Problem Belirleme Önleme Ve Çözme

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-23-2012

Çağımızda bilimsel ve teknolojik gelişmeler bireyin ve buna bağlı olarak toplumun sürekli olarak geliştirilmesini kaçınılmaz hale getirmiştir Bugünden yarının ihtiyaç ve sorunlarının saptanması ve bunlara en etkili çözüm yollarının bulunması üretilen ürün ve hizmetlerin kalitesinin sürekli olarak artırılması bir çok yönlü olarak yetiştirilmesini ve yaşamda karşılaştığı sorunlara gerçekli ve bilimsel çözümleri üretebilmesini zorunlu kılmaktadır Artık dünün yaklaşımı ve anlayışları ile bugünün sorunlarına sağlıklı çözümler üretebilmesi giderek güçleşmektedir Bu da göstermektedir ki çağın gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatılmış kendisini ve çevresini sürekli geliştirebilen olgu ve olayları çok yönlü değerlendirebilen takımla çalışabilen ve sorunlara etkili bir biçimde çözüm getirebilen bireylerin yetiştirilmesi son derece etkili hale gelmiştir Geleceğin toplumlarında yarın ortaya çıkacak sorunları bugünden saptayabilen daima bir önde olacaklardır

Yaşamımızın önemli bir parçası haline gelen sorunlar dün vardı bugünde var yarın bugünden daha çok karmaşık olacaklardır O sorunlarla yaşamaya alışmak değil onlarla baş etmeyi öğrenmek en temel hedefimiz olmalıdır İnsan yaşamı çözülmesi gereken bir çok problemle doludur Bazen birkaç problemle birden karşı karşıya kalabiliriz Ama hiçbir problem çözümsüz değildir Aslında insan yaşamı problemler ve bunları çözümü ile bir anlam kazanmaktadırEğitimci LA Averilin de belirttiği gibi “zahmete değer tek yaşam biçimi problemleri olan bir yaşamdır;” İnsan ancak problemlerle baş edebildiği ve onlara çözüm getirebildiği sürece kendisi ve çevresi ile barışık olabilecektir O halde geleceğin ve gelişmenin anahtarı problemlerin varlığından geçmektedir Çünkü her problem eninde sonunda beraberinde bir çözümüde getirecektir Bu da gelişme ve ilerleme yolunda bir adım daha atmak demektir
Problembirey ya da toplumların karşılaştığı başarıya ulaşmaları için çözülmesi zorunlu olan güçlüklerdir Birey yaşamının başlangıç yıllarında daha çok ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik yalın ve basit problemlerle karşılaşırken; ileriki yıllarda daha karmaşık nitelikte çok yönlü problemlerle karşı karşıya gelmektedir Bu problemler ne ölçüde cesaretle karşılanır ve çözülebilirse bireyin yaşama uyumu da o ölçüde başarılı olur Özellikle bireyin iş yaşamına başlamasından itibaren karşılaştığı problemlere çözüm getirebilmesi hem kendine olan güveni artıracak hem de iş yaşamında olumlu yönde gelişmelerin ortaya çıkmasını sağlayacak uygun zemin yaratacaktır Bu da önce bireyin sonra çevresinin gelişmesi demektir
Problemler bireyin ve kurumun ortaya koyacağı verimliliği ve performansı doğrudan etkilerler Çözülen her problem yeni bir durum ya da gelişme yaratır Problemlerin kendilerine özgü anatomik yapıları söz konusudur Bu noktada problemlerin anatomik yapılarının incelenmesinde yarar vardır

PROBLEMLERİN ANATOMİSİ

* Genellikle kendilerini pek fazla belli etmeden dallanıp budaklanırlar
* En az beklenildikleri zamanda aniden ortaya çıkarlar
* Büyüklüklerini ve sınırlarını çizmek zordur
* Göründüklerinden ya da algılandıklarından çok farklı olabilirler
* Neler olup bittiğini algılamamızı güçleştirirler
* Ortaya çıkmalarının genellikle birden çok nedeni vardır
* Kendi kendilerine çözülmeleri neredeyse imkansızdır
* Bireylerin yaşama biçimleri ve kurumların yapı ve işleyişinin değişmesine neden olurlar
* İnsanlar içgüdüsel olarak sorunlardan uzak durmayı ya da sorunlarla birlikte yaşamayı tercih ederler
* Beraberlerinden hem büyük yıkımları ve sıkıntıları hem de önemli gelişmeleri ve ilerlemeleri getirirler
* Problemler ele alınıp incelenirken yukarıda belirtilen hususların dikkate alınmasında yarar vardır Problemler ne denli karmaşık ve çok yönlü olursa olsun mutlaka bir çözüm yolu vardır Önemli olan nokta her problemin farklı bir çözüm yolu gerektirdiğinin gözönünde bulundurulmasıdır

PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜ :

* Asla çözümsüz değillerdir
* Ne kadar çok dallanıp budaklanmışsa çözüme de o denli yaklaşılmış demektir
* Hızlı hareket etmeyi ve düşünmeyi gerektirirler
* Yeni yapı ve anlayışların ortaya çıkmasını sağlayabilirler
* Gerçek nedeni ya da nedenleri (teşhis etmek) çözüme yarı yarıya ulaşmak demektir
* Sorunları çözmek etkili karar vermeyi gerektirir En önemli sorun ise nereden başlanılacağına karar vermektir
* Karar vermek analitik ve yaratıcı düşünme süreçlerinden yararlanmayı gerektirir
* En iyi çözüme ulaşmak en iyi bilgiyi ve bulguyu gerektirir
* Sorunları çözmek işbirliği ve ekiple çalışma tekniklerinden yoğun olarak yararlanmayı gerektirir
Problem çözme sürecinde üzerinde durulması gereken en önemli husus karar verme sürecidir Problem çözmenin aşamalarını ele alıp incelemeden önce bireyin kendisine sorması gereken soruların sorulması gerekir Bu aşamada kendinize soracağınız sorular problem çözme konusuna nasıl baktığınız konusunda size önemli ipuçları verecektir Problemlere bakışınızı ve algılamanızı netleştirmek için aşağıdaki soruları cevaplandırmanızda yarar vardır

KENDİNİZE SORACAĞINIZ SORULAR

Problemlerle genellikle nasıl ilgilendiğinizi ve onları nasıl ele aldığınızı düşünerek şu soruları cevaplayınız
* Bir sorunun farkına varmakta onu algılamakta kimi zaman yetersiz kaldığım oluyor mu?
* Bazı sorunlarla yüzleşmenin zorluğu nedeniyle onları görmezden geldiğim oluyor mu?
* Sorunları çözmek için bir şeyler yapmak yerine onları görmezlikten geldiğin oluyor mu?
* Bir sorunu yeterince uzun süre gözardı edersem kendiliğinden ortadan kalkacağını umduğum oluyor mu?
* Gerçek sorunun ne olduğunu ortaya çıkarmadan çare olduğunu düşündüğüm girişimlere hızla kalkışma eğilimi taşıyor muyum?
* Yanlış bir karar verdiğim zaman daha sonra karar verme konusunda şevkim kırılıp isteksiz mi davranıyorum?
* Bir sorunu çözmeye kalktığımda nereden başlayacağımı bulmakta güçlük mü çekiyorum
Bu sorunların çoğuna “evet” cevabını verdiyseniz problem çözme konusundaki tutum ve alışkanlıklarınızı gözden geçirmeniz gerekir
EĞER :
* Sorunu algılayıp onun farkına varma konusunda hızlı davranıyorsanız
* Soruna göğüs germeye onunla yüzleşmeye kararlıysanız
* Hiçbir şey yapmadan oturup beklemektense bir karar vermenin daha doğru olduğuna eminseniz
* Acele harekete geçmeden önce sorunun teşhis edilip saptanması gerektiğini algılamışsanız
* Sorunu ele almadan önce gevşeyip rahatça düşünerek zihninizi gerçekleştiriyorsanız
* Sorunlarla geç kalmadan bir an önce uğraşmayı kararlaştırdıysanız
Problem çözme konusunda önemli gelişmeler gösteriyorsanız demektir

PROBLEM ÇÖZME SÜRECİNİN AŞAMALARI

Yaşamda karşilaşilan problemlerle baş edebilmek bir yetenek sorununun ötesinde daha çok bilgi ve beceri gerektiren bir süreçtir Problem ne kadar karmaşik ve zor olursa olsun birey gerekli bilgi ve beceriye sahipse probleme çözüm getirecek en uygun yaklaşimlari bulabilecektir Burada en kritik nokta problemin çözümüne götüren aşamalarin dikkatli bir biçimde seçilip planlanmasidir Problem çözme sürecine bilinen en önemli katkiyi Amerikali ünlü egitimci John Dewey getirmiştir Dewey’e göre bir problemin çözümü 6 aşamada formüle edilebilir
1 Problemin farkina varma (tanima)
2 Problemi tanimlama ve sinirlama (tanimlama)
3 Problemin çözümünü saglayacak bilgi ve bulgulari toplama ( bilgi toplama)
4 Problemin çözümünü saglayacak hipotezlerin belirlenmesi (hipotezleri saptama)
5 Problemin çözümünü saglayacak en uygun hipotezin seçilmesi (en uygun hipotezi Seçme)
6 Problemin çözülmesi ve sonuca ulaşilmasi (problemi çözme)
Yukarida belirtilen aşamalarin uygulanmasina ragmen problem çözülemiyorsa tekrar başa dönüp yeni bilgi ve bulgularla sürecin tekrar edilmesi gerekir Problem çözmeyi 4 temel aşamada ele alabiliriz
1 Problemin saptanmasi
2 Problemin belirtilmesi ve siniflandirilmasi
3 Problem ile ilgili bilgi ve bulgularin toplanmasi
4 Toplanan bilgilerin problemi çözmeye elverişli bir şekilde seçilip düzenlenmesi
Her iki sürecin aşamalari incelendiginde birbirine oldukça yakin oldugu görülmektedir Birey hangi yaklaşimi kullanirsa kullansin önemli olan konunun sistematik bir biçimde ele alinip incelenmesidir
Problem çözme süreci daha ayrintili ve çok boyutlu olarak ele alinacak olursa aşagida belirtilen sistematik yapi ortaya çikar Problem çözme sürecini kendi içerisinde çok farkli yaklaşim ve anlayişlarla aşamalandirmak mümkündür
* Problemi bul
* Gerçekle Karşilaştir
* Problemi Ayriştir
* Nedenlerini Belirle
* Bilgi Topla
* Bilgiyi analiz et
* Çözüm ve Fikir Üret
* En Etkili Çözümleri Belirle
* Uygulama Planini Hazirla
* Yönetime Sun
Burada problem çözme süreci daha ayrintili olarak iki farkli yaklaşim şeklinde ele alinip incelenmektedir

12-23-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Problem Belirleme Önleme Ve Çözme Çağımızda bilimsel ve teknolojik gelişmeler bireyin ve buna bağlı olarak toplumun sürekli olarak geliştirilmesini kaçınılmaz hale getirmiştir Bugünden yarının ihtiyaç ve sorunlarının saptanması ve bunlara en etkili çözüm yollarının bulunması üretilen ürün ve hizmetlerin kalitesinin sürekli olarak artırılması bir çok yönlü olarak yetiştirilmesini ve yaşamda karşılaştığı sorunlara gerçekli ve bilimsel çözümleri üretebilmesini zorunlu kılmaktadır Artık dünün yaklaşımı ve anlayışları ile bugünün sorunlarına sağlıklı çözümler üretebilmesi giderek güçleşmektedir Bu da göstermektedir ki çağın gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatılmış kendisini ve çevresini sürekli geliştirebilen olgu ve olayları çok yönlü değerlendirebilen takımla çalışabilen ve sorunlara etkili bir biçimde çözüm getirebilen bireylerin yetiştirilmesi son derece etkili hale gelmiştir Geleceğin toplumlarında yarın ortaya çıkacak sorunları bugünden saptayabilen daima bir önde olacaklardır Yaşamımızın önemli bir parçası haline gelen sorunlar dün vardı bugünde var yarın bugünden daha çok karmaşık olacaklardır O sorunlarla yaşamaya alışmak değil onlarla baş etmeyi öğrenmek en temel hedefimiz olmalıdır İnsan yaşamı çözülmesi gereken bir çok problemle doludur Bazen birkaç problemle birden karşı karşıya kalabiliriz Ama hiçbir problem çözümsüz değildir Aslında insan yaşamı problemler ve bunları çözümü ile bir anlam kazanmaktadırEğitimci LA Averilin de belirttiği gibi “zahmete değer tek yaşam biçimi problemleri olan bir yaşamdır;” İnsan ancak problemlerle baş edebildiği ve onlara çözüm getirebildiği sürece kendisi ve çevresi ile barışık olabilecektir O halde geleceğin ve gelişmenin anahtarı problemlerin varlığından geçmektedir Çünkü her problem eninde sonunda beraberinde bir çözümüde getirecektir Bu da gelişme ve ilerleme yolunda bir adım daha atmak demektir Problembirey ya da toplumların karşılaştığı başarıya ulaşmaları için çözülmesi zorunlu olan güçlüklerdir Birey yaşamının başlangıç yıllarında daha çok ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik yalın ve basit problemlerle karşılaşırken; ileriki yıllarda daha karmaşık nitelikte çok yönlü problemlerle karşı karşıya gelmektedir Bu problemler ne ölçüde cesaretle karşılanır ve çözülebilirse bireyin yaşama uyumu da o ölçüde başarılı olur Özellikle bireyin iş yaşamına başlamasından itibaren karşılaştığı problemlere çözüm getirebilmesi hem kendine olan güveni artıracak hem de iş yaşamında olumlu yönde gelişmelerin ortaya çıkmasını sağlayacak uygun zemin yaratacaktır Bu da önce bireyin sonra çevresinin gelişmesi demektir Problemler bireyin ve kurumun ortaya koyacağı verimliliği ve performansı doğrudan etkilerler Çözülen her problem yeni bir durum ya da gelişme yaratır Problemlerin kendilerine özgü anatomik yapıları söz konusudur Bu noktada problemlerin anatomik yapılarının incelenmesinde yarar vardır PROBLEMLERİN ANATOMİSİ * Genellikle kendilerini pek fazla belli etmeden dallanıp budaklanırlar * En az beklenildikleri zamanda aniden ortaya çıkarlar * Büyüklüklerini ve sınırlarını çizmek zordur * Göründüklerinden ya da algılandıklarından çok farklı olabilirler * Neler olup bittiğini algılamamızı güçleştirirler * Ortaya çıkmalarının genellikle birden çok nedeni vardır * Kendi kendilerine çözülmeleri neredeyse imkansızdır * Bireylerin yaşama biçimleri ve kurumların yapı ve işleyişinin değişmesine neden olurlar * İnsanlar içgüdüsel olarak sorunlardan uzak durmayı ya da sorunlarla birlikte yaşamayı tercih ederler * Beraberlerinden hem büyük yıkımları ve sıkıntıları hem de önemli gelişmeleri ve ilerlemeleri getirirler * Problemler ele alınıp incelenirken yukarıda belirtilen hususların dikkate alınmasında yarar vardır Problemler ne denli karmaşık ve çok yönlü olursa olsun mutlaka bir çözüm yolu vardır Önemli olan nokta her problemin farklı bir çözüm yolu gerektirdiğinin gözönünde bulundurulmasıdır PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜ : * Asla çözümsüz değillerdir * Ne kadar çok dallanıp budaklanmışsa çözüme de o denli yaklaşılmış demektir * Hızlı hareket etmeyi ve düşünmeyi gerektirirler * Yeni yapı ve anlayışların ortaya çıkmasını sağlayabilirler * Gerçek nedeni ya da nedenleri (teşhis etmek) çözüme yarı yarıya ulaşmak demektir * Sorunları çözmek etkili karar vermeyi gerektirir En önemli sorun ise nereden başlanılacağına karar vermektir * Karar vermek analitik ve yaratıcı düşünme süreçlerinden yararlanmayı gerektirir * En iyi çözüme ulaşmak en iyi bilgiyi ve bulguyu gerektirir * Sorunları çözmek işbirliği ve ekiple çalışma tekniklerinden yoğun olarak yararlanmayı gerektirir Problem çözme sürecinde üzerinde durulması gereken en önemli husus karar verme sürecidir Problem çözmenin aşamalarını ele alıp incelemeden önce bireyin kendisine sorması gereken soruların sorulması gerekir Bu aşamada kendinize soracağınız sorular problem çözme konusuna nasıl baktığınız konusunda size önemli ipuçları verecektir Problemlere bakışınızı ve algılamanızı netleştirmek için aşağıdaki soruları cevaplandırmanızda yarar vardır KENDİNİZE SORACAĞINIZ SORULAR Problemlerle genellikle nasıl ilgilendiğinizi ve onları nasıl ele aldığınızı düşünerek şu soruları cevaplayınız * Bir sorunun farkına varmakta onu algılamakta kimi zaman yetersiz kaldığım oluyor mu? * Bazı sorunlarla yüzleşmenin zorluğu nedeniyle onları görmezden geldiğim oluyor mu? * Sorunları çözmek için bir şeyler yapmak yerine onları görmezlikten geldiğin oluyor mu? * Bir sorunu yeterince uzun süre gözardı edersem kendiliğinden ortadan kalkacağını umduğum oluyor mu? * Gerçek sorunun ne olduğunu ortaya çıkarmadan çare olduğunu düşündüğüm girişimlere hızla kalkışma eğilimi taşıyor muyum? * Yanlış bir karar verdiğim zaman daha sonra karar verme konusunda şevkim kırılıp isteksiz mi davranıyorum? * Bir sorunu çözmeye kalktığımda nereden başlayacağımı bulmakta güçlük mü çekiyorum Bu sorunların çoğuna “evet” cevabını verdiyseniz problem çözme konusundaki tutum ve alışkanlıklarınızı gözden geçirmeniz gerekir EĞER : * Sorunu algılayıp onun farkına varma konusunda hızlı davranıyorsanız * Soruna göğüs germeye onunla yüzleşmeye kararlıysanız * Hiçbir şey yapmadan oturup beklemektense bir karar vermenin daha doğru olduğuna eminseniz * Acele harekete geçmeden önce sorunun teşhis edilip saptanması gerektiğini algılamışsanız * Sorunu ele almadan önce gevşeyip rahatça düşünerek zihninizi gerçekleştiriyorsanız * Sorunlarla geç kalmadan bir an önce uğraşmayı kararlaştırdıysanız Problem çözme konusunda önemli gelişmeler gösteriyorsanız demektir PROBLEM ÇÖZME SÜRECİNİN AŞAMALARI Yaşamda karşilaşilan problemlerle baş edebilmek bir yetenek sorununun ötesinde daha çok bilgi ve beceri gerektiren bir süreçtir Problem ne kadar karmaşik ve zor olursa olsun birey gerekli bilgi ve beceriye sahipse probleme çözüm getirecek en uygun yaklaşimlari bulabilecektir Burada en kritik nokta problemin çözümüne götüren aşamalarin dikkatli bir biçimde seçilip planlanmasidir Problem çözme sürecine bilinen en önemli katkiyi Amerikali ünlü egitimci John Dewey getirmiştir Dewey’e göre bir problemin çözümü 6 aşamada formüle edilebilir 1 Problemin farkina varma (tanima) 2 Problemi tanimlama ve sinirlama (tanimlama) 3 Problemin çözümünü saglayacak bilgi ve bulgulari toplama ( bilgi toplama) 4 Problemin çözümünü saglayacak hipotezlerin belirlenmesi (hipotezleri saptama) 5 Problemin çözümünü saglayacak en uygun hipotezin seçilmesi (en uygun hipotezi Seçme) 6 Problemin çözülmesi ve sonuca ulaşilmasi (problemi çözme) Yukarida belirtilen aşamalarin uygulanmasina ragmen problem çözülemiyorsa tekrar başa dönüp yeni bilgi ve bulgularla sürecin tekrar edilmesi gerekir Problem çözmeyi 4 temel aşamada ele alabiliriz 1 Problemin saptanmasi 2 Problemin belirtilmesi ve siniflandirilmasi 3 Problem ile ilgili bilgi ve bulgularin toplanmasi 4 Toplanan bilgilerin problemi çözmeye elverişli bir şekilde seçilip düzenlenmesi Her iki sürecin aşamalari incelendiginde birbirine oldukça yakin oldugu görülmektedir Birey hangi yaklaşimi kullanirsa kullansin önemli olan konunun sistematik bir biçimde ele alinip incelenmesidir Problem çözme süreci daha ayrintili ve çok boyutlu olarak ele alinacak olursa aşagida belirtilen sistematik yapi ortaya çikar Problem çözme sürecini kendi içerisinde çok farkli yaklaşim ve anlayişlarla aşamalandirmak mümkündür * Problemi bul * Gerçekle Karşilaştir * Problemi Ayriştir * Nedenlerini Belirle * Bilgi Topla * Bilgiyi analiz et * Çözüm ve Fikir Üret * En Etkili Çözümleri Belirle * Uygulama Planini Hazirla * Yönetime Sun Burada problem çözme süreci daha ayrintili olarak iki farkli yaklaşim şeklinde ele alinip incelenmektedir