Şengül Şirin
|
Açıktohumlular Ya da Gymnospermae ( Pinophyta)
AÇIK TOHUMLULAR
Açıktohumlular,tohumları meyvelerinin içinde saklı olan kapalıtohumluların tersine,açık tohumlar ( ya da tohumtaslağı) aracılığıyla üreyen odunsu bitkiler Açıktohumluların yarısından fazlası ağaç,geri kalanların çoğu çalıdır
Açıktohumlular ya da Gymnospermae ( pinophyta) bölümü,Cycadicae,Pinicae ve Gneticae adlı üç altbölümü ayrılırAçıktohumluların sınıflandırılmasında birçok yöntem uygulanmışsa da hiçbiri kesin değildirBurada kabul edilen sınıflandırma biçimi Sovyet botanikçi Armen Tahtayan'dan alınmıştır
Açıktohumlular Antarktika dışındaki bütün kıtalarda,özellikle de ılıman enlemlerde görülürEn yaygın türler,Kuzey Yarıkürede başta ardıçlar (Juniperus) olmak üzere göknarlar (Abies) melezler (Larix),ladinler (Pieca) ve çamlar (Pinus) güney yarıkürede Podocarpus türleridir
Buna karşılık birçok türün dağılımı coğrafi açıdan son derece sınırlıdırÖrneğin kıyı sekoyası ( Sequoia sempervirens) ABD'de yalnızca California ve Oregan'da,mamutağacı ( Sequoiadendron giganteum) yalnızca California'da ,Microcycas Küba'da ,Stangeri Güney Afrikada ,Taiwani Tayvan'da yetişirLadinler ve melezler bütün ağaçlara göre en kuzeyde yaşayan türlerdir
Yumuşak kerestesi en değerli sayılan ağaçların çoğu açıktohumlulardandırKuzey Yarıküre'nin ağaçları olan çam,duglasgöknarı ( Pseudotsuga) ,sedir ( Cedrus) ve Sequoia sempervirens ile Güney Yarıkürenin ağaçları olan Agathis australis,Podocarpus,Dacrydium ve Araucaria vbKağıt hamuru ladin,suga ( Tsuga), göknar ve çamlardan elde edilirArdıçmelez,mazı ( Thuja),porsukağacı (Taxus) ve mabetağacı (Ginko biloba) gibi kereste ve kağıt hamuru yapımında kullanılan ağaçlardan pek çoğu süs bitkisi olarak da yetiştirilirJaponlar ağaç cüceleştirme sanatında ( bonsai) çam ve ardıç kullanırlar
Açıktohumluların besin kaynağı olarak önemi pek azdırPinus edulis,Pmonophylla,Pguadrifolia gibi çamların tohumu olan çamfıstığının geniş ölçüde ticareti yapılırAraucaria,Gnetum ve mabetağacının tohumları ise yetiştiği yörelerde yenirCycadaceae familyasından Cycas,Encephalartos,Macrozamia ve Zamia cinslerinin aslında zehirli olan tohumlarından ve dallarından özel bir işlem uygulandıktan sonra kıtlık zamanlarında önemli bir besin olan bir tür nişasta çıkarılırArdıçların etli kozalaklarından (bakka),alkollü içkilerde,özellikle cinde koku verici olarak kullanılan bir uçucu yağ elde edilir
Ladin,çam ,ardıç,göknar,suga ve mazı ağaçlarından da başka uçucu yağlar elde edilirBu yağlar sabun,oda spreyi,dezenfektan,ilaç,kozmetik ve parfüm yapımında kullanılırHoş kokulu yağlardan koku sanayisinde ,öbürlerinden de koku tutucu ya da antiseptik olarak yararlanılırSuga ve ladin ağaçlarından dericilikte kullanılan tanen elde edilir
Yeni Zelanda'da yetişen kauri ağacından kauri kopal denilen bir reçine,soyu tükenmiş bir çam türünden de fosilleşmiş bir reçine olan baltık kehribarı elde edilirÇeşitli çam türlerinden terebentin çıkarılırve uygulanan bir işlemle terebentin esansı sağlanırAyrıca Abies balsamea,ladin türleri ve Avrupa melezinden (Larix decidua) de terebentin çıkarılırDenizüzümü (Ephedra ) türlerinden bazı solunum yolları hasatalıklarının tedavisinde kullanılan efedrin adlı bir alkaloit elde edilirMilyonlarca yıl süreyle sıkışıp kömüre dönüşen bitkilerin çoğu da açıktohumlular bölümndendir
Açıktohumlular erozyonun önlenmesinde yararlı bir etkendirÖzellikle Coniferales takımından bitkiler ,yok olan orman bölgelerini yeniden ağaçlandırmakta kullanılırayrıca korunak ve rüzgar kesici olarak dikilir
Açıktohumluların çoğu kışın yapraklarını dökmeyen ağaçlardırCycadaceae familyasının dışında kalan öbür bitkilerde değişik biçimlerde basit yaprak bulunurCycadaceae'de familyasının bileşik yaprakları palmiyelerinkine benzerConiferales takımının bitkileri ise iğne ya da pulsu yapraklı olabilirDenizüzümü ve Phyllocladus'ta fotosentez yapan organ yapraklar değil dallardır
Kaynak:AnaBritannica cilt 1 sayfa 66 frmsinsinet için derlenmiştir
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|