Cevap : Bütün Bitkiler Fotosentez Yaparmı? Tüm Bitkiler Fotosentez Yaparmı?

**Şengül Şirin** · 04-01-2014

Doğada meydana gelen ve canlılığın ışık ile iletişim gösteren en belirgin temel olaylarından
biri "fotosentez" dir

Fotosentez ışık enerjisinin biyolojik olarak kimyasal
enerjiye dönüşümü olayıdır

Enerji yönünden tüm canlı organizmalar kesinlikle
fotosenteze bağımlıdır, çünkü gerekli besin maddelerinin ve hatta atmosferdeki oksijenin
kökeni fotosentezdir

Canlı hücrelerin büyük bir çoğunluğu, basit bir algden,
büyük ve karmaşık kara bitkilerine kadar fotosentez yaparlar

İnsan yaşadığı ortamda kendi gereksinmelerine göre bir çok değişiklikleri yapma
yeteneğine sahip olmasına rağmen, tüm beslenme sorunu için tamamıyla diğer organizmalara
bağlıdır

Bu besin piramidinin tabanını fotosentez yapan bitkiler oluşturur

Yediğimiz her şey, ya doğrudan doğruya bitkisel kökenli, ya da bu kökenden
türemiş maddelerdir

Gerçekten fotosentez tek başına büyük bir olaydır

Her yıl dünyada 690 milyar ton
karbon dioksit (CO2) ve 280 milyar ton su (H2 O) dan fotosentez yolu ile 500 milyar
ton karbonhidrat üretilmekte ve 500 milyar ton oksijen atmosfere verilmektedir

Canlıların büyük bir çoğunluğu için oksijen, besin kadar önemlidir

Oksijen (O2)
hayatsal olayların sürekliliği için gerekli olan, besinlerde depo edilmiş enerjiyi serbest
hale getirir

Canlıların çoğu havadaki serbest oksijeni kullanır

Bir kısım organizmalar
(bazı bir hücreliler, ilkel bitkiler, yassı ve yuvarlak parazit solucanlar)
enerji elde etmek üzere çevrelerindeki eser miktarda oksijenden bile faydalanabilirler

Diğer bir kısım organizmalar ise serbest oksijen olmadan da enerji elde edebilirler
(Anaerobik solunum)

Fakat kompleks yapılı bitki ve hayvanlar, yaşamak için çok
miktarda oksijen kullanmak zorundadırlar (Aerobik solunum)

Öyleyse kompleks
yapılı organizmaların canlılığının devamı ve yayılması oksijenin varlığına bağlıdır

Deney 1

Klorofil Elde Edilmesi
Yeşil bitkilerin kloroplastlarında meydana gelen fotosentez de, havanın karbon dioksidi
ve suyun varlığında karbonhidrat ve oksijen oluşturulmasıdır

Fotosentez
olayını detaylı bir şekilde ortaya koymadan önce klorofil ile ilgili bazı deneyler gösterilecektir

Araç ve Gereçler: Isırgan otu (Urtica) yaprağı, kum, havan, kurutma kağıdı, tebeşir,
benzen, alkol, su

Uygulama: Bir havan içine hücrelerin parçalanmasını kolaylaştırmak için kum
ve alkol konulup ısırgan otunun yaprakları ilave edilerek iyice ezilir

Bunun sonucunda
koyu yeşil boyalı bir eriyik elde edilir

Buna ham klorofil ekstresi adı verilir

Ham klorofil ekstresi hem klorofil, hem de diğer renk maddelerinden olan karotin
ve ksantofil boyalı maddeleri de içermektedir

Bunları ayırmak için ekstre filitre kağıdından süzülür

Süzülen bu berrak ekstreden
bir miktar alınarak bir deney tüpüne aktarılır

Tübün üzerine aynı miktarda benzen
ile bir kaç damla su ilave ediler

Su ilave edilmesinin amacı alkol karışımının yoğunluğunu
arttırıp, benzenin kolayca tübün üst kısmına çıkmasını sağlamaktır

Bir süre
sonra tübün üst kısmında benzende eriyen klorofilin , alt kısmında ise alkolde kalan
sarı renkli karotin ve ksantofil bulunur

Bu şekilde ayırmak, kaba bir yöntemdir

Bu ayrımı daha ayrıntılı bir biçimde gözleye
bilmek için kağıt ve tebeşir yardımıyla basitçe yapılabilecek olan bazı uygulamaları
örnek olarak verebiliriz

Bu uygulamada yukarıda adı geçen renkli maddeler molekül ağırlığı ve adsorbsiyon
derecelerine göre ayrılırlar

Bir petri içine süzülmüş olan berrak klorofil ekstresinden
bir miktar koyulur

İçerisine şerit şeklinde kesilerek hazırlanmış kurutma
kağıdı ile tebeşir yerleştirilir

Bir süre sonra kağıdın ve tebeşirin üst kısımlarında sarı
renkli karotin ve ksantofil, alt kısımda ise yeşil renkli klorofilin toplandığı görülür

Bu kademeli renk farkı adı geçen renk maddelerinin molekül ağırlıklarının ve adsorbsiyon
derecelerinin farklı olmasında ileri gelir

Fotosentez Olayında Organik Madde Sentezlendiğinin Gösterilmesi
Fotesentezde ışığın katalizörlüğü altında karbon dioksit ve suyun bitkiler tarafından
birleştirilerek organik madde (glikoz) sentezlenmesidir

Bu maddeler ya olduğu
gibi ya da uzun zincirler şeklinde paketlenerek nişasta şeklinde depolanırlar

Amacımız fotosentezin bir ürünü olan glikozun sentezlendiğini ortaya koymaktır

Araç ve Gereçler : Ebegümeci ve yaprağı iki renkli olan bir bitki yaprağı, siyah renkli
kağıt, potasyum iyodür (KI), sıcak su

Uygulama : Yaprağı iki renkli olan bitkiyi alarak uzun bir müddet ışık altında tutunuz

Ebegümeci bitkisinin bir yaprağının yarısını siyah bir kağıt ile kapatarak diğer
bitkiyle birlikte aynı sürede olmak şartıyla ışık altında bırakınız

Daha sonra bu bitkileri
saplarından keserek kaynamakta olan suyun içerisinde hücrelerinin ölmesini
ve çeperlerinin dağılmalarını sağlayınız

Bu iş için iki dakikalık bir süre yeterli olacaktır

Yapraklar yeşil rengini kaybedince potasyum iyodürle muamele ediniz

Işıkta
kalmış yeşil renkli bölgelerin nişasta oluşumundan dolayı mavi bir renk aldığını,
yeşil olmayan kısımların ise renk vermediğini göreceksiniz (Şekil 4

3)

Deney 3

Fotosentez İçin Karbondioksitin Varlığının Zorunlu Olduğunun
Gösterilmesi
Yeşil bir bitki oldukça yoğun olarak ışık altında bırakılsa bile, eğer ortamda karbon
dioksit bulunmuyorsa bitki bir süre sonra sararmaya başladığı ve gelişiminin durduğu
gözlenir

Bunu aşağıdaki gibi bir deneyle ispatlamak mümkündür

Araç ve Gereçler : Bir dal parçası, kavanoz, tüp, tıpa, potasyum hidroksit (KOH), su

Uygulama : Bir bitki dalı alınarak iki yaprağı içerisinde su ve potasyum hidroksit
bulunduran bir tüple birlikte (tüpün ağzı açık durumda) geniş ağızlı bir şişe veya
kavanoz içerisine bırakılır

Bir süre sonra dalın kavanoz içerisinde kalan kısmında
yaprakların sararıp solduğu görülür

Bir müddet daha sonra ise yapraklar tamamen
ölür

Buna neden olan faktör, büyük şişedeki karbon dioksitin potasyum hidroksit
tarafından emilerek şişe içerisindeki yaprakların ışık ve suyu aldıkları halde karbon
dioksit yetersizliğinden fotosentezi yapamamalarındandır

Böylece fotosentez için
ortamda karbondioksite kesinlikle gereksinim duyulduğu ispatlanmış olur (Şekil 4

4)

Deney 4

Fotosentezi Etkileyen Faktörlerin Birlikte İncelenmesi
Aynı canlı materyeli üzerinde, fotosentezi etkileyen faktörlerin birinin etkisini değiştirip
(ışık, karbon dioksit, sıcaklık gibi) diğerlerininkinin sabit tutulması ile fotosentez
hızında meydana gelen değişikliklerin incelenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin
karşılaştırılması şeklinde gösterilecektir

Araç ve Gereçler: Elodea bitkisi, beher, huni, ışık kaynağı, %4'lük potasyum bikarbonat
(KHCO3), %1'lik KHCO3, termometre, ispirto ocağı, milimetrik kağıt

Uygulama: Bu deney için Elodea su bitkisi kullanılacaktır

Elodea bitkisi içi su
dolu bir cam kaba alınır

Bitkinin üzeri çıkacak olan gaz kabarcıklarını toplayacak
olan bir huniyle şekilde görüldüğü gibi kapatılır (Şekil 4

5)

Işık faktörünün etkisini
ölçmek için önce normal ışıktaki kabarcık çıkışı tespit edilir

Bir lamba yardımıyla
düzeneğe ışık verilir ve kabarcık çıkışı gözlenir

Fotosentez hızı ile aydınlatma şiddeti
arasındaki ilişki grafikte gösterilir

Karbondioksit konsantrasyonunun etkisini inceleyebilmek için de başka bir kaba
yine ortamı su ile hazırlanmış %4'lük KHCO3 çözeltisi konur

Yine bitki bu düzeneğin
içine yerleştirilip bu konsantrasyondaki fotosentez hızı ölçülür

Aynı işlem
%1'lik KHCO3 için tekrarlanır

KHCO3 konsantrasyonuna karşı kabarcık sayısındaki
değişim grafiği çizilir

Sıcaklığın fotosentez üzerine etkisini ölçmek içinde aynı
düzeneğin sıcaklığı ölçülür ve bu sıcaklıktaki kabarcık sayısı saptanır

Daha sonra
sıcaklık ispirto ocağı yardımıyla arttırılır ve kabarcık sayısı belirlenir

Sıcaklık kabarcık
çıkışı durana kadar arttırılır

Sıcaklık ile fotosentez ilişkisi bir grafikte gösterilir

Deney 5

Aerobik Solunum
Bu deneyle karbonhidratların havadan alınan O2 ile CO2 ve H2 O ya kadar yıkılıp
enerji açığa çıktığını göreceksiniz

Araç ve Gereçler: Çimlenmekte olan bezelye taneleri, balon joje, cam boru, beher,
KOH, renkli bir sıvı

Uygulama: Bu deney için, CO2 tutma özelliğine sahip potasyum hidroksit (KOH)
kristalleri pamuğa sarılarak çimlenmekte olan bezelye taneleri ile birlikte bir balon
joje içine yerleştirilir

Daha sonra balon şekilde görüldüğü gibi bir ucu renkli sıvıya
batırılmış kılcal boru ile birleştirilir

Bir süre sonra bezelyelerin solunum yapması sonucu O2 alınıp CO2 verilir

Dışarıya
verilen bu CO2, KOH kristalleri tarafından tutulur ve azalan hacim kadar kılcal
boruda sıvı yükselir

Deney 6

Anaerobik Solunum
Havanın serbest oksijeni ile temas halinde olmayan bazı bitkiler, kendileri için gerekli
olan enerjiyi, organik maddeleri enzimatik faaliyetlerle parçalayarak sağlarlar

Bu parçalanma sonucunda açığa çıkan gaz CO2 'tir

Araç ve Gereçler: Çimlenmekte olan nohut, deney tüpü, civa, beher

Uygulama: Çimlenmekte olan bir kaç nohut tanesini deney tüpünün içine yerleştirin

Sonra tüpü tamamıyla civa ile doldurun ve ters çevirerek yine civa dolu bir kabın
içine batırın

Daha sonra cıva dolu kabın üzerine su ilave edin

Bir süre sonra tohumların
anaerobik solunumu sonucu ortaya çıkan gaz tüpteki civayı aşağıya doğru
ittiğini göreceksiniz (Şekil 4

7)

Bu da bize havadaki serbest oksijen yerine bitki
dokularındaki bağlı oksijenin kullanıldığını gösterir

Deney 7

Fermantasyon
Bazı organizmaların solunumu sonucunda substrat CO2 gibi çok basit bir ürüne
kadar parçalanmaz

Solunum sonucunda daha kompleks bir madde açığa çıkar

Bu
olaya fermantasyon denir

Araç ve Gereçler: %1 'lik glikoz çözeltisi, % 20 'lik Baryum hidroksit (Ba(OH)2),
taze bira mayası, erlenmayer, cam boru, tıpa

Uygulama: Bir erlenin içine 200 cm3 %1 lik glikoz çözeltisi konulur

Daha sonra
bu karışımın içine bir miktar taze bira mayası ilave edilir

Erlenin ağzı şekilde görüldüğü
gibi cam boru takılmış tıpa ile kapatılır ve cam borunun diğer ucu yine tıpa ile
kapatılmış % 20 'lik Ba(OH)2 çözeltisi içine batırılır

Ba(OH)2 içeren tüpte çökelmenin
meydana gelmesi, olay sonucunda CO2 açığa çıktığını, alkol kokusu da fermentasyon
sonucu alkolün meydana geldiğini gösterir

Özet
Doğada meydana gelen ve canlılığın ışık ile iletişim gösteren en belirgin temel olaylarından
biri "fotosentez"dir

Fotosentez ışık enerjisinin biyolojik olarak kimyasal enerjiye dönüşümü
olayıdır

Enerji yönünden tüm canlı organizmalar kesinlikle fotosenteze bağımlıdır,
çünkü gerekli besin maddelerinin ve hatta atmosferdeki oksijenin kökeni fotosentezdir

Canlıların
büyük bir çoğunluğu için oksijen, besin kadar önemlidir

Oksijen (O2) hayatsal olayların
sürekliliği için gerekli olan, besinlerde depo edilmiş enerjiyi serbest hale getirir

Canlıların
çoğu havadaki serbest oksijeni kullanır

Bir kısım organizmalar (bazı bir hücreliler, ilkel
bitkiler, yassı ve yuvarlak parazit solucanlar) enerji elde etmek üzere çevrelerindeki eser miktarda
oksijenden bile faydalanabilirler

Bu ünitede bitkilerde fotosentez olayını, fotosenteze
etki eden faktörleri, oksijenli ve oksijensiz solunum olaylarını, fermantasyon olayının nasıl
meydana geldiği bazı deneylerle gösterilmeye çalışılmıştır

Değerlendirme Soruları
Aşağıdaki soruların yanıtlarını verilen seçenekler arasından bulunuz

1

Fotosentez için aşağıdakilerden hangisi gerekli değildir?
A

CO2
B

Işık
C

Klorofil
D

KOH
E

H2O
2

Aşağıdaki bileşiklerden hangisi CO2 tutabilme özelliğine sahiptir?
A

H2O
B

KHCO3
C

BaCO3
D

NaOH
E

KOH
3

Fermantasyon sonucu aşağıdaki maddelerden hangisi oluşur?
A

Glikoz
B

Karbonhidrat
C

Alkol
D

Oksijen
E

Protein

4

Aerobik solunumda karbonhidratlar, aşağıdaki hangi maddenin yardımıyla
en küçük yapı taşları ve enerjiye kadar parçalanırlar?
A

O2
B

CO2
C

H2 O
D

KOH
E

NaOH
5

Aşagıdakilerden hangisi fotosentezin hızına etki etmez?
A

CO2
B

Glikoz
C

Sıcaklık
D

Işık
E

Klorofil
Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar
Ocakverdi, H

, Konuk, M

, (1989) Bitki Fizyolojisi Laboratuvar Kılavuzu, Selçuk
Üniv

Eğitim Fak

Yay: 14, Konya

Önder, N

Yentür, S

, (1991) Bitki Fizyolojisi Laboratuvar Kılavuzu, İstanbul

Üniv

Fen Fak

Yay

No: 220, İstanbul

Önder, N

, (1985) Genel Bitki Fizyolojisi, İstanbul Üniv

Fen Fak

Yay

No: 189, İstanbul

04-01-2014	#4
Şengül Şirin	Cevap : Bütün Bitkiler Fotosentez Yaparmı? Tüm Bitkiler Fotosentez Yaparmı? Doğada meydana gelen ve canlılığın ışık ile iletişim gösteren en belirgin temel olaylarından biri "fotosentez" dir Fotosentez ışık enerjisinin biyolojik olarak kimyasal enerjiye dönüşümü olayıdır Enerji yönünden tüm canlı organizmalar kesinlikle fotosenteze bağımlıdır, çünkü gerekli besin maddelerinin ve hatta atmosferdeki oksijenin kökeni fotosentezdir Canlı hücrelerin büyük bir çoğunluğu, basit bir algden, büyük ve karmaşık kara bitkilerine kadar fotosentez yaparlar İnsan yaşadığı ortamda kendi gereksinmelerine göre bir çok değişiklikleri yapma yeteneğine sahip olmasına rağmen, tüm beslenme sorunu için tamamıyla diğer organizmalara bağlıdır Bu besin piramidinin tabanını fotosentez yapan bitkiler oluşturur Yediğimiz her şey, ya doğrudan doğruya bitkisel kökenli, ya da bu kökenden türemiş maddelerdir Gerçekten fotosentez tek başına büyük bir olaydır Her yıl dünyada 690 milyar ton karbon dioksit (CO2) ve 280 milyar ton su (H2 O) dan fotosentez yolu ile 500 milyar ton karbonhidrat üretilmekte ve 500 milyar ton oksijen atmosfere verilmektedir Canlıların büyük bir çoğunluğu için oksijen, besin kadar önemlidir Oksijen (O2) hayatsal olayların sürekliliği için gerekli olan, besinlerde depo edilmiş enerjiyi serbest hale getirir Canlıların çoğu havadaki serbest oksijeni kullanır Bir kısım organizmalar (bazı bir hücreliler, ilkel bitkiler, yassı ve yuvarlak parazit solucanlar) enerji elde etmek üzere çevrelerindeki eser miktarda oksijenden bile faydalanabilirler Diğer bir kısım organizmalar ise serbest oksijen olmadan da enerji elde edebilirler (Anaerobik solunum) Fakat kompleks yapılı bitki ve hayvanlar, yaşamak için çok miktarda oksijen kullanmak zorundadırlar (Aerobik solunum) Öyleyse kompleks yapılı organizmaların canlılığının devamı ve yayılması oksijenin varlığına bağlıdır Deney 1 Klorofil Elde Edilmesi Yeşil bitkilerin kloroplastlarında meydana gelen fotosentez de, havanın karbon dioksidi ve suyun varlığında karbonhidrat ve oksijen oluşturulmasıdır Fotosentez olayını detaylı bir şekilde ortaya koymadan önce klorofil ile ilgili bazı deneyler gösterilecektir Araç ve Gereçler: Isırgan otu (Urtica) yaprağı, kum, havan, kurutma kağıdı, tebeşir, benzen, alkol, su Uygulama: Bir havan içine hücrelerin parçalanmasını kolaylaştırmak için kum ve alkol konulup ısırgan otunun yaprakları ilave edilerek iyice ezilir Bunun sonucunda koyu yeşil boyalı bir eriyik elde edilir Buna ham klorofil ekstresi adı verilir Ham klorofil ekstresi hem klorofil, hem de diğer renk maddelerinden olan karotin ve ksantofil boyalı maddeleri de içermektedir Bunları ayırmak için ekstre filitre kağıdından süzülür Süzülen bu berrak ekstreden bir miktar alınarak bir deney tüpüne aktarılır Tübün üzerine aynı miktarda benzen ile bir kaç damla su ilave ediler Su ilave edilmesinin amacı alkol karışımının yoğunluğunu arttırıp, benzenin kolayca tübün üst kısmına çıkmasını sağlamaktır Bir süre sonra tübün üst kısmında benzende eriyen klorofilin , alt kısmında ise alkolde kalan sarı renkli karotin ve ksantofil bulunur Bu şekilde ayırmak, kaba bir yöntemdir Bu ayrımı daha ayrıntılı bir biçimde gözleye bilmek için kağıt ve tebeşir yardımıyla basitçe yapılabilecek olan bazı uygulamaları örnek olarak verebiliriz Bu uygulamada yukarıda adı geçen renkli maddeler molekül ağırlığı ve adsorbsiyon derecelerine göre ayrılırlar Bir petri içine süzülmüş olan berrak klorofil ekstresinden bir miktar koyulur İçerisine şerit şeklinde kesilerek hazırlanmış kurutma kağıdı ile tebeşir yerleştirilir Bir süre sonra kağıdın ve tebeşirin üst kısımlarında sarı renkli karotin ve ksantofil, alt kısımda ise yeşil renkli klorofilin toplandığı görülür Bu kademeli renk farkı adı geçen renk maddelerinin molekül ağırlıklarının ve adsorbsiyon derecelerinin farklı olmasında ileri gelir Fotosentez Olayında Organik Madde Sentezlendiğinin Gösterilmesi Fotesentezde ışığın katalizörlüğü altında karbon dioksit ve suyun bitkiler tarafından birleştirilerek organik madde (glikoz) sentezlenmesidir Bu maddeler ya olduğu gibi ya da uzun zincirler şeklinde paketlenerek nişasta şeklinde depolanırlar Amacımız fotosentezin bir ürünü olan glikozun sentezlendiğini ortaya koymaktır Araç ve Gereçler : Ebegümeci ve yaprağı iki renkli olan bir bitki yaprağı, siyah renkli kağıt, potasyum iyodür (KI), sıcak su Uygulama : Yaprağı iki renkli olan bitkiyi alarak uzun bir müddet ışık altında tutunuz Ebegümeci bitkisinin bir yaprağının yarısını siyah bir kağıt ile kapatarak diğer bitkiyle birlikte aynı sürede olmak şartıyla ışık altında bırakınız Daha sonra bu bitkileri saplarından keserek kaynamakta olan suyun içerisinde hücrelerinin ölmesini ve çeperlerinin dağılmalarını sağlayınız Bu iş için iki dakikalık bir süre yeterli olacaktır Yapraklar yeşil rengini kaybedince potasyum iyodürle muamele ediniz Işıkta kalmış yeşil renkli bölgelerin nişasta oluşumundan dolayı mavi bir renk aldığını, yeşil olmayan kısımların ise renk vermediğini göreceksiniz (Şekil 4 3) Deney 3 Fotosentez İçin Karbondioksitin Varlığının Zorunlu Olduğunun Gösterilmesi Yeşil bir bitki oldukça yoğun olarak ışık altında bırakılsa bile, eğer ortamda karbon dioksit bulunmuyorsa bitki bir süre sonra sararmaya başladığı ve gelişiminin durduğu gözlenir Bunu aşağıdaki gibi bir deneyle ispatlamak mümkündür Araç ve Gereçler : Bir dal parçası, kavanoz, tüp, tıpa, potasyum hidroksit (KOH), su Uygulama : Bir bitki dalı alınarak iki yaprağı içerisinde su ve potasyum hidroksit bulunduran bir tüple birlikte (tüpün ağzı açık durumda) geniş ağızlı bir şişe veya kavanoz içerisine bırakılır Bir süre sonra dalın kavanoz içerisinde kalan kısmında yaprakların sararıp solduğu görülür Bir müddet daha sonra ise yapraklar tamamen ölür Buna neden olan faktör, büyük şişedeki karbon dioksitin potasyum hidroksit tarafından emilerek şişe içerisindeki yaprakların ışık ve suyu aldıkları halde karbon dioksit yetersizliğinden fotosentezi yapamamalarındandır Böylece fotosentez için ortamda karbondioksite kesinlikle gereksinim duyulduğu ispatlanmış olur (Şekil 4 4) Deney 4 Fotosentezi Etkileyen Faktörlerin Birlikte İncelenmesi Aynı canlı materyeli üzerinde, fotosentezi etkileyen faktörlerin birinin etkisini değiştirip (ışık, karbon dioksit, sıcaklık gibi) diğerlerininkinin sabit tutulması ile fotosentez hızında meydana gelen değişikliklerin incelenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin karşılaştırılması şeklinde gösterilecektir Araç ve Gereçler: Elodea bitkisi, beher, huni, ışık kaynağı, %4'lük potasyum bikarbonat (KHCO3), %1'lik KHCO3, termometre, ispirto ocağı, milimetrik kağıt Uygulama: Bu deney için Elodea su bitkisi kullanılacaktır Elodea bitkisi içi su dolu bir cam kaba alınır Bitkinin üzeri çıkacak olan gaz kabarcıklarını toplayacak olan bir huniyle şekilde görüldüğü gibi kapatılır (Şekil 4 5) Işık faktörünün etkisini ölçmek için önce normal ışıktaki kabarcık çıkışı tespit edilir Bir lamba yardımıyla düzeneğe ışık verilir ve kabarcık çıkışı gözlenir Fotosentez hızı ile aydınlatma şiddeti arasındaki ilişki grafikte gösterilir Karbondioksit konsantrasyonunun etkisini inceleyebilmek için de başka bir kaba yine ortamı su ile hazırlanmış %4'lük KHCO3 çözeltisi konur Yine bitki bu düzeneğin içine yerleştirilip bu konsantrasyondaki fotosentez hızı ölçülür Aynı işlem %1'lik KHCO3 için tekrarlanır KHCO3 konsantrasyonuna karşı kabarcık sayısındaki değişim grafiği çizilir Sıcaklığın fotosentez üzerine etkisini ölçmek içinde aynı düzeneğin sıcaklığı ölçülür ve bu sıcaklıktaki kabarcık sayısı saptanır Daha sonra sıcaklık ispirto ocağı yardımıyla arttırılır ve kabarcık sayısı belirlenir Sıcaklık kabarcık çıkışı durana kadar arttırılır Sıcaklık ile fotosentez ilişkisi bir grafikte gösterilir Deney 5 Aerobik Solunum Bu deneyle karbonhidratların havadan alınan O2 ile CO2 ve H2 O ya kadar yıkılıp enerji açığa çıktığını göreceksiniz Araç ve Gereçler: Çimlenmekte olan bezelye taneleri, balon joje, cam boru, beher, KOH, renkli bir sıvı Uygulama: Bu deney için, CO2 tutma özelliğine sahip potasyum hidroksit (KOH) kristalleri pamuğa sarılarak çimlenmekte olan bezelye taneleri ile birlikte bir balon joje içine yerleştirilir Daha sonra balon şekilde görüldüğü gibi bir ucu renkli sıvıya batırılmış kılcal boru ile birleştirilir Bir süre sonra bezelyelerin solunum yapması sonucu O2 alınıp CO2 verilir Dışarıya verilen bu CO2, KOH kristalleri tarafından tutulur ve azalan hacim kadar kılcal boruda sıvı yükselir Deney 6 Anaerobik Solunum Havanın serbest oksijeni ile temas halinde olmayan bazı bitkiler, kendileri için gerekli olan enerjiyi, organik maddeleri enzimatik faaliyetlerle parçalayarak sağlarlar Bu parçalanma sonucunda açığa çıkan gaz CO2 'tir Araç ve Gereçler: Çimlenmekte olan nohut, deney tüpü, civa, beher Uygulama: Çimlenmekte olan bir kaç nohut tanesini deney tüpünün içine yerleştirin Sonra tüpü tamamıyla civa ile doldurun ve ters çevirerek yine civa dolu bir kabın içine batırın Daha sonra cıva dolu kabın üzerine su ilave edin Bir süre sonra tohumların anaerobik solunumu sonucu ortaya çıkan gaz tüpteki civayı aşağıya doğru ittiğini göreceksiniz (Şekil 4 7) Bu da bize havadaki serbest oksijen yerine bitki dokularındaki bağlı oksijenin kullanıldığını gösterir Deney 7 Fermantasyon Bazı organizmaların solunumu sonucunda substrat CO2 gibi çok basit bir ürüne kadar parçalanmaz Solunum sonucunda daha kompleks bir madde açığa çıkar Bu olaya fermantasyon denir Araç ve Gereçler: %1 'lik glikoz çözeltisi, % 20 'lik Baryum hidroksit (Ba(OH)2), taze bira mayası, erlenmayer, cam boru, tıpa Uygulama: Bir erlenin içine 200 cm3 %1 lik glikoz çözeltisi konulur Daha sonra bu karışımın içine bir miktar taze bira mayası ilave edilir Erlenin ağzı şekilde görüldüğü gibi cam boru takılmış tıpa ile kapatılır ve cam borunun diğer ucu yine tıpa ile kapatılmış % 20 'lik Ba(OH)2 çözeltisi içine batırılır Ba(OH)2 içeren tüpte çökelmenin meydana gelmesi, olay sonucunda CO2 açığa çıktığını, alkol kokusu da fermentasyon sonucu alkolün meydana geldiğini gösterir Özet Doğada meydana gelen ve canlılığın ışık ile iletişim gösteren en belirgin temel olaylarından biri "fotosentez"dir Fotosentez ışık enerjisinin biyolojik olarak kimyasal enerjiye dönüşümü olayıdır Enerji yönünden tüm canlı organizmalar kesinlikle fotosenteze bağımlıdır, çünkü gerekli besin maddelerinin ve hatta atmosferdeki oksijenin kökeni fotosentezdir Canlıların büyük bir çoğunluğu için oksijen, besin kadar önemlidir Oksijen (O2) hayatsal olayların sürekliliği için gerekli olan, besinlerde depo edilmiş enerjiyi serbest hale getirir Canlıların çoğu havadaki serbest oksijeni kullanır Bir kısım organizmalar (bazı bir hücreliler, ilkel bitkiler, yassı ve yuvarlak parazit solucanlar) enerji elde etmek üzere çevrelerindeki eser miktarda oksijenden bile faydalanabilirler Bu ünitede bitkilerde fotosentez olayını, fotosenteze etki eden faktörleri, oksijenli ve oksijensiz solunum olaylarını, fermantasyon olayının nasıl meydana geldiği bazı deneylerle gösterilmeye çalışılmıştır Değerlendirme Soruları Aşağıdaki soruların yanıtlarını verilen seçenekler arasından bulunuz 1 Fotosentez için aşağıdakilerden hangisi gerekli değildir? A CO2 B Işık C Klorofil D KOH E H2O 2 Aşağıdaki bileşiklerden hangisi CO2 tutabilme özelliğine sahiptir? A H2O B KHCO3 C BaCO3 D NaOH E KOH 3 Fermantasyon sonucu aşağıdaki maddelerden hangisi oluşur? A Glikoz B Karbonhidrat C Alkol D Oksijen E Protein 4 Aerobik solunumda karbonhidratlar, aşağıdaki hangi maddenin yardımıyla en küçük yapı taşları ve enerjiye kadar parçalanırlar? A O2 B CO2 C H2 O D KOH E NaOH 5 Aşagıdakilerden hangisi fotosentezin hızına etki etmez? A CO2 B Glikoz C Sıcaklık D Işık E Klorofil Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Ocakverdi, H, Konuk, M, (1989) Bitki Fizyolojisi Laboratuvar Kılavuzu, Selçuk Üniv Eğitim Fak Yay: 14, Konya Önder, N Yentür, S, (1991) Bitki Fizyolojisi Laboratuvar Kılavuzu, İstanbul Üniv Fen FakYay No: 220, İstanbul Önder, N, (1985) Genel Bitki Fizyolojisi, İstanbul Üniv Fen Fak Yay No: 189, İstanbul __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır