Bilginin 6 Hali

Eskiden okullarda gençlere "bilginin 6 hali"ni öğretirlerdi Bu faydalı bir bilgiydi, bilgilerin bilgisiydi ve en önemli bilgiydiböylece gençler sahip olduklar bilgilerin bilgi basamaklarının hangisine ait olduğunu ve değerini anlardı bu aslında " BİRŞEY KARŞISINDA ONU BİLME YÖNÜNDEN KAÇ HALDE BULUNABİLİRİM?" sorusunun cevabıydı

İnsan bilinecek nesne karşısında farklı seviyelerde bilgiye sahip olabilir:Günlük yaşayışımızda sohbet ederken çok zaman "Birşeyi ya biliriz ya bilmeyiz!" derizAslında bu doğru değildir; suyun katı-sıvı-gaz halinde olması gibi bilgininde bir üçüncü hali vardır, bu da "zennetmek"tir Zan bilgiyle bilgisizlik arasındaki
haldir ve bilginin üçüncü halidir

En kıymetli bilgi şüphesiz kesin bilgidirBu bilgiye bilimsel bilgi, kısaca "bilim" diyoruzFakat her zaman kesin bilgiye sahip olamıyoruzGünlük hayatımızda tahmine ve zanna dayanan bilgilere de ihtiyaç duyuyoruzHava tahmin raporları böyledirZanna dayanan bilgi, zıddı da olması ihtimal dahilinde olan bilgidirBir bilgiye "zan" diyebilmemiz için bu bilginin gerçek olma ihtimalinin, zıddının gerçek olma ihtimalinden fazla olduğuna inanmamız gerekir

Gerçekleşme ihtimali zayıf olana "vehim" denirBir bilginin gerçek olma ihtimaliyle zıddının gerçek olma ihtimali bize göre eşitse bu bilgimize şüphe "şekk" derizBirşeyi hiç bilmiyorsak buna "bilgisizlik" (cehalet) diyoruzFakat bazen bilmediğimizi de bilmeyizBu tür bilgisizliğe "katmerli bilgisizlik" denir; bilgiye sahip oluş merdiveninin en alt basamağı, dolayısıyla en kötüsü budurYanılmalarımızın ardında çok zaman bu vardır

Bilme merdivenini en üst basamağından en alt basamağına kadar şöylece gösterebiliriz

Birşeyi;

1)Ya biliriz:"Bilim" %100
2)Ya zannederiz:"zan" %51-52
3)Ya şüphe ederiz:"şüphe,şekk" %50
4)Ya vehmederiz:"Vehim" %48-49
5)Ya bilmeyiz:Bilgisizlik %0
6)Ya bilmediğimizi de bilmeyiz:"Ketmerli bilgisizlik" (cehl-i mürekkeb) %-0

Birşeyle, nesneyle ilgili bilgimizin bunlardan hangisi olduğuna dikkat edelim
Bilgilerimizi ve bize sunulan bilgileri bu basamakları gözönünde bulundurmadan kabul edersek yanılma ihtimalimiz büyük olurAtalarımız asırlarca bilgiye ulaşma yolunda hep bu basit görünen basamakları kullandılar, bilimde büyük başarılar elde ettilerOnların başarılarını özlüyorsak biz de bu basamaklardan faydalanmalıyız