|
hayko26
|
Cevap : --->: Kpss.. İnkılap tarihi ders notları
Ø Meclis güçler birliği ilkesine dayanmış ve bunu 1961’e kadar sürdürmüştür Güçler birliği ilkesi ile yasama – yürütme – yargı görevlerini birlikte yürütmüştür Bunun nedeni ise, çabuk karar alınmak istenir ve alınan bu kararlar çabuk uygulanmak istenmesidir
Ø Meclis anayasasını Ocak 1921’de yapmış ve adını daT B M M olarak kullanamaya başlamıştır
Ø T B M M yapısı tamamen ulus egemenliğe dayalıdır
Ø T B M M hukuksal niteliği güçler birliği esasına dayalıdır
T B M M Çalışmaları
Ø Temel hedefi savaşı kazanmak olduğundan genelde bu yönde çalışmıştır Güçler birliği yasası salt bu yüzden çıkmıştır
Ø İlk iş olarak Hıyanet-i Vataniye yasası (ilk yasama işi yapılır) çıkartılır İstanbul hükümetiyle ilişkiye girenler cezalandırılır Bu yasanın öncelikli amacı, T B M M’nin otoritesini egemen kılmaktır
Ø Askere alım, T B M M destek işlerini kolaylaştırmak adına İstiklal Mahkemeleri kurulur İstiklal Mahkemeleri Hıyanet-i Vataniye yasasını uygulamak için kurulmuştur İstiklal Mahkemelerinin bütün üyeleri askerdir Meclisin üyeleri de asker ağırlıktadır
Ø Mecliste siyasi parti yoktur Sadece M Kemal yandaşlarına 1 Müdafaa-i Hukukçular,karşıtlarına ise 2 Müdafaa-i Hukukçular denilmektedir İkinciler M Kemal’in çalışmalarını olumsuz yönde etkileyemediler
Ø Rusya ile ilişkilerinin geliştirilmesi istenmiştir Rusya T B M M destekler
Not: T B M M açıldığı sıralarda İngiltere ve Yunanistan başbakanı işgalin haklılığını savunan açıklamalar yapmışlardır Batı Anadolu’nun Yunanistan’a ait olduğunu belirtmişler ve bu uğurda Yunanlılara Avrupalıların her türlü desteğini vereceklerini belirtmişlerdir Yunanlılara bu şekilde de Milne çizgisi aşma emri de veriliyor
Ulusal Ordunun Kurulması ve Kurtuluş Savaşı
Türklerin M Kemal öncülüğünde T B M M kurarak işgale karşı tek çatı altında birleşmesi, Damat Ferit hükümetini ve işgal güçlerini tedirgin etmiştir Bu hareketi daha fazla büyütmeden uluslar arası bir antlaşma yapılması karar verildi Çünkü bu antlaşma ile Türklerin haklı durumu boşa çıkacak ve işgal, ülkeyi parçamaları haklı ve yasal bir kılıfa bürünecekti Bu amaçla İtalya’nın San Remo kentinde barış görüşmeleri taslak hazırlığı için toplanıldı Tam bu sırada Yunan ordusu Milne çizgisini aşarak Bursa, Uşak, Balıkesir, Alaşehir ve çevre ilçeleri işgal edildi Bu işgallerle “bakın Türkler bizimle baş edemezseniz direnmeniz boşuna kaderinize razı olun mesajı verilmiştir” Yunan ilerleyişi Kuvay-i Milliye birlikleri başarısız olunca bir gerçek ortaya çıkar düzenli ordunun kurulması
Sıkıntılar:
Ø Yıllar süren savaşlardan bıkmış halkı bu düzenli orduya katma güçlüğü, insan kaynakları sıkıntısı Silah, cephe, giyecek, besin sorunu
Çözüm yolları:
Ø İstiklal Mahkemeleri ile askere alım hızlanmıştır
Ø Halktan bağış almak
Ø Posta havalelerini geciktirmek
Ø Bankalardaki havaleler el koymak
Ø İtalya, Fransa ve Rusya’dan el altından borç para alınmıştır
Ø Hindistan Müslümanlarından (bugünkü Pakistan) ve Afganistan’dan maddi desteklerin gelmesi
Not: Çerkez Ethem’in Kuvay-i Seyyare birlikleri, T B M M karşı ayaklanmaları bastırmakla görevli olduğundan düzenli ordunun içine katılmaz
Sevr Barış Antlaşması 10 Ağustos 1920
Katılanlar: Osmanlı, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Belçika, İtalya, Japonya, Hicaz, Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya
Ankara’nın Ulusal Hareket Merkezi Seçilmesi (27 Aralık 1919)
Amasya protokolü sonrası, Osmanlı meclisinin İstanbul’da açılacağı anlaşılınca, başlayan diyalog sürecini güçlendirmek için Temsil heyeti Ankara’yı yeni merkez seçer
Ø Ankara’nın M Kemal’e ve arkadaşlarına gösterdikleri ilgi
Ø Ulaşım olanakları, düşman işgalinden uzak olması
Ø Batı cephesine yakınlığı
Mebusan Meclisinin Açılması (12 Ocak 1920)
Ø Ali Rıza Paşa meclisi açar ama bazı sözleri de tutmaz
Ø M Kemal meclisin Anadolu’da açılması ister Bundaki amacı, İstanbul’un işgal güçleriyle dolu olması Mecliste bir Müdafaa-i Hukuk oluşumu istemiş fakat Felah-i Vatan (vatanın kurtuluşu) grubu oluşmuştur
Ø M Kemal meclis başkanı olmak istemişse de Reşat Hikmet başkan olmuştur M Kemal başkan olmak istemekle meclisin dağılma ihtimalini yüksek olduğundan tekrar meclisi toplamayı planlamaktadır
Misak-i Millinin İlanı ve Kararları (28 Ocak 1920)
Kurtuluş Savaşımızın hedefinin saptandığı bu kararlar, Osmanlı meclisinin yaptığı en önemli iştir:
Ø Sınırla ve bağımsızlıkla ilgili kararlar alınmıştır Ulusal egemenlilikle ilgili bir karar almaz
Ø Türklerin oturduğu yerlere bakılarak sınırlar çizilir Bu sınırla şimdiki sınırlarımıza yakın olup sadece Batum, Musul ve Kerkük şu anda bu sınırların dışında kalmıştır
Ø Osmanlı saltanatının ve halifenin güvenliği sağlanırsa boğazlar açılabilir
Ø Batı Trakya, Kars, Ardahan, Batum ve istenirse Arapların çoğunlukla olduğu yerlerde dahi halk oylamasına başvurulmalıdır
Ø Bağımsızlığı sınırlayacak, siyasal – ekonomik hiçbir anlaşma kabul edilemez Kapitülasyonlar ilk kez reddedilir
Ø Sonuçta; Misak-i Milli bir parlamento kararıdır Padişah onaylamaz İşgal devletlerinin tüm baskı ve tehditlerine rağmen parlamento geri adım atmayınca İstanbul resmen işgal edilir ve meclis dağıtılır bu durum M Kemal’in işine gelir İşgalden kaçan yurt sevenler akın akın Ankara’ya gelirler
Ø Misak-i Milli’yi ilk tanıyan Asya ülkesi Afganistan olur
T B M M Yapısı ve Çalışmaları (I T B M M)
Ø İstanbul’un işgali sonrası Ankara’ya gelen vatanseverler hızla B M M açtılar (23 Nisan 1920) Meclis açıldıktan sonra I İnönü savaşı sonrası Türkiye adı kullanılmıştır Çünkü henüz Yeni Türk Devleti kurulmamıştır
Ø Amasya görüşmesinde ulusal egemenlik fikri oluşurken hayata geçirilme T B M M açılmasıyla olur Temsil-i Heyetinin görevi de sona erer
Ø Meclisin en yaşlı üye sıfatıyla Sinop milletvekili Şerif Bey açmış, yapılan seçimlerde oy birliğiyle M Kemal B M M başkanlığa getirilir
Ø Şerif Bey, meclisin görev ve yetkilerini belirtmiş, meclise milletin kendisi damga vurduğu için “Ulusal egemenliğine” geçişten söz etmiştir
Ø Yinede Osmanlı padişahına duyduğu bağlılığı dile getirerek, ulus egemenliği sözüyle çelişen bir Şerif Bey vardır
Ø Meclisin içte ve dışta da bağımsızlık ilkesine kesin bağlı olduğunu belirtmiştir
I T B M M özellikleri ve Osmanlı Mebusan Meclisinden Farkları
Ø Meclis üyelerinin tamamı Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyeleri olup tamamı müslümandır Osmanlı meclisinde ise böyle bir durum söz konusu değildir
Ø Meşruiyet (geçerlilik) kaynağı ulustur Meclis ulusaldır
Ø Meclisin açılmasıyla Sivas kongresinde oluşturulan temsil heyetinin görevi sona ermiştir Yetkiler artık meclisindir
Misak-ı Milli’den TBMM’ne
Türk tarihinde ilk muhalefet, ilk özgürlükler adına siyasal mücadeleyi “İttihat ve Terakki Derneği” başlatmıştır 3 Selim zamanında batılılaşma çalışmaları belirginleşirken 2 Mahmut zamanında yurt dışına öğrenci gönderildi Makedonya ve balkan ülkelerinde örgütlenen bu kişilere Genç Osman ya da Jön Türkler olarak karşımıza çıkacaklar Abdülmecit Tanzimat yayınlar ve ilk kez sistematik olarak Hukuk devleti olma yolunda önemli bir adım atılır Tanzimat’tan itibaren Osmanlı devletinin politikası Osmanlıcılıktır Osmanlıcılık sayesinde imparatorluğu kurtaracaklarına inanırlar Osmanlıcılık temelde Fransız ihtilalinden etkilenmiştir Daha sonrada Islahat fermanı yayınlanır bu sayede de Müslüman – gayrimüslim arasındaki fark ortadan kaldırmak amaçlanmıştır 1 Abdülhamit’te bunlara ek olarak 1 Meşrutiyeti ilan eder Bu meşrutiyet ile tam anlamıyla özgürlükler garanti altında değildir Çünkü padişahın elinde meclisi açma kapama yetkisi vardır Rusya Osmanlıya saldırınca bunu bahane eden Abdülhamit meclisi kapatır 32 yıllık istibdat dönemi başlar siyaset tekrar ümmetçiliktir Daha sonra Reval görüşmelerinden sonra 2 Meşrutiye ilan edilir Gericiler ayaklanır bu seferde 31 Mart olayı yaşanır amaç rejimi değiştirmek şeriat/monarşi istenmektedir İsyan bastırılır Abdülhamit tahtan indirilir yerine 5 Reşat getirilir Parti kurmak yasal hale getirilir Sonuçta, İttihat Terakki ilk siyasi parti olur ardında Ahrar partisi ile ilk kez çok partili yaşama geçilmiş olur 2 Meşrutiyet’te bu olay gerçekleşmiş olur Bu sefer parlamento padişaha değil de meclise karşı sorumludur 2 Meşrutiyet’ten sonra Balkan savaşları çıkar Osmanlılar balkanlarda üstünlüğünü kaybederler 2 Balkan savaşında Edirne ve Kırklareli’ni tekrar geri alırlar 2 Balkan savaşından sonra artık politika Türkçülüktür
Osmanlı Hükümeti ile Anlaşma – Amasya Protokolleri/Görüşmeleri
Ø Yeni oluşan İstanbul hükümeti ile Temsili Heyetin görüşmesidir Osmanlı hükümeti başı Ali Rıza paşadır
Ø Ali Rıza paşanın görevlendirdiği Salih Paşa (Bahriye nazırı) ile M Kemal arasında olmuştur
Ø Osmanlı devletinin Temsilci Heyetini ilk tanıdığı yerdir M Kemal ve arkadaşlarının hareketinin gücünü ilk kez tanıması bakımından önemlidir
Ø M Kemal, Osmanlı Mebusan meclisinin en kısa sürede toplanmasını istemiştir
Ø Temsil Heyeti de Osmanlı hükümetinin işlerine karışmayacak
Ø İstanbul hükümeti itilaf devletleriyle barış antlaşması imzalayacağı zaman Temsilci kurulundan da temsilci çağrılmasını istemiştir
Ø Sonuçta; Osmanlı devleti sadece Osmanlı Mebuslar meclisinin açılmasına izin vermiştir Diğer istekler kabul edilmez
Ø Mavri Mira (Rumlar, Trakya)
Ø Pontus Rum (Rumlar, Karadeniz)
Ø Ermeni Hınçak ve Taşnak (Ermeni, D Anadolu)
Ø Amaçları: İşgali kolaylaştırmak, devlet kurmak
Ø İngiliz Muhipler (İng mandasını istiyorlar)
Ø Kürt Teali (Kürt Devleti kurmayı istiyorlar)
Ø İslam Teali (Ümmetçilik, padişahın etkin olmasını savunuyorlar)
Ø Hürriyet İtilaf Fırkası (İttihat ve Terakkinin muhalifi)
Ø Sulh ve Selamet-i Osmaniye (padişaha bağlı)
Ø Wilson İlkeleri Cemiyeti (Amerikan Mandacılığı savunur)
Ø Amaçları: Dolaylı olarak işgali kolaylaştırma, büyük devletlerin güdümüne girmek
Ø Trakya Paşaeli (Doğu Trakya, Yunan işgaline karşı kurulmuş)
Ø İzmir Müdafaa-i Osmaniye (Hukuk derneği, işgalden sonraki adı Redd-i İlhak olacak
Ø Trabzon Müdafaa-i Hukuk (Pontus Rum derneğine karşı kurulmuştur)
Ø Kilikyalılar (Çukurova bölgesinde)
Ø Doğu İlleri Müd Hukuk (Bölgedeki göçü yasaklar, bölgenin Türklüğünü savunur)
Ø Milli Kongre (İşgalin haksızlığını savunur)
Ø Amaçları: İşgali engellemek, bağımsızlığı sağlamak
Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 4 Ağustos 1919)
Toplanma biçimi bölgesel aldığı kararlar da ulusaldır Kararlar:
Ø Tüm doğu illeri direnişlerini tek bir çatı altında toplayabilmek
Ø M Kemal kongre başkanı olur Halk M Kemal’in liderliğini kabul eder
Ø Ulusu temsil eden ve İstanbul hükümetinde ayrı yeni bir kurul oluşturacaktır bu madde ile ilk kez Osmanlı’dan ayrı yeni bir devlet kurulacağı sinyalleri verilmiştir
Ø Dış yardım alınacağı karara varılmıştır
Ø Doğudaki farklı illerdeki direniş örgütlerinin tek çatı altında “Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı ile birleştirilmesine karar verildi
Ø Azınlıkların tam güvence altında oldukları tüm dünyaya duyurulmuştur
Ø Ulusal iradeyi hakim kılmak esastır Böylece padişah ve halifede kurtarılacaktır (Bu karar bile hala Osmanlı’nın ve padişahın tükendiğinin, halk tarafından kavranmadığını göstermektedir)
Ø Vatan bölünmez bir bütündür Bu madde ile Erzurum kongresinin ulusal bir kongre olduğunu belirtebiliriz
Ø Erzurum kongresi öncesi M Kemal Erzurum’a gelmeden Damat Ferit’in isteğiyle Elazığ valisi Ali Galip pusu kurup M Kemal’i yakalatmak istediği ortaya çıkmaktadır
Ø Kongre üyelerinden bir tanesinin istifa etmesi ve Mustafa Kemal’in onu yerine geçer
Sivas Kongresi (4 – 11 Eylül 1919)
Ortaya çıkan zorluklar:
Ø Damat Ferit M Kemal ve arkadaşlarını İttihat – Terakkici olmalarıyla suçlamaları
Ø Bu kongrenin yarardan çok zarar getireceği fikrini belirmesi
Ø M Kemal’i kongre başkanı seçtirmeme çabaları
Ø Amerikan mandasının (himayesinin) istenmesi
Ø Damat Ferit’in İngiltere ve Yunanistan’la anlaşarak, Yunan ilerleyişini durdurması Buna Milne çizgisi denmektedir Bu çizgi M Kemal ve arkadaşlarını direnişlerinden vazgeçirmelerini sağlamak için yapılmıştır Damat Ferit itilaf devletleriyle anlaşarak iplerin hala kendi ellerinde olduğu izlenimi vermek istemiştir Ayrıca Milne çizgisi Sivas kongresinden önce ortaya çıkmıştır Erzurum kongresinden sonra yapılmıştır
Sonuçlar:
Ø M Kemal başkan seçiliyor
Ø Yurtta dağınık olan tüm direniş örgütleri Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirme kararı alınmıştır Aynı zamanda da Kuvay-i Milliye’yi birleştirme kararı ilk kez Sivas kongresinde almıştır
Ø Türkler bulundukları yerleri ne olursa olsun terk etmeyecekler Bu madde ile amaçlanan; Wilson ilkeleri gereği azınlık durumuna düşmemek
Ø Manda ve himaye reddedildi İlk kez Erzurum kongresinde gündeme geldi Sivas kongresinde kesinlikle reddedildi
Ø Osmanlı parlamentosunun (Mebusan meclisisin) açılması kararlaştırıldı
Ø Damat Ferit hükümetiyle mücadele kararı alınmıştır Nitekim Damat Ferit’te baskılara dayanamayarak istifa eder İlk siyasi zafer Nasıl yapıldı; İstanbul ile Anadolu arasındaki bağ koparıldı İstanbul hükümetinin tüm kararları uygulanmadı Resmi evraklar işleme alınmadı Bu İstanbul hükümeti açısından prestij kaybıydı adeta milletsiz bir hükümet oluştu Temsili Heyetin isteği Damat Ferit hükümetinin istifasını istedi ve amaçlarına ulaştılar
Ø Heyet-i Temsileye’nin hükümet gibi davranmasının göstergesi Ali Fuat Paşa’nın Batı cephesi komutanlığına atanmasıdır Bu aynı zamanda Heyet-i Temsileye’nin ilk yürütme kararıdır
Ø Amacı; ulusun istiklalini ulusun azim ve kararını kurtaracaktır Bu ifade ile genelgenin hem işgalci emperyalist güçlere hem de İstanbul Hükümetine başkaldırı niteliğinde olduğunun kanıtıdır Ulusal Egemenlik ilk kez dile getirilirMilli (ulusal güçler) etkin, Milli iradeyi egemen kılmak esastır
Ø Yöntem; Vatanın güvenli olduğu yer olan Sivas’ta ulusal bir kongre toplanmalıdır Ermeni tehdidine karşı öncelikle Erzurum’da bölgesel bir kongre yapılmalıdır (doğu illerinin temsil edileceği bir kongre) Her sancaktan halkın güvenini kazanmış Müdafaa-i Hukuk derneklerinin seçeceği üç kişi gizlice yola çıkarılmalıdır
Ø Bir ihtilal bildirisidir, padişaha ve İstanbul hükümetine başkaldırıdır, vatanın kurtarılması çağrısı yapılmıştır
Ø Bütün ulusal dernekler bu genelgeyle birleştirilmemiştir Bütün ulusal dernekler Pozantı kongresiyle birleştirilmiştir
Özellikleri:
Ø İhtilalci bir genelgedir (Başkaldırı hareketinin başlangıcı sinyalidir)
Ø Ayrıca Türk tarihinde ilk kez “Ulusal Egemenlik” ilkesine gidiş fikri ortaya çıkmıştır
Ø M Kemal askerlik görevinden istifa eder Kongreden sonra
Ø Milliyetçilik, bağımsızlık, milli birlik ve beraberlik, ulus egemenliği fikirlerine değinildi
Ø En önemli özelliği olarak, ulusal bir savaşın gerekli olduğunun belirtilmesini söyleyebiliriz
İşgallere karşı Anadolu’da diğer direnişler:
Ø Trakya Paşaeli Müdafaa-i Heyet-i Osmaniye: Rumlara karşı Doğu Trakya’da kurulmuştur İlk milli cemiyettir Silahlı direniş ön görmemesine rağmen bağımsız bir Türk Devleti kurmayı amaçlamıştır
Ø Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-i Milliye: Doğuda Ermenilere karşı kurulmuştur
Ø İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Milliye: Yunanlılara karşı kurulmuş olup, Büyük İzmir Kongresinde ilk kez “Redd-i İlhak” (birleşme) düşüncesi belirmiştir İzmir’in işgal gecesi 14 Mayısta Redd-i İlhak cemiyetine dönüşmüştür
Dip Notlar: Kurtuluş savaşının ilk cephesi Fransızlara karşı Mersin – Tarsus – Osmaniye çevresinde halk mücadelesi şeklinde başlamıştır Kuvay-i Milliye’nin ilk kurulduğu yer Alaşehir’dir İlk kongre Kars İslam Şurası’dır Ermenilere karşı kurulmuştur 29 ve son kongre Pozantı kongresidir bu kongre ile ulusal derneklerin birleşme kararı tamamlanmıştır Batı Anadolu’daki ilk mücadele Yunanlılara karşı Ayvalık’ta başlamıştır Kuvay-i Milliye’nin tarafından sürdürülen mücadelenin en yoğunlaştığı yer Batı Anadolu’dur
Ulusal (Milli) Kongreler
Milli kongre ve Sivas kongreleridir Bu kongreler her bakımından ulusaldır Milli Kongre ilk ulusal kongredir İstanbul’da göz hekimliği yapan Esat Paşa tarafından düzenlenmiştir Kongre kararlarına baktığımız zaman;
Ø Yurdun savunulması için bütün ulusal güçlerin toplanmasını
Ø Osmanlı devletinin Milletler Cemiyetine alınmasını sağlamak
Ø Türklerin uğradığı haksızlıkları tüm dünyaya duyurmak kararları alınmıştır
Bu kongre sonuç olarak başarılı olamamıştır sebebi ise; işgal güçlerin İstanbul’da çok rahat bir şekilde hareket edebilmelidir
Bölgesel Kongreler: Erzurum kongresi (toplanma biçimiyle bölgesel, aldığı kararlar ise ulusal bir kongredir) Alaşehir ve Balıkesir kongreler ise; her bakımından bölgeseldir Bu kongreler ile Kuvay-i Milliye’ye yardım kararı alınmıştır Alaşehir, Balıkesir, Nazilli, Kars, Ardahan, Edirne gibi kongreler ulusal bir hedef yoktur bölgesel kongrelerdir
Bu kongrelerin amaçları: Kuvay-i Milliye’nin sevk ve idaresini sağlamak, ihtiyaçlarını karşılamak Batı Anadolu Kuvay-i Milliye ile ilgilenirler Bütün kongreler padişaha ve hilafete bağlıdırlar Alaşehir kongresinde gerektiğinde Yunanlılara karşı itilaf devletlerinden birinden yardımının istenebileceği karar alınmıştır Dip Not: M Kemal sadece Erzurum ve Sivas kongrelerine katıldı
__________________
Hakan Guven®
|