Şengül Şirin
|
Cevap : Hakkari ,tarihi, Fiziki Yapısı, Yaylaları,ovaları, Akarsuları ,iklim ve Bitki örtüsü, Ekonomisi, Nüfus ve Sosyal Hayat,ilçeleri,tarihi Eserle ve Turistik Yerleri,eski Eser
Bu bölgede yaşayan Kürt ve "Kurdak" diye anılan kimselerin Oğuz Türklerinden ve Türkmen soyundan bir boy olduğu ;tarih ,antropoloji,etnoloji,din,dil ,sosyoloji ve folklor gibi çeşitli araştırmalarla ilmi olarak ortaya konmuştur Orta Asya'da Yenisey Kitabelerinde şu satırlar vardır;
"Men Kürt Elkan Alp- Urungu Altunluğ Keşiğim Banım Belde Elim tukuz- Kırk Yaşım" ( Ben Kürt İlhani Alp UrunguyumAltunlu beldesini ülke edindimKırk dokuz yaşında öldüm)
Tarihte Oğuz Türklerinin Türkmen soyundan Kürt ve Kurdak boylarının yaşadığı gerçektirFakat doğu ve güneydoğu Anadolu'da Kürt diye isimlendirilen Kimseler,Oğuz Türklerinin muhtelif boy ve aşiretlerinden ibarettirlerBuTürk boy ve aşiretleri bu bölgenin muhtelif ülkeler arasında defalarca el değiştirmesi sebebiyle asıllarını ve bilhassa lisanlarını unutmuşlar ve bilhassa gramer bakımından Farsçanın geniş tesirinde kalarak çoğu Farsça olan Türkçe-Arapça karışımı bir lisan ile konuşmaya başlamışlardırTürkiye üzerinde emparyalist niyetler besleyen ülkeler,bilhassa 18asırdan sonra Oğuz Türklerine dayanan bu aşiretleri ayrı bir millet gibi göstermeye çalışmışlardır
FİZİKİ YAPISI
Hakkari çok engebeli bir bölgedirYüzölçümünün %87,5'u dağlarıdan %10'u yaylalardan ibaret olup,ovaları sadece %2'dir
DAĞLARI;
Hakkari'deki dağlar Güneydoğu Torosların uzantısıdırDağların çoğu 3000 metreden yüksektir3500 metreden yüksek on doruk vardır4000 m'den yüksek dağlar da vardırBu dağların dorukları devamlı karla örtülüdürCilo Dağının Reşko (Gelyaşin) Doruğu 4135 metredirTepede 4 kmuzunluğunda Gelyaşin buzulu ile onun batısında 4060 metrede Suppa Durek Tepesinde daha küçük buzul bulunurDağlar derince akarsu vadileri veya çanaklarla birbirinden ayrılırBu vadilerden dağların görünüşü çok heybetlidirDağların çoğu volkanik kökenlidirTürkiyenin volkanik kökenli olmayan en yüksek dağı Cilo Dağlarının Reşko Tepesinden ayrıca 3000 myüksekliği aşan dağlar şunlardır;
Sümbül Dağı (3467m)
Buzul Dağı (Uludoruk Tepe 4135m)
Gare Dağı (Karadağ Tepe 3460m)
Mordağ (3807m)
Beyazdağ (3008 m)
İkiguka Dağı ( Celimirya Tepe 3540 m)
Türemiş Dağı ( Geçit Tepe 3031 m)
Leyzok Tepe (3264 m)
Koctepe (3262 m)
Çimen Dağı (3170 m)
Altın Dağları ( Busindidağı Tepe 3253 m)
YAYLALAR;
Hakkari dağlar bakımından olduğu gibi yaylalar bakımından da çok zengindirHakkari dağlarının çevresinde hafif dalgalı yüksek düzlükler de vardırBu düzlükler birçok yerde çöküntü veya akarsu yatakları ile parçalanmış olup yayla haline gelmiştirBaşlıca yaylalar şunlardır;
Nordüz Yaylası en alçak yeri 2100 metredirToprak 7 ay karla örtülüdür
Mirgazer Yaylası 2700-3000 marasındadır
Faraşin ve Mendin Yaylası 2000 myüksekliktedir
Diğerleri ise Avahark,Berçelen,Çelesur,Kani Kurgan,Kanimehan,Kanicemet,Meydan"ı Beybur,Meydan-ı Casus,Meydan-ı Davut,Meydan-ı Kuli,Meydan-ı Suran,Meydan-ı Zengil,Servisi,Semedar Meydan-ı Melham,Ceytez,Mergezer,Meydan-ı Belek,Mordağı ve Vargeniman yaylalarıdır
Hakkari'de çok sayıda tepelikler vardırVatan,Molla Ahmed,Suvari Halil,Gençlik ,Ayı İni,Tavşan ,Üzümlü,Çağlayan Ballı,Uzunsırt ve Taşyazı tepeleri başlıcalarıdır
OVALARI;
Hakkari'de yüksek ve haşin dağların arasında çukur ovalar da vardırBunların en önemlisi Yüksekova ilçesinin bir kenarında kurulduğu,Büyük Zap'ın sağ kollarından Nehil Çayı etrafında uzunluğu 40 kilometreye yaklaşan ,genişliği 15 kilometreyi bulan ve tabanı 2000 metreye yakın bir yükseklikte olan Gevaş Ovası'dırBu ova kapalı bir havza durumundadırNehil Suyu ve havzanın sularını Zap Vadisine boşaltırGevaş Ovası,Zapsuyu Vadisi ile birleşirBu ova çok verimlidirİklim çok sert olduğundan her tarafında tarım yapılamazOtlak bakımından zengin olan ovada koyun,keçi ve sığır beslenirZap Suyu ,Habur Çayı,Nehil Suyu yatakları boyunca uzanan dar düzlükler ve Avarobisin,Şemdinli ve Hacıbey vadileri başlıca düzlüklerdir
AKARSULAR;
Hakkari,Dicle Havzası içinde kalırAkarsuların başlıcaları;
Zap Suyu (Büyük Zap); Van'ın Haravil Dağı eteklerinden çıkarBaşkale yakınında Hakkari'ye girerGüneybatı istikametinde akarÜzümcü yakınında dirsek yaparak güneydoğuya döner ve Çukurca yakınında Irak'a girerHakkari sınırları içinde 100 kmyol kat eder
Habur Çayı;Nordüz ve Faraşin Platosundan çıkar güneye doğru akar,Ardaç batısında Irak'a girerHakkari sınırları içinde uzunluğu 60 kmdidb
Botan Suyu;Şatak ve Pervari'den geçerek Siirt aşağılarında Dicle'ye katılırDiğer akarsular Zap'a karışan Otluca Deresi ile Katil Suyu,Nehil Suyu ,Oramar Suyu ,Şemdinli Çayı ve Rubozik SuyudurAkarsuların rejimi düzensizdirKarların erime zamanı sular boldurAkarsu tabanları çok derin olduğu için sulama işinde kullanılması güç olmaktadırOtluca Deresinde kurulan hidroelektrik santral ile il merkezi aydınlatılmaktadır
GÖLLERİ;
Hakkari'de büyük göller yokturCilo,Sat ve Karadağ gibi yüksek dağ doruklarında buzul ve krater göller vardırGelyaşin,Sat Reşko,Bay ve Supadurak ,Seyyid Han ve Golan gölleri bunların en önemlisidir
Kaynak;Yeni Rehber Ansiklopedisi 232-233-234-235-236-237238-239-240 sayfa, 8cilt frmsinsinet için derlenmiştir
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|