Cevap : Osmanlı Tarihi Ders Notları

**[KAPLAN]** · 04-27-2008

COĞRAFİ KEŞİFLER

Sebepleri: 1- Doğu ülkelerinin zenginliği ve Avrupalıların bu zenginliğe ulaşma istekleri

2- Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi

3- Türklerin İstanbul’u fethederek Karadeniz ve Akdeniz’i bir Türk gölü haline getirmeleri

4- Coğrafya bilgisinin artması

5- Bilim ve teknik alanında ilerleme

6- Pusulanın bulunuşu

AMERİKA’NIN KEŞFİ

Kristof Kolomb devamlı batıya gidilirse Hindistan’a varılacağı görüşündeydi

1492’de bu amaçla yola çıktı ve Bahama adalarına vardı

Burasını Hindistan sandı

Ancak 1507’de Americo Vespuci buranın yeni bir kıta olduğunu açıkladı ve yeni kıtaya Amerika adını verdi

Bartelmi Diyaz yakalandığı bir fırtına sonucunda Fırtınalar Burnu’nu ( Ümit Burnu) dolaşarak Hindistan’a vardı

Macellan 1519’da dünyanın yuvarlak olduğunu ispatlamak için Amerika’nın güneyindeki Macellan Boğazı’nı dolaşarak Filipinler’e kadar geldi

Burada ölünce seyahati Del Kano tamamladı

Coğrafi keşiflerin sonuçları: 1- Keşiflerden en çok yararlanan Portekiz ve İspanya ele geçirdikleri yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular

2- İpek ve Baharat yolları değişti

Akdeniz limanları önemini kaybetti

Atlas Okyanusu kıyısındaki şehirler önem kazandı

3- Keşfedilen yerler yağmalandı

Avrupa’da hayat seviyesi yükseldi

Avrupa’da zengin burjuva sınıfı ortaya çıktı

4- Sömürgeler Avrupa sanayinin pazarı ve hammadde kaynağı haline geldi

5- Avrupa’dan keşfedilen yerlere göçler oldu

6- Keşifler sonunda şehirleşme başladı

7-Deniz taşımacılığı sayesinde zengin bir sınıf ortaya çıktı

Bunlar kültür ve sanat hareketlerini desteklediler

Böylece Rönesans’ın yayılması hızlandı

8- Avrupalılar Amerika ve Afrika yerlilerine tam bir soykırım yaptılar

Böylece Amerika’da Kamçılı Medeniyet kuruldu

9-Dünyanın yuvarlak olduğu anlaşıldı

10- Bilinmeyen bitki ve hayvanlar keşfedildi

Mısır, tütün, patates, domates, portakal, vanilya, kakao Amerika’dan Avrupa’ya ; pamuk, şekerpancarı, kahve ve yoğurt Avrupa’dan Amerika’ya taşındı

11- Sömürgelerden getirilen altın ve gümüş gizlice Osmanlı pazarlarına sokuldu, böylece Osmanlılarda ilk enflasyon başladı

12- Osmanlı gümrük gelirleri azaldı

Azalan gelire karşı Osmanlılar yeni vergileri artırdılar

Bu da ülkede ayaklanmalara sebep oldu

RÖNESANS ( Yeniden doğuş)

XV

ve XVI

Yüzyılda Avrupa’da düşünce, sanat ve bilimde görülen değişme ve ilerlemelere Rönesans adı verilir

Rönesans, insanın Ortaçağ bilgisizliğinden kurtularak hür, tenkitçi bir kişilik kazanmasını sağlamıştır

Rönesans önce İtalya’da başladı

Çünkü İtalya:
1-Roma İmparatorluğu’nun mirası üzerine kurulmuştu

2-Akdeniz kültürüne sahipti

3-İstanbul’un fethinden sonra bilginler İtalya’ya kaçmışlardı

RÖNESANS’I HAZIRLAYAN SEBEPLER

1-Eski Roma ve Yunan medeniyetinden kalma eserlerin okunması, incelenmesi
2-Matbaanın bulunması ile eski eserlerin basılması, yeni düşüncelerin hızla yayılması
3-Coğrafi keşifler sonrasında Avrupa halkının zenginleşmesi ve sanat-edebiyattan zevk alan insanların doğması
4-XV

ve XVI

Yüzyılın dahiler yüzyılı olması
5-İtalya’da düşünür ve sanatçıları koruyan Medici adı verilen kişilerin bulunması

(Hümanizm:Eski Yunan ve Roma edebiyatını inceleyen kişilere Hümanist, bu eserlerin incelenmesine Hümanizm adı verilir

)

RÖNESANS’IN SONUÇLARI

1-Skolastik düşünce (Kilisenin değişmez kuralları) yıkıldı, yerine gözleme ve deneye dayalı düşünce yerleşti

2-Eserler yerli dillerde yazıldığından milli diller gelişti ve milli edebiyatı doğuracak şartlar olgunlaştı

3-İncil yeniden incelendi

Sonuçta Reform hareketleri başladı

4-Avrupalılar her alanda ilerleme sağladılar

Teknik gelişmeler hızlandı

5-Bilimde elde edilen gelişmeler endüstrinin doğmasına sebep oldu

6-Yeni ve orijinal eserler meydana getirildi

7-Rönesans mimarisi adı verilen yeni bir tarz gelişti

REFORM

Reform, Hıristiyanlığı asli şekline çevirmek için XVI

Yüzyılda Katolik mezhebinde yapılan düzeltme ve değişikliklerdir

Reform sonunda Protestanlık mezhebi ortaya çıkmış ve laik eğitim sistemine geçilmiştir

REFORM’UN SEBEPLERİ

1-Katolik kilisesinin bozulması (Papazlar İncil’de olmayan kavramları halka uyguluyorlardı

Aforoz, engizisyon, endülüjans gibi)
2-Matbaanın etkisi ( İncil çok sayıda basıldı

Okuma yazma bilenlerin sayısı arttı

İncil, Latince’den Almanca, Fransızca ve İngilizce’ye çevrildi

Bunları okuyanlar uygulamalar ile İncil’in birbirine uymadığını gördüler

)
3-Rönesans’ın etkisi (Rönesans hareketleri sonucu dini hayatta serbest düşünce ortaya çıktı

Özgür düşünce ile kilisenin İncil ile bağdaşmayan uygulamaları acımasızca eleştirildi

REFORM’UN YAYILMASI

Almanya’da Martin Luther Papa’ya karşı isyan etti

Luther’e göre İncil tercüme edilebilirdi, ibadet için rahiplere gerek yoktu vs

Bu açıklamaları üzerine Luther, Papa tarafından aforoz edildi

Luther, aforoz belgesini halkın gözü önünde yaktı

Ve ölüme mahkum edildi

Ancak Alman prensleri Luther’i sakladılar ve bu süre içinde Luther İncil’i Almanca’ya çevirdi

Şarlken bu yeni mezhebin yayıldığı yerle sınırlı kalmasına ve daha fazla yayılmamasına karar verdi

Halk bu kararı protesto etti ve böylece yeni mezhebin adı Protestanlık oldu

Şarlken 1555 Augusburg ( Ogusburg) antlaşması ile Protestanlığı tanıdı

Fransa’da Kalvin Kalvinizm’i kurdu

1572’de Bartolomeus (Bartelmi) gecesinde 40 bin Kalvenist öldürüldü

Mezhep çatışmaları Fransa’da 1598’de Nant Fermanı ile son buldu

İngiltere kraliçesi I

Elizabeth Anglikan kilisesinin görüşlerini kabul etti

Kalvinizm mezhebi İngiltere’ye Anglikanizm olarak girdi

Kalvinizm, İskoçya, Norveç ve Danimarka’da da yayıldı

Bu ülkelerde yaşayan Protestanlara Presbiteryen adı verilir

REFORM’UN SONUÇLARI

1-Avrupa’da mezhep birliği bozuldu

Katolik ve Ortodoks mezheplerine Protestanlık, Kalvinizm ve Anglikanizm eklendi

2-Papalara ve din adamlarına güven ve bağlılık azaldı

3-Protestanlığı kabul eden ülkelerde kiliselerin mallarına el kondu

4-Katolik kilisesi Protestanlık mezhebi karşısında kendisini düzeltme gereği duydu

Hıristiyanlık dünyasının en büyük cemiyeti olan Cizvit Tarikatı kuruldu

Bu tarikat deniz aşırı ülkelerde Hıristiyanlığı yaymaya çalıştı

5-Laik eğitim sistemine geçildi

6-Kilisenin devlet üzerindeki baskısı kalktı

Din ve devlet işleri birbirinden ayrıldı

AVRUPA’DAKİ GELİŞMELERİN OSMANLI DEVLETİ’NE ETKİLERİ
COĞRAFİ KEŞİFLERİN ETKİSİ
Coğrafi Keşifler sonucu İpek ve Baharat yolları önemini kaybetti

İspanyolların Amerika’yı keşfinden sonra çok miktarda altın ve gümüş Avrupa’ya taşındı

Bunların kaçak yollarla Osmanlı ülkesine girmesi Osmanlı parasının değer kaybetmesine ( enflasyon) sebep oldu

Devlet gelirleri azaldı

Devletin azalan gelirlerini yükseltmek için vergileri artırması ülkede toplumsal huzursuzluklara sebep oldu

AVRUPA’DAKİ GELİŞMELER KARŞISINDA OSMANLI DEVLETİ’NİN TUTUMU

Osmanlı düşünürleri Coğrafi keşiflerin sonuçlarını görmüşler ve bu konuda dönemin yöneticilerini uyarmışlardır

Avrupa’daki gelişmelerin uzağında kalınması sonucu Osmanlı Devleti XVII

Yüzyıldan itibaren Avrupa karşısında geri kalmaya başladı

Osmanlılar XV

Ve XVI

Yüzyıldaki Avrupa’daki gelişmelerden etkilenmediler

Bu gelişmeleri Hıristiyanlıkla aynileştiriyorlardı ( Gavur icadı)

Gelişmeler Hıristiyanlık inancı ile eşdeğer görüldüğünden itibar görmemiştir

Aynı yüzyılda Osmanlılarda Mimar Sinan, Fuzuli, Baki gibi sanatçılar da yetişmiştir

Osmanlılar XV

Ve XVI

Yüzyıllardaki gelişmelerden yararlanamadılar ve Duraklama dönemine girdiler

DURAKLAMANIN SEBEPLERİ

1-XVII

yüzyılda göreve gelen bazı padişahların yeteneksiz ve güçsüz kişiler oluşu

2- Devlet adamlarının da yeteneksiz ve güçsüz kişiler oluşu ve devlet adamlarının göreve iltimas ile getirilmesi

3- Toprak yönetiminin bozulması

4-İlmiye teşkilatının bozulması

5-Medreselerin bozulması

6- Askeri teşkilatın bozulması

7- Uzun süren savaşlar sonucu güvenliğin bozulması 8-Maliyenin bozulması 9-Üretimin azalması

10-Tımar sisteminin bozulmasına paralel olarak tarım ve hayvancılığın gerilemesi

11-Paranın değerinin azalması

12-Avrupa’daki bilim ve teknik gelişmelerine kayıtsız kalınması

13-Yeterince genişlemişken, daha fazla fetih hareketlerine girişilmesi

14- Avrupalıların Osmanlılara karşı Haçlı birlikleri oluşturması

15- Osmanlı Devleti’nin sömürge kurmaması

16-Sokollu Mehmet Paşa’nın ölümü
Duraklama dönemi: Sokollu Mehmet Paşa’nın 1579’da ölümünden 1683 II

Viyana Kuşatması’na kadar geçen döneme Osmanlı tarihinde Duraklama dönemi adı verilir

IAHMET DÖNEMİ

*I

Ahmet padişahlığın Osmanlı soyunun ekber ve erşed( büyük ve aklı başında olan) olanına geçmesine karar verdi

Böylece padişahların kardeşleri de tahta çıkabildiler

*I

Ahmet Sedefkar Mehmet Ağa’ya Sultanahmet Cami’ni yaptırtmıştır

NASUH PAŞA ANTLAŞMASI

Tarih: 1612
Taraflar: Osmanlı-İran
Maddeleri: 1-Ferhat Paşa Antlaşması ile alınan yerler İran’a bırakıldı( Tebriz, Karabağ, Gence, Gürcistan ve Luristan)

2-İranlılar her yıl 200 yük ipek verecekler ( 1 yük: 100 bin akçe)

ZİTVATOROK ANTLAŞMASI

Tarih: 1606
Taraflar:Osmanlı-Avusturya
Maddeleri: 1-Eğri, Kanije, Estergon Osmanlılarda kalacak

2- Avusturyla her yıl ödediği 30 bin düka vergiyi vermeyecek

3- Osmanlı Devleti tarafından Avusturya kralına Roma imparatoru denecek

Böylece Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı padişahına eşit sayılacaktı

Önemi:1- Osmanlı padişahı ile Avusturya kralı protokol bakımından eşitlendi

2- Zitvatorok Antlaşması Osmanlı Devleti’nin çöküşünün ilk aşamasıdır

3-Avusturya’nın Macaristan için ödediği vergiyi kaldırması, bu yerlerin şeklen terk edildiğini göstermektedir

BUSSA BARIŞI

Tarih: 1617
Taraflar: Osmanlı-Lehistan
Maddeleri:1-Kırım Tatarları ve Lehistan Kazakları saldırılarda bulunmayacaklar

2-Lehistan eskiden olduğu gibi Osmanlılara vergi verecek

***I

Ahmet ve II

Osman’dan sonra I

Mustafa tahta çıktı

Şeyhülislam Esat Efendi,” Şuuru yerinde olmayanın hilafeti caiz olmaz” diye fetva verince tahttan indirildi

II

OSMAN DÖNEMİ ( GENÇ OSMAN)
*II

Osman, Osmanlı tarihinde ayaklanma sonucu öldürülen ilk padişahtır

*Yenilik hareketlerine girişen ilk Osmanlı padişahı

SERAV ANTLAŞMASI

Tarihi:1618
Taraflar: Osmanlı- Safeviler
Maddeleri: 1- Amasya Antlaşması ile belirlenen sınır geçerli olacak

2-Kars ve Ahıska kaleleri Osmanlılarda kalacak

3-İran her yıl Osmanlılara 100 yük ipek verecek

HOTİN SEFERİ

Tarih:1621
Taraflar: Osmanlı-Lehistan
Sebep: Lehistan’ın Boğdan’ın iç işlerine karışması
Sonuç: Hotin antlaşması imzalanarak savaş sona erdi

Bu antlaşmayla Boğdan yine Osmanlı egemenliğine girdi

Önemi: II

Osman Hotin kalesi önünde savaşmayan Yeniçeri Ocağı’nı kaldıracağını açıkladı

Bu kararı onun öldürülmesi ile sonuçlanmıştır

IV MURAD DÖNEMİ

* IV

Murad döneminde 1633’te İstanbul’da büyük bir yangın çıktı

İstanbul’un % 20’si yandı

Bu sebeple IV

Murat yangınlara sebep olduğu gerekçesi ile tütün ve içki içilmesini yasakladı

Tebdil-i kıyafet ederek ( kıyafet değiştirerek) İstanbul’u gezer ve yasağa uymayanları cezalandırırdı

REVAN SEFERİ

Tarih:1635 Taraflar: Osmanlı-İran
Sebep: Musul ve Kerkük’ün İran’ın eline geçmesi

Sonuç:Revan fethedildi

BAĞDAT SEFERİ

Tarih:1638 Taraflar: Osmanlı-İran
Sebep: İran’ın Revan’ı alması
Sonuç: Bağdat yeniden Osmanlılara katıldı ve IV

Murad Bağdat fatihi oldu

KASR-I ŞİRİN ANTLAŞMASI

Tarih: 1639
Taraflar: Osmanlı-İran
Maddeleri:1-Azerbaycan ve Revan İran’a bırakılacak

2- Bağdat ve Musul Osmanlılarda kalacak

Önemi: 1-Bu antlaşma Türk İran sınırının çizilmesinde etkili olmuştur

2-Antlaşma İran ile Osmanlılar arasında 150 yıl süren savaşları sona erdirmiştir

I

İBRAHİM DÖNEMİ (DELİ İBRAHİM)
*I

İbrahim Osmanlı tarihinde öldürülen ikinci padişahtır

IV

MEHMED DÖNEMİ ( AVCI)
*IV

Mehmed döneminin ünlü sadrazamları: Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Tarhunca Ahmet Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

UYVAR SEFERİ

Tarih:1663
Taraflar: Osmanlı X Avusturya
Sebep: Avusturya Erdel halkını Osmanlılara karşı isyana teşvik ediyordu

Sonuç: Vasvar Antlaşması ile savaşa son verildi

VASVAR ANTLAŞMASI

Tarihi:1664
Taraflar: Osmanlı-Avusturya
Önemi: Erdel Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmaya devam etti

BUCAŞ ANTLAŞMASI

Tarih:1672
Taraflar: Osmanlı-Lehistan
Önemi: Osmanlıların batıda toprak kazandıkları son antlaşmadır

II

VİYANA KUŞATMASI (1683)
Sebebi: Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Viyana’yı alırsa Kanuni dönemindeki güçlü duruma dönüleceğine inanıyordu

Sonuç: Viyana alınamadı

Viyana’yı alamamamızın sebepleri: 1-Viyana’nın savunmaya müsait oluşu

2- Askerin yiyecek sıkıntısı çekmesi

3- Askere Viyana’yı yağmalama izni verilmemesi

4- Kırım Hanı Murat Giray’ın Merzifonlu Kara Mustafa ile arası açık olduğundan Haçlı ordusunun Tuna nehrini geçmesine izin vermesi

Önemi:1- Viyana bozgunundan sonra Osmanlılar savunmaya çekildiler

Bu savunma 1922 Sakarya Meydan Muharebesi’ne kadar sürdü

2- Viyana bozgunundan sonra Avrupalı devletler ( Avusturya, Venedik, Malta, Lehistan ve Rusya) Kutsal İttifak’ı kurdular ve Osmanlılara hep beraber saldırmaya başladılar

II SÜLEYMAN DÖNEMİ

*IV

Mehmet’in tahttan indirilmesi sonucu Osmanlı tahtına çıktı

4 yıllık saltanatı boyunca Lehistan, Venedik ve Avusturya savaşları devam etti

IIAHMET DÖNEMİ

SALANKAMEN BOZGUNU
Tarih: 1691
Taraflar: Osmanlı X Avusturya
Önemi: 1-Sadrazam Köprülü Fazıl Mustafa Paşa şehit düşünce Osmanlı ordusu bozguna uğradı

2-Avusturya Temeşvar hariç Osmanlıların Macaristan topraklarını ele geçirdi

IIMUSTAFA DÖNEMİ

*Dedesi Kanuni’yi örnek almak istedi

Bu sebeple 3 kez Avusturya seferine çıktı

Seferlerde yenilince bir daha başka sefere çıkmadı

KOYUN ADASI SAVAŞI

Tarih:1695
Taraflar:Venedik X Osmanlılar
Sebep: Haçlıların Sakız Adası’nı kurtarmak istemesi
Sonuç: Venedik donanması yenilgiye uğradı

Sakız Adası Osmanlıların eline geçti

ZENTA BOZGUNU

Tarih:1696 Taraflar: Osmanlı-Avusturya
Önemi: Zenta Bozgununda Osmanlı ordusu Avusturya ordusu tarafından imha edilmiştir

Osmanlılar Zenta bozgunu sonucu Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarını imzalamışlardır

KARLOFÇA ANTLAŞMASI

Tarih:1699 Taraflar: Osmanlı- Avusturya, Venedik, Lehistan
Maddeleri: 1-Temeşvar v Banat dışında bütün Macaristan Avusturya’ya

2-Ukrayna ve Podolya Lehistan’a

3- Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik’e bırakıldı

4-Antlaşma 25 yıl sürecek ve Avusturya’nın garantisi altında bulunacak

Önemi: Osmanlı Devleti’nin toprak kaybettiği ilk antlaşma

(Macaristan’ın kaybedilmiş olması antlaşmanın en ağır maddesidir

)

İSTANBUL ANTLAŞMASI

Tarih:1700
Taraflar: Osmanlı-Rusya
Önemi: Ruslar Azak Kalesi’ni alarak Karadeniz’e açıldılar

EDİRNE VAKASI

Tarih: 1703
Sebep: Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin akrabalarını yüksek devlet görevlerine getirmesi
Sonuç:İstanbul’da büyük bir isyan çıktı

II

Mustafa tahttan indirilerek yerine III

Ahmet tahta çıkarıldı

İÇ İSYANLAR

1-İstanbul isyanları
2-Celali isyanları
3-Eyalet isyanları

İSTANBUL İSYANLARI

Sebepleri:
1-Yeniçeri ağalarının ve saray kadınlarının yönetimi olumsuz etkilemeleri
2-Yeniçeri ocağına askerlikle ilgili olmayan kişilerin alınması
3-Yeniçerilerin cülus bahşişi (tahta geçme ikramiyesi) almak için sık sık padişah değiştirmek istemesi
4-Ulufelerin ( üç ayda bir alınan maaş) zamanında verilmemesi
5-Ulufelerin değeri düşük ( ayarı düşük) akçe ile ödenmesi
6-Devlet adamlarının Yeniçerileri kışkırtması

*İstanbul isyanları II

Osman, IV

Murat ve IV

Mehmet dönemlerinde yaşandı

İsyanlar sonucunda II

Osman Yeniçeriler tarafından öldürüldü

IV

Murat döneminde 17, IV

Mehmet döneminde Vaka-yı Vakvakiye Olayı sonucunda 30 devlet adamı Yeniçeriler tarafından idam edildi

CELALİ İSYANLARI

Sebepleri:
1-Eyaletlerdeki yöneticilerin adaletsiz davranması
2-Haksız dirlik dağıtılması
3-Vergilerin artırılması
4-Askerden kaçanların Anadolu’da eşkıyalık yapması
Sonuç: Celali isyanları şiddetle bastırılmıştır

*Celali isyanlarına bu ismin verilmesinin sebebi isyanları Yozgat’ta Celal adlı birinin çıkarmasıdır

04-27-2008	#4
[KAPLAN]	Cevap : Osmanlı Tarihi Ders Notları COĞRAFİ KEŞİFLER Sebepleri: 1- Doğu ülkelerinin zenginliği ve Avrupalıların bu zenginliğe ulaşma istekleri 2- Efsane ve hurafelere inanmayan cesur gemicilerin yetişmesi 3- Türklerin İstanbul’u fethederek Karadeniz ve Akdeniz’i bir Türk gölü haline getirmeleri 4- Coğrafya bilgisinin artması 5- Bilim ve teknik alanında ilerleme 6- Pusulanın bulunuşu AMERİKA’NIN KEŞFİ Kristof Kolomb devamlı batıya gidilirse Hindistan’a varılacağı görüşündeydi 1492’de bu amaçla yola çıktı ve Bahama adalarına vardı Burasını Hindistan sandı Ancak 1507’de Americo Vespuci buranın yeni bir kıta olduğunu açıkladı ve yeni kıtaya Amerika adını verdi Bartelmi Diyaz yakalandığı bir fırtına sonucunda Fırtınalar Burnu’nu ( Ümit Burnu) dolaşarak Hindistan’a vardı Macellan 1519’da dünyanın yuvarlak olduğunu ispatlamak için Amerika’nın güneyindeki Macellan Boğazı’nı dolaşarak Filipinler’e kadar geldi Burada ölünce seyahati Del Kano tamamladı Coğrafi keşiflerin sonuçları: 1- Keşiflerden en çok yararlanan Portekiz ve İspanya ele geçirdikleri yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular 2- İpek ve Baharat yolları değişti Akdeniz limanları önemini kaybetti Atlas Okyanusu kıyısındaki şehirler önem kazandı 3- Keşfedilen yerler yağmalandı Avrupa’da hayat seviyesi yükseldi Avrupa’da zengin burjuva sınıfı ortaya çıktı 4- Sömürgeler Avrupa sanayinin pazarı ve hammadde kaynağı haline geldi 5- Avrupa’dan keşfedilen yerlere göçler oldu 6- Keşifler sonunda şehirleşme başladı 7-Deniz taşımacılığı sayesinde zengin bir sınıf ortaya çıktı Bunlar kültür ve sanat hareketlerini desteklediler Böylece Rönesans’ın yayılması hızlandı 8- Avrupalılar Amerika ve Afrika yerlilerine tam bir soykırım yaptılar Böylece Amerika’da Kamçılı Medeniyet kuruldu 9-Dünyanın yuvarlak olduğu anlaşıldı 10- Bilinmeyen bitki ve hayvanlar keşfedildiMısır, tütün, patates, domates, portakal, vanilya, kakao Amerika’dan Avrupa’ya ; pamuk, şekerpancarı, kahve ve yoğurt Avrupa’dan Amerika’ya taşındı11- Sömürgelerden getirilen altın ve gümüş gizlice Osmanlı pazarlarına sokuldu, böylece Osmanlılarda ilk enflasyon başladı12- Osmanlı gümrük gelirleri azaldı Azalan gelire karşı Osmanlılar yeni vergileri artırdılar Bu da ülkede ayaklanmalara sebep oldu RÖNESANS ( Yeniden doğuş) XV ve XVI Yüzyılda Avrupa’da düşünce, sanat ve bilimde görülen değişme ve ilerlemelere Rönesans adı verilir Rönesans, insanın Ortaçağ bilgisizliğinden kurtularak hür, tenkitçi bir kişilik kazanmasını sağlamıştır Rönesans önce İtalya’da başladı Çünkü İtalya: 1-Roma İmparatorluğu’nun mirası üzerine kurulmuştu 2-Akdeniz kültürüne sahipti 3-İstanbul’un fethinden sonra bilginler İtalya’ya kaçmışlardı RÖNESANS’I HAZIRLAYAN SEBEPLER 1-Eski Roma ve Yunan medeniyetinden kalma eserlerin okunması, incelenmesi 2-Matbaanın bulunması ile eski eserlerin basılması, yeni düşüncelerin hızla yayılması 3-Coğrafi keşifler sonrasında Avrupa halkının zenginleşmesi ve sanat-edebiyattan zevk alan insanların doğması 4-XV ve XVI Yüzyılın dahiler yüzyılı olması 5-İtalya’da düşünür ve sanatçıları koruyan Medici adı verilen kişilerin bulunması (Hümanizm:Eski Yunan ve Roma edebiyatını inceleyen kişilere Hümanist, bu eserlerin incelenmesine Hümanizm adı verilir) RÖNESANS’IN SONUÇLARI 1-Skolastik düşünce (Kilisenin değişmez kuralları) yıkıldı, yerine gözleme ve deneye dayalı düşünce yerleşti 2-Eserler yerli dillerde yazıldığından milli diller gelişti ve milli edebiyatı doğuracak şartlar olgunlaştı 3-İncil yeniden incelendi Sonuçta Reform hareketleri başladı 4-Avrupalılar her alanda ilerleme sağladılar Teknik gelişmeler hızlandı 5-Bilimde elde edilen gelişmeler endüstrinin doğmasına sebep oldu 6-Yeni ve orijinal eserler meydana getirildi 7-Rönesans mimarisi adı verilen yeni bir tarz gelişti REFORM Reform, Hıristiyanlığı asli şekline çevirmek için XVI Yüzyılda Katolik mezhebinde yapılan düzeltme ve değişikliklerdir Reform sonunda Protestanlık mezhebi ortaya çıkmış ve laik eğitim sistemine geçilmiştir REFORM’UN SEBEPLERİ 1-Katolik kilisesinin bozulması (Papazlar İncil’de olmayan kavramları halka uyguluyorlardı Aforoz, engizisyon, endülüjans gibi) 2-Matbaanın etkisi ( İncil çok sayıda basıldı Okuma yazma bilenlerin sayısı arttı İncil, Latince’den Almanca, Fransızca ve İngilizce’ye çevrildi Bunları okuyanlar uygulamalar ile İncil’in birbirine uymadığını gördüler) 3-Rönesans’ın etkisi (Rönesans hareketleri sonucu dini hayatta serbest düşünce ortaya çıktı Özgür düşünce ile kilisenin İncil ile bağdaşmayan uygulamaları acımasızca eleştirildi REFORM’UN YAYILMASI Almanya’da Martin Luther Papa’ya karşı isyan etti Luther’e göre İncil tercüme edilebilirdi, ibadet için rahiplere gerek yoktu vs Bu açıklamaları üzerine Luther, Papa tarafından aforoz edildi Luther, aforoz belgesini halkın gözü önünde yaktı Ve ölüme mahkum edildi Ancak Alman prensleri Luther’i sakladılar ve bu süre içinde Luther İncil’i Almanca’ya çevirdi Şarlken bu yeni mezhebin yayıldığı yerle sınırlı kalmasına ve daha fazla yayılmamasına karar verdi Halk bu kararı protesto etti ve böylece yeni mezhebin adı Protestanlık oldu Şarlken 1555 Augusburg ( Ogusburg) antlaşması ile Protestanlığı tanıdı Fransa’da Kalvin Kalvinizm’i kurdu 1572’de Bartolomeus (Bartelmi) gecesinde 40 bin Kalvenist öldürüldü Mezhep çatışmaları Fransa’da 1598’de Nant Fermanı ile son buldu İngiltere kraliçesi I Elizabeth Anglikan kilisesinin görüşlerini kabul etti Kalvinizm mezhebi İngiltere’ye Anglikanizm olarak girdi Kalvinizm, İskoçya, Norveç ve Danimarka’da da yayıldı Bu ülkelerde yaşayan Protestanlara Presbiteryen adı verilir REFORM’UN SONUÇLARI 1-Avrupa’da mezhep birliği bozulduKatolik ve Ortodoks mezheplerine Protestanlık, Kalvinizm ve Anglikanizm eklendi 2-Papalara ve din adamlarına güven ve bağlılık azaldı 3-Protestanlığı kabul eden ülkelerde kiliselerin mallarına el kondu 4-Katolik kilisesi Protestanlık mezhebi karşısında kendisini düzeltme gereği duydu Hıristiyanlık dünyasının en büyük cemiyeti olan Cizvit Tarikatı kuruldu Bu tarikat deniz aşırı ülkelerde Hıristiyanlığı yaymaya çalıştı 5-Laik eğitim sistemine geçildi 6-Kilisenin devlet üzerindeki baskısı kalktı Din ve devlet işleri birbirinden ayrıldı AVRUPA’DAKİ GELİŞMELERİN OSMANLI DEVLETİ’NE ETKİLERİ COĞRAFİ KEŞİFLERİN ETKİSİ Coğrafi Keşifler sonucu İpek ve Baharat yolları önemini kaybetti İspanyolların Amerika’yı keşfinden sonra çok miktarda altın ve gümüş Avrupa’ya taşındı Bunların kaçak yollarla Osmanlı ülkesine girmesi Osmanlı parasının değer kaybetmesine ( enflasyon) sebep oldu Devlet gelirleri azaldı Devletin azalan gelirlerini yükseltmek için vergileri artırması ülkede toplumsal huzursuzluklara sebep oldu AVRUPA’DAKİ GELİŞMELER KARŞISINDA OSMANLI DEVLETİ’NİN TUTUMU Osmanlı düşünürleri Coğrafi keşiflerin sonuçlarını görmüşler ve bu konuda dönemin yöneticilerini uyarmışlardır Avrupa’daki gelişmelerin uzağında kalınması sonucu Osmanlı Devleti XVII Yüzyıldan itibaren Avrupa karşısında geri kalmaya başladı Osmanlılar XV Ve XVI Yüzyıldaki Avrupa’daki gelişmelerden etkilenmediler Bu gelişmeleri Hıristiyanlıkla aynileştiriyorlardı ( Gavur icadı) Gelişmeler Hıristiyanlık inancı ile eşdeğer görüldüğünden itibar görmemiştir Aynı yüzyılda Osmanlılarda Mimar Sinan, Fuzuli, Baki gibi sanatçılar da yetişmiştir Osmanlılar XV Ve XVI Yüzyıllardaki gelişmelerden yararlanamadılar ve Duraklama dönemine girdiler DURAKLAMANIN SEBEPLERİ 1-XVIIyüzyılda göreve gelen bazı padişahların yeteneksiz ve güçsüz kişiler oluşu 2- Devlet adamlarının da yeteneksiz ve güçsüz kişiler oluşu ve devlet adamlarının göreve iltimas ile getirilmesi 3- Toprak yönetiminin bozulması 4-İlmiye teşkilatının bozulması 5-Medreselerin bozulması 6- Askeri teşkilatın bozulması 7- Uzun süren savaşlar sonucu güvenliğin bozulması 8-Maliyenin bozulması 9-Üretimin azalması 10-Tımar sisteminin bozulmasına paralel olarak tarım ve hayvancılığın gerilemesi 11-Paranın değerinin azalması12-Avrupa’daki bilim ve teknik gelişmelerine kayıtsız kalınması 13-Yeterince genişlemişken, daha fazla fetih hareketlerine girişilmesi 14- Avrupalıların Osmanlılara karşı Haçlı birlikleri oluşturması15- Osmanlı Devleti’nin sömürge kurmaması16-Sokollu Mehmet Paşa’nın ölümü Duraklama dönemi: Sokollu Mehmet Paşa’nın 1579’da ölümünden 1683 IIViyana Kuşatması’na kadar geçen döneme Osmanlı tarihinde Duraklama dönemi adı verilir IAHMET DÖNEMİ IAhmet padişahlığın Osmanlı soyunun ekber ve erşed( büyük ve aklı başında olan) olanına geçmesine karar verdi Böylece padişahların kardeşleri de tahta çıkabildiler IAhmet Sedefkar Mehmet Ağa’ya Sultanahmet Cami’ni yaptırtmıştır NASUH PAŞA ANTLAŞMASI Tarih: 1612 Taraflar: Osmanlı-İran Maddeleri: 1-Ferhat Paşa Antlaşması ile alınan yerler İran’a bırakıldı( Tebriz, Karabağ, Gence, Gürcistan ve Luristan) 2-İranlılar her yıl 200 yük ipek verecekler ( 1 yük: 100 bin akçe) ZİTVATOROK ANTLAŞMASI Tarih: 1606 Taraflar:Osmanlı-Avusturya Maddeleri: 1-Eğri, Kanije, Estergon Osmanlılarda kalacak 2- Avusturyla her yıl ödediği 30 bin düka vergiyi vermeyecek 3- Osmanlı Devleti tarafından Avusturya kralına Roma imparatoru denecek Böylece Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı padişahına eşit sayılacaktı Önemi:1- Osmanlı padişahı ile Avusturya kralı protokol bakımından eşitlendi 2- Zitvatorok Antlaşması Osmanlı Devleti’nin çöküşünün ilk aşamasıdır 3-Avusturya’nın Macaristan için ödediği vergiyi kaldırması, bu yerlerin şeklen terk edildiğini göstermektedir BUSSA BARIŞI Tarih: 1617 Taraflar: Osmanlı-Lehistan Maddeleri:1-Kırım Tatarları ve Lehistan Kazakları saldırılarda bulunmayacaklar 2-Lehistan eskiden olduğu gibi Osmanlılara vergi verecek **I Ahmet ve II Osman’dan sonra IMustafa tahta çıktı Şeyhülislam Esat Efendi,” Şuuru yerinde olmayanın hilafeti caiz olmaz” diye fetva verince tahttan indirildi II OSMAN DÖNEMİ ( GENÇ OSMAN) IIOsman, Osmanlı tarihinde ayaklanma sonucu öldürülen ilk padişahtır Yenilik hareketlerine girişen ilk Osmanlı padişahı SERAV ANTLAŞMASI* Tarihi:1618 Taraflar: Osmanlı- Safeviler Maddeleri: 1- Amasya Antlaşması ile belirlenen sınır geçerli olacak 2-Kars ve Ahıska kaleleri Osmanlılarda kalacak 3-İran her yıl Osmanlılara 100 yük ipek verecek HOTİN SEFERİ Tarih:1621 Taraflar: Osmanlı-Lehistan Sebep: Lehistan’ın Boğdan’ın iç işlerine karışması Sonuç: Hotin antlaşması imzalanarak savaş sona erdi Bu antlaşmayla Boğdan yine Osmanlı egemenliğine girdi Önemi: IIOsman Hotin kalesi önünde savaşmayan Yeniçeri Ocağı’nı kaldıracağını açıkladı Bu kararı onun öldürülmesi ile sonuçlanmıştır IV MURAD DÖNEMİ * IV Murad döneminde 1633’te İstanbul’da büyük bir yangın çıktı İstanbul’un % 20’si yandı Bu sebeple IV Murat yangınlara sebep olduğu gerekçesi ile tütün ve içki içilmesini yasakladı Tebdil-i kıyafet ederek ( kıyafet değiştirerek) İstanbul’u gezer ve yasağa uymayanları cezalandırırdı REVAN SEFERİ Tarih:1635 Taraflar: Osmanlı-İran Sebep: Musul ve Kerkük’ün İran’ın eline geçmesi Sonuç:Revan fethedildi BAĞDAT SEFERİ Tarih:1638 Taraflar: Osmanlı-İran Sebep: İran’ın Revan’ı alması Sonuç: Bağdat yeniden Osmanlılara katıldı ve IV Murad Bağdat fatihi oldu KASR-I ŞİRİN ANTLAŞMASI Tarih: 1639 Taraflar: Osmanlı-İran Maddeleri:1-Azerbaycan ve Revan İran’a bırakılacak 2- Bağdat ve Musul Osmanlılarda kalacak Önemi: 1-Bu antlaşma Türk İran sınırının çizilmesinde etkili olmuştur 2-Antlaşma İran ile Osmanlılar arasında 150 yıl süren savaşları sona erdirmiştir IİBRAHİM DÖNEMİ (DELİ İBRAHİM) Iİbrahim Osmanlı tarihinde öldürülen ikinci padişahtır IV MEHMED DÖNEMİ ( AVCI) IVMehmed döneminin ünlü sadrazamları: Köprülü Mehmet Paşa, Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Tarhunca Ahmet Paşa ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa UYVAR SEFERİ Tarih:1663 Taraflar: Osmanlı X Avusturya Sebep: Avusturya Erdel halkını Osmanlılara karşı isyana teşvik ediyordu Sonuç: Vasvar Antlaşması ile savaşa son verildi VASVAR ANTLAŞMASI Tarihi:1664 Taraflar: Osmanlı-Avusturya Önemi: Erdel Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmaya devam etti BUCAŞ ANTLAŞMASI Tarih:1672 Taraflar: Osmanlı-Lehistan Önemi: Osmanlıların batıda toprak kazandıkları son antlaşmadır IIVİYANA KUŞATMASI (1683) Sebebi: Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Viyana’yı alırsa Kanuni dönemindeki güçlü duruma dönüleceğine inanıyordu Sonuç: Viyana alınamadı Viyana’yı alamamamızın sebepleri: 1-Viyana’nın savunmaya müsait oluşu2- Askerin yiyecek sıkıntısı çekmesi 3- Askere Viyana’yı yağmalama izni verilmemesi 4- Kırım Hanı Murat Giray’ın Merzifonlu Kara Mustafa ile arası açık olduğundan Haçlı ordusunun Tuna nehrini geçmesine izin vermesi Önemi:1- Viyana bozgunundan sonra Osmanlılar savunmaya çekildiler Bu savunma 1922 Sakarya Meydan Muharebesi’ne kadar sürdü 2- Viyana bozgunundan sonra Avrupalı devletler ( Avusturya, Venedik, Malta, Lehistan ve Rusya) Kutsal İttifak’ı kurdular ve Osmanlılara hep beraber saldırmaya başladılar II SÜLEYMAN DÖNEMİ IVMehmet’in tahttan indirilmesi sonucu Osmanlı tahtına çıktı 4 yıllık saltanatı boyunca Lehistan, Venedik ve Avusturya savaşları devam etti IIAHMET DÖNEMİ* SALANKAMEN BOZGUNU Tarih: 1691 Taraflar: Osmanlı X Avusturya Önemi: 1-Sadrazam Köprülü Fazıl Mustafa Paşa şehit düşünce Osmanlı ordusu bozguna uğradı 2-Avusturya Temeşvar hariç Osmanlıların Macaristan topraklarını ele geçirdi IIMUSTAFA DÖNEMİ Dedesi Kanuni’yi örnek almak istedi Bu sebeple 3 kez Avusturya seferine çıktı Seferlerde yenilince bir daha başka sefere çıkmadı KOYUN ADASI SAVAŞI* Tarih:1695 Taraflar:Venedik X Osmanlılar Sebep: Haçlıların Sakız Adası’nı kurtarmak istemesi Sonuç: Venedik donanması yenilgiye uğradı Sakız Adası Osmanlıların eline geçti ZENTA BOZGUNU Tarih:1696 Taraflar: Osmanlı-Avusturya Önemi: Zenta Bozgununda Osmanlı ordusu Avusturya ordusu tarafından imha edilmiştir Osmanlılar Zenta bozgunu sonucu Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarını imzalamışlardır KARLOFÇA ANTLAŞMASI Tarih:1699 Taraflar: Osmanlı- Avusturya, Venedik, Lehistan Maddeleri: 1-Temeşvar v Banat dışında bütün Macaristan Avusturya’ya 2-Ukrayna ve Podolya Lehistan’a3- Mora ve Dalmaçya kıyıları Venedik’e bırakıldı 4-Antlaşma 25 yıl sürecek ve Avusturya’nın garantisi altında bulunacak Önemi: Osmanlı Devleti’nin toprak kaybettiği ilk antlaşma (Macaristan’ın kaybedilmiş olması antlaşmanın en ağır maddesidir) İSTANBUL ANTLAŞMASI Tarih:1700 Taraflar: Osmanlı-Rusya Önemi: Ruslar Azak Kalesi’ni alarak Karadeniz’e açıldılar EDİRNE VAKASI Tarih: 1703 Sebep: Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin akrabalarını yüksek devlet görevlerine getirmesi Sonuç:İstanbul’da büyük bir isyan çıktı IIMustafa tahttan indirilerek yerine IIIAhmet tahta çıkarıldı İÇ İSYANLAR 1-İstanbul isyanları 2-Celali isyanları 3-Eyalet isyanları İSTANBUL İSYANLARI Sebepleri: 1-Yeniçeri ağalarının ve saray kadınlarının yönetimi olumsuz etkilemeleri 2-Yeniçeri ocağına askerlikle ilgili olmayan kişilerin alınması 3-Yeniçerilerin cülus bahşişi (tahta geçme ikramiyesi) almak için sık sık padişah değiştirmek istemesi 4-Ulufelerin ( üç ayda bir alınan maaş) zamanında verilmemesi 5-Ulufelerin değeri düşük ( ayarı düşük) akçe ile ödenmesi 6-Devlet adamlarının Yeniçerileri kışkırtması İstanbul isyanları II Osman, IVMurat ve IVMehmet dönemlerinde yaşandı İsyanlar sonucunda IIOsman Yeniçeriler tarafından öldürüldü IV Murat döneminde 17, IVMehmet döneminde Vaka-yı Vakvakiye Olayı sonucunda 30 devlet adamı Yeniçeriler tarafından idam edildi CELALİ İSYANLARI* Sebepleri: 1-Eyaletlerdeki yöneticilerin adaletsiz davranması 2-Haksız dirlik dağıtılması 3-Vergilerin artırılması 4-Askerden kaçanların Anadolu’da eşkıyalık yapması Sonuç: Celali isyanları şiddetle bastırılmıştır *Celali isyanlarına bu ismin verilmesinin sebebi isyanları Yozgat’ta Celal adlı birinin çıkarmasıdır