Cevap : Latin Amerika Edebiyatı.

**Şengül Şirin** · 06-18-2013

Düzyazı alanında gelişen yeni eğilimin öncülerinden biri,umutsuz bir metafizikle ince mizahi ve fantastik öğeleri birpotada eriten Arjantinli yazar Borges'ti

Borges'in El Aleph'te (1949) topladığı öyküleri ,20

yüzyılda fantastik edebiyatın başyapıtları arasına girdi

1967 Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Guatemalalı Miquel Angel Asturias da El senor presidente (1946; Sayın Başkan,1967) ve El Papa Verde (1954;Yeşil Papa,1967) gibi romanlarında ülkesindeki diktatörlük rejimini ve ABD'nin emperyalist politikasını,yerli efsanelerle iç içe geçmiş bir anlatımla eleştirdi

Meksikalı Aqustin Yanez Al filo del aquada (1947; Suyun Ucu) Meksika Devrimi'nin toplumsal ve psikolojik kaynaklarını James Joyce'u andıran bir ayrıştırma yeteneğiyle betimledi

Bir başka Meksikalı yazar Juan Rulfo da Pedro Parama (1955;Pedro Paramo,1970)adlı romanında ,kahramanın kişisel serüveniyle ülkenin kolektif yazgısı arasındaki La bahia de silencio (1940;Sessizlik Körfezi) gibi ideolojik ve felsefi içerikli romanlarıyla Arjantinli Eduardo Mallea,Latin Amerika'yı yeni ve benzersiz bir gerçeklik olarak ,barok bir dil zenginliğiyle anlatan Kübalı Alejo Capentier ve ülkesinin yoksul sınıflarının yaşamını anlatan Gabriela,Cravo e Canela (1958; Tarçın Kokulu Kız,1973) gibi romanlarıyla mizahı ve eleştiriyi Rabelais'yi andıran bir dilsel çoşku düzeyine çıkaran Brezilya'lı Jorge Amado yer alır

Bu kuşağın son büyük romancısı ise,bazı eleştirmenlerce Samuel Beckett ve Jean Genet'yle birlikte modernist edebiyatın son temsilcilerinden biri olarak nitelenen,çağdaşı Latin Amerikalı yazarlardan daha "kozmopolit" olmasıyla ayrılan Arjantinli Julio Cortazar'dır

Uzun yıllar Fransa'da sürgünde yaşayan Cortazar,klasik romanın kurgusunu ve olay örgüsünü tümüyle dönüştürmeyi denediği Rayuela (1963; Seksek,1988) ve öbür romanlarında Latin Amerika gerçekliğine ancak dolaylı bir biçimde yer verir

Kısa öykülerindeyse ,polisiye ve fantastik anlatı gibi türlerin öğelerinden yararlanmıştır

Bu yazarlardan sonra gelen ve genellikle post-modernizm içinde değerlendirilen romancıları modernist ya da yenilikçi yazarlardan ayıran önemli bir nokta,deneycilikten çoğu kez kaçınmaları ve bunun yerine ,klasikleşmiş kalıp ve üslupları dönüştürmeyi seçmiş olmalarıdır

Bu romancıların çoğu ,tümüyle kurmaca bir dünya yaratmak yerine,gerçek tarihsel olayları ve kişilikleri bir roman malzemesi olarak kullanmayı,bunları kurmaca ya da fantastik öğelerle kaynaştırmayı seçmişler

kolektif ya da bölgesel mitlerden ve efsanelerden yararlanmışlardır

Bu türün en tanınmış örneği,1982 Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez'in Cien anos de soledad'ıdır

(1967; Yüzyıllık Yalnızlık,1974)

Yayımlandığı anda bir edebiyat olayı haline gelen roman,hem gerçek bir tarihi yansıtması,hem de kendi sanatsal araçlarını bilinçli olarak gözden geçirmesiyle ,türün en başarılı örneklerindendir

Meksikalı Carlos Fuentes,Perulu Jose Maria Arquedas ve Mario Vargas Llosa gibi yazarlar ise,Marquez'den farklı olarak,fantastik öğelerden çok,gerçek tarihsel olaylardan yararlanmışlardır

Fuentes'in La Muerte de Artemio Cruz'u (1962; Artemio Cruz'un Ölümü,1981)

klasik yaşamöyküsü kalıplarına bağlı kalır görünürken,aynı zamanda bu kalıpları altüst etmeyi de başarır

Bu dönemin Kübalı yazarları arasında,Avrupa yenilikçilerine daha yakın bir tutumu benimseyen Guillermo Cabrera Infante'yle post-modernizm içinde değerlendirilen Reinaldo Arenas ve Jose Lezama Lima sayılabilir

Şilili Jose Donoso gerçekçi ve fantastik öğeleri kaynaştıran romanlarında feodal toplumun çöküşünü işlemi,sinemaya da uyarlanan El beso de la mujer arana (1976;Örümcek Kadının Öpücüğü,1986)adlı romanıyla ünlü Arjantinli Manuel Puig de romanlarında popüler kültürün birey üzerindeki etkilerini ele almıştır

Latin Amerika romanı son 20 yıl içinde yalnızca Latin kültüründe değil,Aglosakson dünyasında da çok etkili olmuş,birçok Kuzey Amerikalı yazar Latin Amerikalı yazarların izinden giderek "tarihsel kurmaca" ve "büyücü gerçekçilik" tarzlarında yapıtlar vermişlerdir

Türkçede yayımlanan Çağdaş Latin Amerikan Şiirleri (1982; der

Ülkü Tamer) ile Latin Amerika Hikayeler Antolojisi (1983;der

Tomris Uyar) Latin Amerikalı şair ve öykücülerin yapıtlarından seçmeler içerir

Kaynak:AnaBritannica cilt 20 sayfa 259 frmsinsi

net için derlenmiştir

06-18-2013	#6
Şengül Şirin	Cevap : Latin Amerika Edebiyatı. Düzyazı alanında gelişen yeni eğilimin öncülerinden biri,umutsuz bir metafizikle ince mizahi ve fantastik öğeleri birpotada eriten Arjantinli yazar Borges'tiBorges'in El Aleph'te (1949) topladığı öyküleri ,20yüzyılda fantastik edebiyatın başyapıtları arasına girdi1967 Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Guatemalalı Miquel Angel Asturias da El senor presidente (1946; Sayın Başkan,1967) ve El Papa Verde (1954;Yeşil Papa,1967) gibi romanlarında ülkesindeki diktatörlük rejimini ve ABD'nin emperyalist politikasını,yerli efsanelerle iç içe geçmiş bir anlatımla eleştirdi Meksikalı Aqustin Yanez Al filo del aquada (1947; Suyun Ucu) Meksika Devrimi'nin toplumsal ve psikolojik kaynaklarını James Joyce'u andıran bir ayrıştırma yeteneğiyle betimlediBir başka Meksikalı yazar Juan Rulfo da Pedro Parama (1955;Pedro Paramo,1970)adlı romanında ,kahramanın kişisel serüveniyle ülkenin kolektif yazgısı arasındaki La bahia de silencio (1940;Sessizlik Körfezi) gibi ideolojik ve felsefi içerikli romanlarıyla Arjantinli Eduardo Mallea,Latin Amerika'yı yeni ve benzersiz bir gerçeklik olarak ,barok bir dil zenginliğiyle anlatan Kübalı Alejo Capentier ve ülkesinin yoksul sınıflarının yaşamını anlatan Gabriela,Cravo e Canela (1958; Tarçın Kokulu Kız,1973) gibi romanlarıyla mizahı ve eleştiriyi Rabelais'yi andıran bir dilsel çoşku düzeyine çıkaran Brezilya'lı Jorge Amado yer alırBu kuşağın son büyük romancısı ise,bazı eleştirmenlerce Samuel Beckett ve Jean Genet'yle birlikte modernist edebiyatın son temsilcilerinden biri olarak nitelenen,çağdaşı Latin Amerikalı yazarlardan daha "kozmopolit" olmasıyla ayrılan Arjantinli Julio Cortazar'dırUzun yıllar Fransa'da sürgünde yaşayan Cortazar,klasik romanın kurgusunu ve olay örgüsünü tümüyle dönüştürmeyi denediği Rayuela (1963; Seksek,1988) ve öbür romanlarında Latin Amerika gerçekliğine ancak dolaylı bir biçimde yer verirKısa öykülerindeyse ,polisiye ve fantastik anlatı gibi türlerin öğelerinden yararlanmıştır Bu yazarlardan sonra gelen ve genellikle post-modernizm içinde değerlendirilen romancıları modernist ya da yenilikçi yazarlardan ayıran önemli bir nokta,deneycilikten çoğu kez kaçınmaları ve bunun yerine ,klasikleşmiş kalıp ve üslupları dönüştürmeyi seçmiş olmalarıdırBu romancıların çoğu ,tümüyle kurmaca bir dünya yaratmak yerine,gerçek tarihsel olayları ve kişilikleri bir roman malzemesi olarak kullanmayı,bunları kurmaca ya da fantastik öğelerle kaynaştırmayı seçmişlerkolektif ya da bölgesel mitlerden ve efsanelerden yararlanmışlardırBu türün en tanınmış örneği,1982 Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez'in Cien anos de soledad'ıdır(1967; Yüzyıllık Yalnızlık,1974)Yayımlandığı anda bir edebiyat olayı haline gelen roman,hem gerçek bir tarihi yansıtması,hem de kendi sanatsal araçlarını bilinçli olarak gözden geçirmesiyle ,türün en başarılı örneklerindendirMeksikalı Carlos Fuentes,Perulu Jose Maria Arquedas ve Mario Vargas Llosa gibi yazarlar ise,Marquez'den farklı olarak,fantastik öğelerden çok,gerçek tarihsel olaylardan yararlanmışlardırFuentes'in La Muerte de Artemio Cruz'u (1962; Artemio Cruz'un Ölümü,1981)klasik yaşamöyküsü kalıplarına bağlı kalır görünürken,aynı zamanda bu kalıpları altüst etmeyi de başarırBu dönemin Kübalı yazarları arasında,Avrupa yenilikçilerine daha yakın bir tutumu benimseyen Guillermo Cabrera Infante'yle post-modernizm içinde değerlendirilen Reinaldo Arenas ve Jose Lezama Lima sayılabilirŞilili Jose Donoso gerçekçi ve fantastik öğeleri kaynaştıran romanlarında feodal toplumun çöküşünü işlemi,sinemaya da uyarlanan El beso de la mujer arana (1976;Örümcek Kadının Öpücüğü,1986)adlı romanıyla ünlü Arjantinli Manuel Puig de romanlarında popüler kültürün birey üzerindeki etkilerini ele almıştır Latin Amerika romanı son 20 yıl içinde yalnızca Latin kültüründe değil,Aglosakson dünyasında da çok etkili olmuş,birçok Kuzey Amerikalı yazar Latin Amerikalı yazarların izinden giderek "tarihsel kurmaca" ve "büyücü gerçekçilik" tarzlarında yapıtlar vermişlerdir Türkçede yayımlanan Çağdaş Latin Amerikan Şiirleri (1982; derÜlkü Tamer) ile Latin Amerika Hikayeler Antolojisi (1983;derTomris Uyar) Latin Amerikalı şair ve öykücülerin yapıtlarından seçmeler içerir Kaynak:AnaBritannica cilt 20 sayfa 259 frmsinsinet için derlenmiştir __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır