Bela Bartok (1881-1945)

BELA BARTOK 1881-1945

Macar besteci22 yasindayken 1848-49 devriminin onderi ve Ferenc’in babasi Lajos Kossuth’un yasamini anlatan senfonik siirini yazdi IIk calinisinda Avusturya milli marsinin karikaturize edilerek seslendirilmesi bir skandala yol actiysa da çok begenildi Opus 7 Birinci Dortlu’sunde (1908-09) bir oranda duyumsanan halk muzigi etkisi sonrakilerde tumuyle ozumsenmis ve yapitlarinin icinde erimisti Opus 17 Ilkinci Dortlu (1915-17) Bartok ‘un Kuzey Afrika’ya yaptigi derleme gezisini yansitan Arap motifleriyle susluyduUcuncu ve dorduncu dortlulerde1927-28 daha yogun ses uyusumsuzlugundan yararlanilmisti Besinci1934 ve altincida 1939 ise tekrar geleneksel armoniye donuldugu gozleniyordu

Meslek yasaminin basinda Fransiz etkisinde kaldigi icin erken donem yapitlarinda politonalitenin bazı belirtileri gorulurAma daha sonralari bu malzemeden yararlanmadiOnun yerine Dogu Avrupa en cok da Macar ve Rumen halk usluplarini arastirdi Muzigi her ne kadar armoni acisindan yogun ve karmasiksa da kokunu halk muziginin modal dizilerinden dikkatle secilmis armonilerden kurulu bir tonaliteden aliyordu

Bartok 2 Kasım 1936 da Turkiye’ye geldi Istanbul Belediye konservatuari arsivinde calismalar yaptiktan sonra 4 Kasım 1936 da A Adnan Saygun ile birlikte uc konferans verdi Yine Saygun ile birlikte Adana’nin Osmaniye ilcesi Toprakkale ve Cardakli koylerine giderek gocerlerin muzigini tas plaklara kaydetti

Muzigi ve tutumu Nazilerle ittifak halinde olan Macar Yoneticilerin ve Kilisenin tepkisini uyandirmis ve vatana ihanetle suclanmistirCogu Yahudi olan bir takım onemli bestecilerin yapitlarinin Nazilerce yasaklanmasi uzerine Goebels’e bir mektup yazarak kendisininde ayni listeye alinmasini yapitlarinin Almanya ve ona bagimli ulkelerde calinmasina izin vermedigini bildirdi

1939 da Ahmet Adnan Saygun’a yazdigi mektupta ulkesinden ayrilmaya karar verdigini ve Turkiye’de calisabilecegini soylediyse de basvurusu yanitlanmayarak Türkiye’ye gelmesine olanak verilmedi Bunun uzerine ABD’ye gitti

Yapitlarinda Stravinski gibi aksak usulu kullanan Bartok muzikte o zamana degin Bulgar ritmi olarak adlandirilan bu ritm icin Rumen etnomuzikolog Constantin Brailoui ile birlikte Turkce’deki aksak terimini onermis ve bunu muzikolojiye yerlestirmistir

__________________








TaPaRsAn TePiLiRsİn , TePeRsEn TaPıLıRsIn