Cevap : =>İslami Sözlük

İRÂDE (İrâdet):
1 Allahü teâlânın sübûtî sıfatlarından Allahü teâlânın dilemesi
Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerimde meâlen buyurdu ki:
(Muhakkak ki senin Rabbin) her neyi irâde ederse irâde ettiği gibi yapar (O'nun irâdesi hiç şaşmaz Helâk etmek irâde ettiklerini muhakkak helâk eder, kurtuluşa erdirmeyi irâde ettiklerini kurtuluşa erdirir) (Burûc sûresi: 16)
Allahü teâlânın irâde ettiği olur O, irâde etmezse hiçbir şey olmaz Varlıkları irâde etmiş yaratmıştır (Muhammed bin Kutbüddîn İznikî)
Kâinâttaki her hâdise Allahü teâlânın irâdesi ile olmaktadır Allahü teâlâ irâde etmeyince, hiçbir şey hareket etmez (İmâm-ı Gazâlî)
Allahü teâlâ her şeyin hâlıkı (yaratıcısı) ve sâhibidir Mülkünde irâde ettiğini yapar O'nun irâdesi sonsuzdur O'na niçin böyle irâde ettin ve böyle yaptın demeye kimsenin hakkı yoktur (Muhammed Hâdimî)
2 İstemek, seçmek, dilemek tercih etmek
Allahü teâlâ kulların ihtiyârî yâni istekli hareketlerini, işlerini yaratması için kullarında ihtiyâr (seçme, isteme özelliği) ve irâde yaratmış, bu irâde ve ihtiyârlarını işleri yaratmasına sebeb kılmıştır Bu yüzden yaptıkları işlerden mes'ûl tutul muşlardır Cansızların hareketlerinde irâde yoktur Ateş değdiği zaman, yakması, ateşin yakmağı irâde etmesi ve istemesi ile değildir (Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî)
3Tasavvuf yoluna yeni girenlerin başlangıç halleri Allahü teâlânın rızâsına kavuşmaya azmedenler, karar verenler için ilk konak

İrâde-i Cüz'iyye:
Allahü teâlânın, bir işi yapmak ve yapmamak husûsunda insanlara ihsân ettiği dileme ve seçme kuvveti
İrâde-i cüz'iyye kullarda bir hâldir Kullar irâde-i cüz'iyyellerini kullanmakta serbesttir Mecbûr değildir Allahü teâlânın kul irâde etmeden de yaratması câiz ise de ihtiyârî (istekli) işleri yaratmaya, kulların kalblerinin ihtiyâr ve irâde etmesi ni sebeb kılmıştır İrâde-i cüz'iyyemizin sebeb olması da Allahü teâlânın irâdesi iledir Kul bir işi yapmağı irâde-i cüz'iyyesiyle dileyip tercih edince, Allahü teâlâ da o işi irâde ederse, onu yaratır (İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe)
İnsanların işleri yalnız irâde-i cüz'iyye ile meydana gelmez İnsan işlerin olmasını irâde eder, meselâ elinin hareket etmesini ister, kudretini kullanır, hareket meydana gelir Fakat insan bunu yarattı denilemez İrâde-i cüz'iyye insanın kalbinde hâ sıl olmaktadır İnsanın işleri ezeldeki (başlangıcı olmayan öncelerde) takdîr ile meydana geliyor ise de, meydana gelmeleri için önce kul îrâde-i cüz'iyyesini kullanmaktadır İşin yapılmasını veya yapılmamasını istemektedir Allahü teâlâ da o işi kulun irâdesine göre yaratmaktadır Bu sebeple insan, meydana gelen bu işten mes'ûl olmaktadır (Muhammed Hâdimî)
İnsanlar kendilerine ihsân edilmiş olan irâde-i cüz'iyyelerini kullanarak iyilik yaratılmasını ister ve sevâb kazanırlar Kötülük yaratılmasını isteyen günâh kazanır Bunun için hep iyilik yapmayı düşünmeli, hep iyilik istemeliyiz (İmâm-ı Gazâlî)

İrâde-i Külliyye:
Allahü teâlânın irâdesi İrâde-i ilahiyye de denir
Ehl-i sünnete göre bütün fiiller ve davranışlar irâde-i külliyyeye bağlı olarak meydana gelir İrâde-i külliyye ezelîdir, başlangıcı yoktur, yaratılmamıştır Güneş, ay, yıldızlar, bulut, yağmur, rüzgâr ve tabiattaki bütün kuvvetler Allahü teâlânın İr âde-i külliyyesinin emrindedir Allahü teâlâ irâde etmeyince hiçbir şey hareket etmez (İmâm-ı Gazâlî)
Allahü teâlâ insanın ihtiyârî (istekli) hareketlerini yaratmak için insanın irâdesini şart, sebeb kılmıştır Bu şart olmasa da yaratır Fakat bu şart ile, bu sebeb ile yaratması âdetidir Peygamberlerinde (aleyhimüsselâm) ve evliyâsında (rahmetullahi aleyhim) bu âdetini bozarak sebepsiz yarattığı çok görülmüştür (Muhammed Hâdimî)
Allahü teâlânın kul irâde etmeden de yaratması câiz ise de, ihtiyârî (istekli) olan işleri yaratmağa kulların kalblerinin ihtiyâr ve irâde etmesini sebep kılmıştır İrâde-i cüz'iyyenin sebeb olması da Allahü teâlânın irâde-i külliyyesi iledir Kul bi r işi yapmağı ihtiyar ve irâde edince, yâni tercih edip dileyince Allahü teâlâ da o işi irâde ederse o işi yaratır (Muhammed Akkermânî)

__________________