Kişiselcilik

KİŞİSELCİLİK

Kişiselcilik,bilinç,kendi yazgısını özgürce belirleme,amaçlara yönelme,zamanın akışına karşın öz kimliğini sürdürme ve değerlere bağlanma gibi temel özellikleri dolayısıyla ,kişiliğin bütün gerçekliğin dokusunu oluşturduğunu öne süren idealist felsefe akımıTanrı inancına bağlı Hıristiyan kişiselciliği,genel olarak kişinin değil,kişiselliğin en yüce bireysel belirişi olan Hzİsa'nın gerçekliğin yapısını belirlediğini savunurKişinin ,algısal süreçlerin dolambaçlı yollarından geçmeksizin ,yaşanmış deneyimlerin öznel akışı içinde gerçekliği daha doğrudan dile getirebileceğini öne sürmesi bakımından kişiselcilik ,Descartes'in cogito ergo sum (düşünüyorum öyleyse varım) geleneği içinde yer alırBu yaklaşıma göre kişi,hem töz bakımından en yüksek gerçeklik,hem de saygınlık bakımından en yüksek değerdir

Kişiselcilerin çoğu,gerçekliğin bilinçten kaynaklandığını ,bilinç içinde yer aldığını ya da bilinç için var olduğunu ileri sürdükleri için idealisttirlerAma doğal düzenin,Tanrı tarafından yaratılmış olsa da tinsel biryapı taşımadığını savunan Gerçekçi kişiselciler de vardırGene bu akımın üyelerinin çoğu Tanrı inancına bağlı olmakla birlikte ateist kişiselciler de vardırMutlak kişiselcilik,ruhçu kişiselcilik ve ahlakçı kişiselcilik idealist kişiselciliğin başlıca biçimleridirÖte yandan gerçekliğin sonlu kişilerin topluluğundan ya da sonul bir Kişi'den (Tanrı) oluştuğunu ileri süren bir kişiselci idealizmden de söz edilebilir

Kişiselci düşüncenin öğelerine Batı geleneğinin büyük filozoflarının çoğunda ve örneğin Hindu felsefeci Ramanuca ( y1017-1137) gibi Doğu düşünürlerinde de rastlanırAma genellikle Gottfried Wilhelm Leibniz ( 1646-1716) akımının kurucusu,George Berkeley de ( 1685-1753) başlıca kaynaklarından biri olarak kabul edilir

Fransa'da güçlü temsilciler bulan kişiselcilik bu ülkede genellikle tinselcilik adıyla anıldıDirenen bir dünyaya karşı eylemde bulunmanın içsel deneyimini temel ilke sayan Maine de Biran'ı (1766-1824) izleyen filozof ve arkeolgo Felix Ravaisson-Mollien (1813-1900) durağan zorunlu yasanın uzaysal dünyası ile kendiliğinden etkin ve gelişen canlı bireylerin dünyasını köktenci bir biçimde ayırdıBu temelden yola çıkan sezgici filozof Henri Bergson'un (1859-1941) kişiselciliği ,şimdiki ve geçmiş öznel durumların,tinsel kişinin özgür yaşamını oluşturacak biçimde iç içe geçtiği uzay dışı bir deneyim olarak süreyi ( duree) vurguladı ve bu dirim felsefesini dile getiren kozmik bir güç olarak yaşam atılımı (elan vital) kavramını ileri sürdü


ABD 'de kişiselcilik 19ve 20yüzyıllarda bazıları Almanya'da Rudolf Hermann Lotze'nin (1817-81) öğrencisi olan Metodist din felsefecilerince geliştirildiBunlardan George Holmes Howinson,özgür ahlaklı kişinin özerkliğini vurgularken ,onun yaratılmamış ve ölümsüz olduğunu öne sürerek özerk bir mutlak Kişi'den de bağımsızlığını savunduBoston Üniversitesi'ni kişiselciliğin kalesi durumuna getiren Borden Parker Bowne ,insanların her biri kendi başına önem taşıyan ve Yaratıcı'nın ussallığını yansıtan ahlaki,dinsel,duygular ve mantıksal boyutlarla Tanrı tarafından yaratıldığını öne sürdüOna göre doğa ,hem aşkın hem de içkin olan Tanrı'nın enerjisini ve ussal amacını sergiliyordu

Bowne'ın öğrencileri Edgar Brightman ile Ralph Tyler Flewelling ve başkalarıyla kişiselcilik etkisini 20yüzyıl ortalarına değin sürdürdüvaroluşçuluk ve fenomenoloji gibi akımları etkiledi

Kaynak:AnaBritannica cilt 19 sayfa 117 frmsinsinet için derlenmiştir

__________________