayandim da "basim sag olsun"a dayanamadim
Anadan gören inci dizer, babadan gören sofra yazar
Geçinemeyene dokuz koca okumayana dokuz hoca az gelir
Cani cana örmüsler, artanini kesmisler
Cana cömertlik olmaz
"Cömert" derler maldan ederler,"yigit"derler candan ederler
Çocuga is buyuran ardinca kendi gider
Dag deyip dingildama, ardinca adam bulunur
Dag basinda harman yapma, savurursun yel içinde;
Sel önüne degirmen yapma ügüdürsün sel içinde
Dag devrildi, duman savruldu
Dane tükenmeyince,degirmen durmaz
Danisan dagi asmis, danismayan düzde sasmis
Dügün evini bilmeden keskek sahanini alip kosma
Lafla dükkan açilmaz
Lezzetsiz çorbaya tuz kâr etmez
Ekmegimi al da, dirligimi alma
Caminin mumunu yiyen kedinin gözü kör olur
Çagrilan yere erinme, çagrilmayan yere görünme
Çalida gül bitmez, cahile söz yetmez
çiftçi yagmur ister,yolcu kurak
Çiçek sulandiginda, saksi islanir
Çig yemedim ki karnim agrisin
Elden yiyen seker, evden yiyen çöker
Eski fener, gâh yanar, gâh söner
Fakirin arkasi yufkadir
Mü´minin harmani gökte savrulur
Fakirin yüzü kansiz,özü cansiz olur
( Içel )
Oglum sana virecem ögüt, ununu gendi elininen ügüt; el ügüdürse ya yari ügüdür, ya diri ügüdür
Agir tasi ne yer alir, ne sel
Borçlu güle güle gider, aglayi aglayi gelir
Kelin emi olsa basini yur
Art ayagin izi ön ayaginkini bozar
Er yanan ocak küllü olur
Gurbete kiz verme yiter gider; denize tas atma batar gider
Akilli yasamaz derler, sen bugün de aksam ettin
Armudu tasladin, elmayi tasladin da Lailaheillallah´a mi basladin?
Babali oglanin mali olmaz
Benim derdin inek ile danada, karinin derdi sürme ile kinada
Görmez gözündeki sapan okunu, görür ilin gözündeki saman çöpünü
Haram helal ver Allahim, kulun durmaz yer Allahim
Olmadik yilin yagmuru harman vakti gelir
Hoca olmak istersen eliften basla, Yörük olmak istersen yaylada kisla, Zügürt olmak istersen hovardaliga basla
Sinegin bali, haylazin mali olmaz
Keçinin sumaga ettigini, sumak ta keçiye eder
Dagdan inmis yörük, ne erik bilir ne koruk
Sahilde darisi(misir) olanin, yaylada karisi olmaz
Elin memleketinde tavuk olup giklayacagina, kendi memleketinde bülüç(civciv) ol cikila
Elbise yer ögretir, para dil ögretir
Benim derdim inek ile dana da, karinin derdi sürme ile kinada
Sac tava gelir hamur biter, geçim düzene girer ömür biter
Donunun yirtigina bakmaz rüzgara karsi gider
Küçük gelin gelmeyince, büyük gelinin kiymeti bilinmez
Eli hamur ovalar, gözü dana kovalar
Kocasindan sonra kalkan karidan, Hazirandan sonra ekilen daridan, Nisandan sonra arlayan aridan hayir gelmez
Devenin yemedigi et basina vururmus
( Istanbul )
Benzeye benzeye yaz, benzeye benzeye kis
Bir akçe ile dokuz kubbeli hamam yapilmaz
Biri yapar, biri bozar, bu dünya böyle gider
Güzelden göz, çirkinden dert eksik olmaz
Her taamin lezzeti tuzdan çikar, tuz ekmek bilmeyen akibet gözden çikar
Iyilik gariptir, sahibini kimse bilmez
Kurbaga vararak vararak, merdiven ayak ayak
iyiligimi isteyenin iyiligini göreyim, kötülügümü isteyenin helvasini yiyeyim
Ben yedim, Allah artirsin, sofrayi kuran kaldirsin
Boyundurugunu görünce öküz canlanir
( Izmir )
Erken kalktim isime, seker kattim asima
Hanci tavugu, yolcu artigi ile geçinir
Kapidan alacakli bakarken, pencereden sadaka verilmez
Elin terazisi yoktur
Dügüncü dügünü uzatirsa dövünür
Çürüksüz koz olmaz
( Kars )
Kuru sofraya molla dua okumaz
Ersiz avrat, yularsiz at
Koyunu olmayanin biçagi keskin olur
Erkek kusun yuvasi olmaz
Esegin yükü agir olmazsa agir gider
Tilkinin adi çikmis, tavsan dünyayi yikmis
Bassiz turna yol almaz
Tazidan hizdik olmasa, tilki bacada yavrulamaz
Ayi meseden küsüp, mesenin haberi yoktu
Saman pazarinda mücevherin kiymeti olmaz
( Kastamonu )
Akrabanla varis gelis et, alis veris etme
Kadin var külü as yapar, kadin var unu tas yapar
Imam ölür sarigi kalir, çingene ölür körügü kalir
Sana bana gelmezler, üne gelirler
Kendi karnina sigmayan sir, kimsenin karnina sigmaz
Anasinin kucaginda uyuyan çocugun yüregi yaglanir
Degirmende yogurt ögünmez
( Kayseri )
Ardicin közü, yalancinin sözü
Kim düser daldan, o bilir haldan
Anadan kara, yuma neylesin; eskiden ariga, yeme neylesin
Yigidi yas, demiri pas çürütür
Basina gelmeyenin hosuna gelir
Pinnigin anahtari tilkiye verilmez
Zügürdün çöregi koynunda gerek
( Kirklareli )
Haziri sakla, Hizir´a lüzum kalmaz
Bagda izin olsun, yemege yüzün olsun
Esegin cani yansa, yaris atini geçer
Harman döven öküzün agzi baglanmaz
( Kirsehir )
A ramazan, gün Cuma; ögle oldu, hala caminin kapisi açilmadi
Keçiye raki içirmisler, kurdun evini soymus
Baz zamana zamana, karga vurdu sahana
Essekler arpadan bikti, küheylan hasret samana
Deveyi güden, aguyu yudan bilir
( Kocaeli )
Tavsani tazi tutar, çalimi avci satar
Ana gezer kiz gezer, bu çeyizi kim düzer?
Esegini saglam kaziga bagla da canavar yerse de yesin
Tok gönüllemesi zor olur
Benden irak olsun da cehenneme direk olsun
Esek at ile yarismis, kuyrugu kulagi karismis