Romantizm Akımı

Romantizm akımı

1790'dan yaklaşık 1850'ye kadar Avrupa'da gelişim göstermiş büyük bir akım olan,edebiyatın,müziğin felsefenin görünümünü köklü bir şekilde değiştiren ve resimde bir yenilenmeye yol açan romantizm (frRomantisme),belli bir tanıma girmeyen niteliğni korumakla beraber,var olmanın özgür bir ruh halini işaret etmektedir


Anlam Farklılıkları

XVIIIyysonundan itibaren İngiltere ve Almanya'da,ardından Fransa,İtalya ve İspanya'da,duygunun akıl;hayal gücünün de eleştirel çözümleme karşısında üstünlüğünü savunan düşünce hareketlerinin tümü

Romantik hareket ya da kıyaslama yoluyla,başka hareketlere,başka sanatçılara özgü çizgi ya da özelliklerinin tümüHugo'nun,Berlioz'un romantizmi

Kendini düşün gücünün egemenliğine kaptırmış,çok şeyler vaad eden,ancak ütopik ve coşkulu olan girişimlere özel bir ilgi duyan bir kimsenin davranış biçimi;karakteri;Gençlik romantizmiBir eylem adamını romantizmden dolayı eleştirmek

Edebiyatta Romantizm

Romantizm bir edebiyat akımı olmanın ötesinde,18yysonu ile 19yybaşlarında Avrupa'da yer etmiş belli bir duyarlılığı belirtirİngiltere ve Almanya'da doğan bu hareket Fransa ve Güney Avrupa ülkelerine (İtalya ve İspanya) biraz daha geç girmiştir Klasik edebiyat akımına tepki olarak 18 yüzyılın sonlarında doğan ve Victor Hugo'yla birlikte büyük ün kazanan Romantizm, insanın yaratma özgürlüğü önündeki her şeye karşı durur "En iyi kural, kuralsızlıktır" diyen romantikler, insanın duygularını, düş gücünü hayata geçirmesini ve insanı düzeltmenin toplumu düzeltmekle olabileceğini savunurlar


İngiltere

İngiliz romantikleri yalnızca uygarlığın yapmacılığına,tarihin acımasızlığına değil,aynı zamanda köleliğin yeni biçimlerine,yabancılaşmaya,modern kapitalizm yolcuları acımasızca sömürmesine de karşı çıktılarİlk kuşak İngiliz romantikleri William Blake (Masumluk Şarkıları,1789),William Wordswoth (Olgunluk Şarkıları,1794) ve Samuel Taylor Coleridge (Lirik Badlar,1798) coşkuyla Fransız devrimcilerinin yanında yer almışlardırİlk İngiliz romantizmi doğuya,kadınlık,çocukluk dünyasına yöneliktir

İkinci romantik kuşak Lord Byron yaşamda duyulan acıyı dile getirmekte ya da asi kahramanların şarkısını söylemektedir[3]1824'te başkaldıran Yunanlılar'ın arasında ölümüyle romantik umutsuzluğun simgesi olmuşturPercy Bysshe Shelley doğada insan için bir avunma getirmiştir (Ode to a Nightingale)İrlanda melodilerin yazarı Moore ve onu izleyen Keats,Shelley ve yapıtıyla uluslararası başarı yakalayan Byron önemli romantiklerdirWalter Scott "Göldeki Kadın-The Lady of the Lake,1810" adlı tarihi romanıyla kendini kabul ettirmiştir

Almanya

Alman romantizmin kaynakları XVIIIyy'a kadar uzanırKlapstock ve Lessing yenilenmenin öncüleridirler"Sturmn und Drang" hareketinin kökennde de onların etkisi hissedirlirHerder'in yanı sıra Goethe ve Schiller de bu hareketin içindedirlerRomantizm, Hödlerlin ve Jean-Paul gibi sonraki kuşağın temsilcilerinde daha belirgindirSon romantikler arasında Eichendorff,Ludwig Uhland,Mörike ile romantizmden etkilenmekle kalmayıp bu hareketin tüm özlemlerini paylaşmayan Heine sayılabilir

Fransa

Geçmişten devralınan her şeyin söz konusu edilmesine dayanan ve anlaşılması güç bir modernlik verilerine göre biçimlenen bu yeni duyarlılığın ortaya çıkış biçimleri Fransız Devrimi'nin hemen öncesinden başlayarak Fransa'da her dönemde varlığını sürdürdüFransa'da romantizm Rousseau ve Mme de Stael'i okuyan ve Chateaubriand'ı ustaları sayan kuşağı temsil ederRomantizm Lamartin,sanatta özgürlüğü savunan Hugo,Vigny,Musset kendini kabul ettirdi ve Nerval,Gauter,PBorel gibi sanatçıları etkilediStendhal,Dumas gibi geçmişe yönelmek yerine içinde yaşadığı toplumu betimlemeyi yeğledi

İtalya ve İspanya

İtalya ve İspanya'dan çıkan romantikler beklendiği kadar geniş bir çevreye yayılamadılarTarihsel koşulların etkisiyle,edebi hareket bu iki ülkede sıkı sıkıya siyasete bağlı kaldıİtalya'da liberaller ve yurtseverler öncelikle, romantiklerdiGBrechet ve SPellico (Conciliatore'nin kurucuları) ile Manzani (Nişanlılar) önemli temsilciler arasındadırBüyük bir şair olan Leopardi döneme damgasını vururken Carducci de Risorgimento'nun bağımlı edebiyatına karşı çıkarİspanyol romantizmi Rivas dükü ve José Zorrilla'nın oyunlarıyla tiyatroda etkili olduAyrıca Espronceda'nın daha sonralarıyla Becaver'in şirleri önemli ürünlerdir

Türkiye

Tanzimat Fermanı'nın ilanından sonra başlayan ve Batı edebiyatı örnek tutularak meydana getirilen Tanzimat edebiyatının (1859-1895) ilk yıllarında romantizm akımının başlıca kişilerinin başlıca yapıtları verildiHugo,Chateaubriand,Dumas;tiyatro alanında özellike Gothe ve Schiller anılabilirTanzimat edebiyatının pek çok yazar ve şairi (Ahmet Mithat,Namık Kemal,Şemsettin Sami,Abdulhak Hamit,Recaizade Mahmut Ekrem) romantizm akımının etkisindedirlerNamık Kemal'in İntibah romanı Kamelyalı Kadın'ın;Vatan yahut Silistre oyunu da Romeo ve Jülyet'in etkisindedirEdebiyat-ı Cedide döneminde Halit Ziya Uşaklıgil'nın Mai ve Siyah adlı romanındaki Ahmet Celal karakteri romantik yazarları okumak için özlem duyar[4]IIMeşruyet döneminden sonraMilli Edebiyat döneminde Yusuf Ziya Ortaç'ın Binnaz adlı oyununda Hugo'nun etkisi vardır

Rusya

Ulusal edebiyatın hızla gelişmesi karşısında romantizm,Rusya'da gölgede kaldıPuşkin,Gogol,Lermontov ulusal edebiyatın ilk örneklerini verdiler

Sanatta Romantizm



Romantizm,resimde de kendini gösterdi ancak ifadesini biçimden çok düşüncede bulduğundan belirli bir üslup benimsemediGoya,Turner,Delacroix'in coşkunluğu kadar Blake'in yeniklasikçiliğiya da Delaruche'nin kurallara bağlı tarzı,Füssli'nin düşselliği,Biedermeier'in burjuva dünyası romantizm hareketinden kaynaklanır

Romantizm,klasikçilik kuramının önderi Ingrer'i de etkilemiştirDoğa duygusuna metafizik bir anlam kattı,kimilerine bir renk zevki aşıladı,özneliği,melankoliyi,kaygıyı doruk noktasına çıkardı;akıldışı olanı savundu,gotik hayranlığını kamçıladı;doğuculuğu yüceltti;şövalye romanları,İskandinav sagaları ve Ossian'ın düzmece şarkılarında kendine konular aradıPlutarkhos'un kişilerinin yerini,Shakspeare'in,WScott,Bryon,Goethe,Hugo'nun kiler aldıFırtınalar,gün batımları,uçurumlar,baykuşlar,kurukafalar,ürk müş atlar,ikonografide önemli bir yer tutmaya başladıİngiltere'de Edmun Burke'ün "A Philosophical Enquiry into the origine of our ideas of the sublime and Beautiful" adlı kitabıyla başlayan romantizm, Gainsbrarough'u son yapıtlarında ve bir ölçüde Reynolds,Reaburn,Lawrence 'in büyük portrelerinde kendini gösterdiFüssli (Kabus,1782,Goethe museum, Frankfurt), Blake,JMartin,SPalmer'in yapıtlarında da hayal gücü önemli bir yuer tuttu Cozens,Cotman,Constabla gibi manzaracıların şiirsel anlatımı,Turner'da biçimlenip parçalanmasıyla kendini gösteren bir yoğunluk kazandıİspanya'da romantizm Goya tarafından yüceltildiFransa'da Oors (Nasıra Savaşı,1801,Nantes Müzesi) ile başlayan romantizm Gericalt (Madusa'nın şalı,1819,Louvre) ve İngiliz Bonington ile devam ettiAmerika'da da ABDurand ve şair Caleridge'in dostu WAllston'un adları sayılabilir

Romantik Müzik

Müziğin öncelikle insanın duyum ve duygularına seslenmesi ölçüsünde,aklın önceliğini tartışma konusu yapan romantizmle müzik arasında doğal bir yakınılık ortaya çıkarRomantizmle birlikte iç dünyayı yansıtan yapıtlar,yoğun bir duygusal içerik kazandı(lied);büyük çaplı yapıtlar,yeni bir gerilim ve dokunaklılıpa ulaştı (programlı müzik)Orkestra zenginleşti,çeşitlendi ve çalgıların tınısı ve rengi üzernde titizlikle durulduBu hareket kaynağını Almanya!daki "Sturm und Drang" ve Fransız Devrimi'nin ideolojisinde bulduÖzellikle Almanya ve Avusturya'da benimsenen romantizmin başlıca örneklerini Beethoven'ın büyük partisyonlarıdır


Edebiyat ve Müzik Romantikler,klasik sanatçıların müziğini öteki anlatım araçlarından ayrı bir sanat dalı olarak görmelerinin tam tersine müzik ve edebiyatı birleştirdiler Shakspeare,Goethe,Hoffman gibi kişilerin metinlerinden esinlendilerGoethe'nin Faust'u insanın yazgısı karşuındaki tajedisini dile getirmesinden dolayı bestecilerin gözdesi olduBerlioz'un Faust'un Lanetlenişi ve Liszt'in Faust Senfonisi,Faust eserinden ortaya çıkan bestelerdir Felsefe ve Romantizm
XVIIIyyda Alman düşünürler felsefeyi bir doğa felsefesi ve sanat felsefesi olarak tanımlarRomantizm,akılcı eleştiriden çok,canlı hatta bilinçdışı yaratma adı verilen öncelikle dikkat çeken felsefi bir uyralılığı dile getirirÖnemli ya da önemsiz bir çok düşünür romantik olarak kabul edilebilir;ama felsefede romantik olguyu en yetkin biçimde Novalis ve Schelling dile getirmiştir;şair yanı daha ağır basan Novalis, eserlerini tamamlyamadan genç yaşta ölmüştür; Schelling ise metafizikçi ve sistematiktir

Dipnotlar ve Kaynakça
^ Axis 2000,Romantizm maddesi,cilt X,sf180
^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi,cilt 19,sf9900
^ Lord Byron,Childe Harold's Pilgrimage,1812
^ Halit Ziya Uşaklıgil,Mai ve Siyah