Cevap : Yakın Tarihin İzinde Anılar ve Duygular

**KRDNZ** · 03-11-2009

Yakın Tarihin İzinde Anılar ve Duygular-Suriye
Suriye'de 1516 yılında başlayan Osmanlı egemenliğini yakın tarihin izinde iki ana başlık altında inceleyebileceğimizi düşünüyorum: Cihan Harbi öncesi ve sonrası

I

Dünya Savaşı öncesiyle başlayalım

Suriye, Osmanlı idari bölünüşünde bugünün sınırları nazara alınacak olduğunda Halep ve Şam olmak üzere iki vilayete ayrılırken, aslen Suriye vilayeti Şam merkezli geniş bir bölgeyi kapsıyor ve Halep Suriye dışında kabul ediliyordu

Her iki vilayet de sancaklara ve aidiyete göre dağılım esasları çerçevesinde Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Âyân'a üyeler gönderiyordu

1900 yılında yapımına başlanan Hicaz demiryolunun birkaç sene içinde inşa edilerek Medine'ye kadar uzanması Suriye'nin önemini çok artırmış ve yabancı istilacıların bölgeye verdiği ehemmiyeti daha da çoğaltmıştı

Fransa'nın Beyrut, İngiltere'nin Kudüs eksenli nüfuz hareketlerinin komşusu olan Suriye'de Hristiyan ve Müslüman Araplar, Aleviler, Dürziler, Süryaniler, Ermeniler, Yahudiler, Türkmenler, Levantenlerden oluşan çok heterojen bir nüfus yapısı vardı

Buna rağmen vilayetteki feodal yapıya dokunmayan, nisbi eşitsizliklere bilerek göz yuman Osmanlı iktidarları bu yurt parçasını imparatorluğun elinde tutabilmişti

Aslen Suriye'de şehirlerde yerli halk sefalet içinde bulunurken kırsal kesimde feodal derebeylerinin hakimiyetindeki bedevi halk hükümet otoritesini tanımamakta, beylerin birbirleriyle yaptıkları çıkar kavgaları arasında kendiliğinden doğan geleneksel (ganimet ekonomisine dayalı) yaşam tarzı sürmektedir

Bu ortamda Osmanlı padişahı adına Suriye'de söz sahibi olan askeri ve mülki amirlerin önemli bir kısmının görevlerini kötüye kullandıklarını ve yağma ganimetinden pay aldıklarını Kurmay stajını 1905 yılında Şam'daki V

Orduda yapan Mustafa Kemal Bey'in günümüze aktarılan anılarından açıkça anlayabiliyoruz

Yani anılan dönemde Osmanlı Suriyesi'nde vilayet-sancak-kaza-nahiye-köy-mezra bağlamında devletin hükümranlığı doğru orantılı olarak azalmakta, urbanın iktidarı ise ters orantılı olarak artmaktadır

Sahrada ise devlet namına bir örgütlenmeden bahsetmek mümkün değildir

Yine de Şam Arap ve İslam aleminin görece ileri düzeyde aydınlarının yetiştiği merkezlerinden biriydi

Bu şehir Arap milliyetçiliği ve buna bağlı ayrılıkçı eğilimlerin tohumlarının atıldığı başlıca odaklardan biri olmuştur

Özellikle Paris'te öğrenim gören ve 1908 öncesinde Jöntürklerle ittifak yapan genç Araplar, milliyetçilik fikrine saplanıp çökmekte olan Osmanlı hakimiyetinden bir an evvel kurtulmayı mefkûre edinmeye başlamışlardır

Paris menşeli El-Fetat, El-Ahd gibi cemiyetlerin Büyük Harp öncesinde gösterdikleri temel özellik fertlerinin ağırlıklı olarak Hristiyan Araplar arasından temin edilmesiydi

İmparatorluğun hristiyan tebası doğal olarak müslümanlara göre ayrılıkçı eğilimlere daha açıktı

Bu kaide tıpkı Arnavutlarda olduğu gibi Arap milleti için de cari olmuştu

Ayrılıkçılığın Müslüman kitlelere aşılanması ve bu noktada kendisine esaslı taban bulması İttihat Terakki Cemiyeti'nin 1913'te kesin iktidarından sonra ve Balkan Savaşları ertesinde uygulamaya konulan laik ve Türkçü uygulamalar ile birlikte olacaktır

Suriye’de seyahat eden Amerikalı bir turist, 19

yüzyıl sonları

Eski Şam’daki Hamidiye Çarşısı, 1890

Halep’ten bir görünüm (ön planda hastane binası)

Salihiyye Caddesi, Şam

Maruni, Dürzi ve Alevilerin yoğun olarak yaşadığı Lazkiye sahili, 20

yüzyıl başları

Büyük harpte düşmanla işbirliği yapacak olan Genç Araplar (El-Fetat) üyeleri

Arap dirilişi peşindeki El-Nahda fertleri, 1906

1918 sonlarında Prens Faysal'ın savaş bakanı olacak Yusuf El-Azma’nın Berlin Harp Akademisi’nde öğrenciyken çekilen fotoğrafı, 1906

Şam’daki bir dükkân önüne meşrutiyetin ilanı üzerine konulan yazı

Meclis-i Mebusan’a seçilen Hristiyan Arap mebuslar

Suriye'de seyir halinde trenin 3

sınıfında seyahat eden yolcular, 1908

Suriyeli bir grup öğrenci, 1912

Sir Winston Churchill İngiltere sömürge bakanlığında görevliyken Şam’ı ziyaret etmişti, 1912

Hürriyet ve İtilaf Fırkası'ndan Şam (Hama) mebusu Abdülhamid Zöhravi (1916'da idam edilecektir

)

Açıktan kurulan ilk Arapçı dernek (El-Munteda El-Edebi, İstanbul-1909) kurucularından Hristiyan Şam (Humus) mebusu Refik Sallum

03-11-2009	#8
KRDNZ	Cevap : Yakın Tarihin İzinde Anılar ve Duygular Yakın Tarihin İzinde Anılar ve Duygular-Suriye Suriye'de 1516 yılında başlayan Osmanlı egemenliğini yakın tarihin izinde iki ana başlık altında inceleyebileceğimizi düşünüyorum: Cihan Harbi öncesi ve sonrası I Dünya Savaşı öncesiyle başlayalım Suriye, Osmanlı idari bölünüşünde bugünün sınırları nazara alınacak olduğunda Halep ve Şam olmak üzere iki vilayete ayrılırken, aslen Suriye vilayeti Şam merkezli geniş bir bölgeyi kapsıyor ve Halep Suriye dışında kabul ediliyordu Her iki vilayet de sancaklara ve aidiyete göre dağılım esasları çerçevesinde Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Âyân'a üyeler gönderiyordu 1900 yılında yapımına başlanan Hicaz demiryolunun birkaç sene içinde inşa edilerek Medine'ye kadar uzanması Suriye'nin önemini çok artırmış ve yabancı istilacıların bölgeye verdiği ehemmiyeti daha da çoğaltmıştı Fransa'nın Beyrut, İngiltere'nin Kudüs eksenli nüfuz hareketlerinin komşusu olan Suriye'de Hristiyan ve Müslüman Araplar, Aleviler, Dürziler, Süryaniler, Ermeniler, Yahudiler, Türkmenler, Levantenlerden oluşan çok heterojen bir nüfus yapısı vardı Buna rağmen vilayetteki feodal yapıya dokunmayan, nisbi eşitsizliklere bilerek göz yuman Osmanlı iktidarları bu yurt parçasını imparatorluğun elinde tutabilmişti Aslen Suriye'de şehirlerde yerli halk sefalet içinde bulunurken kırsal kesimde feodal derebeylerinin hakimiyetindeki bedevi halk hükümet otoritesini tanımamakta, beylerin birbirleriyle yaptıkları çıkar kavgaları arasında kendiliğinden doğan geleneksel (ganimet ekonomisine dayalı) yaşam tarzı sürmektedir Bu ortamda Osmanlı padişahı adına Suriye'de söz sahibi olan askeri ve mülki amirlerin önemli bir kısmının görevlerini kötüye kullandıklarını ve yağma ganimetinden pay aldıklarını Kurmay stajını 1905 yılında Şam'daki V Orduda yapan Mustafa Kemal Bey'in günümüze aktarılan anılarından açıkça anlayabiliyoruz Yani anılan dönemde Osmanlı Suriyesi'nde vilayet-sancak-kaza-nahiye-köy-mezra bağlamında devletin hükümranlığı doğru orantılı olarak azalmakta, urbanın iktidarı ise ters orantılı olarak artmaktadır Sahrada ise devlet namına bir örgütlenmeden bahsetmek mümkün değildir Yine de Şam Arap ve İslam aleminin görece ileri düzeyde aydınlarının yetiştiği merkezlerinden biriydi Bu şehir Arap milliyetçiliği ve buna bağlı ayrılıkçı eğilimlerin tohumlarının atıldığı başlıca odaklardan biri olmuştur Özellikle Paris'te öğrenim gören ve 1908 öncesinde Jöntürklerle ittifak yapan genç Araplar, milliyetçilik fikrine saplanıp çökmekte olan Osmanlı hakimiyetinden bir an evvel kurtulmayı mefkûre edinmeye başlamışlardır Paris menşeli El-Fetat, El-Ahd gibi cemiyetlerin Büyük Harp öncesinde gösterdikleri temel özellik fertlerinin ağırlıklı olarak Hristiyan Araplar arasından temin edilmesiydi İmparatorluğun hristiyan tebası doğal olarak müslümanlara göre ayrılıkçı eğilimlere daha açıktı Bu kaide tıpkı Arnavutlarda olduğu gibi Arap milleti için de cari olmuştu Ayrılıkçılığın Müslüman kitlelere aşılanması ve bu noktada kendisine esaslı taban bulması İttihat Terakki Cemiyeti'nin 1913'te kesin iktidarından sonra ve Balkan Savaşları ertesinde uygulamaya konulan laik ve Türkçü uygulamalar ile birlikte olacaktır Suriye’de seyahat eden Amerikalı bir turist, 19 yüzyıl sonları Eski Şam’daki Hamidiye Çarşısı, 1890 Halep’ten bir görünüm (ön planda hastane binası) Salihiyye Caddesi, Şam Maruni, Dürzi ve Alevilerin yoğun olarak yaşadığı Lazkiye sahili, 20yüzyıl başları Büyük harpte düşmanla işbirliği yapacak olan Genç Araplar (El-Fetat) üyeleri Arap dirilişi peşindeki El-Nahda fertleri, 1906 1918 sonlarında Prens Faysal'ın savaş bakanı olacak Yusuf El-Azma’nın Berlin Harp Akademisi’nde öğrenciyken çekilen fotoğrafı, 1906 Şam’daki bir dükkân önüne meşrutiyetin ilanı üzerine konulan yazı Meclis-i Mebusan’a seçilen Hristiyan Arap mebuslar Suriye'de seyir halinde trenin 3 sınıfında seyahat eden yolcular, 1908 Suriyeli bir grup öğrenci, 1912 Sir Winston Churchill İngiltere sömürge bakanlığında görevliyken Şam’ı ziyaret etmişti, 1912 Hürriyet ve İtilaf Fırkası'ndan Şam (Hama) mebusu Abdülhamid Zöhravi (1916'da idam edilecektir) Açıktan kurulan ilk Arapçı dernek (El-Munteda El-Edebi, İstanbul-1909) kurucularından Hristiyan Şam (Humus) mebusu Refik Sallum __________________ Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imânı boğar, 'Medeniyyet!' dediğin tek dişi kalmış canavar? Ey ŞaiR! Bana Yağmurdan bahsetme, yağdır