Orta Asyada Kurulan İlk Türk Müslüman Devlet...........?

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

KARAHANLILAR: (840-1212)
Kurulduğu Yer: Orta Asya’da Tanrı dağlarının kuzey ve güneyinde kuruldu

Kurucusu: Bilge Kül Kadir Han’dır

Hükümdarları:
Bilge Kül Kadir Han
Satuk Buğra Han
Yusuf Kadir Han
Özellikleri:
* Satuk Buğra Han zamanında İslamiyeti resmen kabul ettiler

Satuk Buğra Han “Abdülkerim” adını aldı

* Samanoğulları ve Gaznelilerle savaşlar yaptılar

* En parlak dönemleri Yusuf Kadir Han zamanıdır

Not: Karahanlılar, ilk Müslüman Türk devletidir

Yıkılış Sebepleri:
♦ Yusuf Kadir Han’ın ölmeden önce ülkesini çocukları arasında paylaştırması,
♦ Çıkan karışıklıklar ve taht kavgaları,
♦ Karahanlıların 1058’de Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrılmasıdır

Doğu Karahanlılar, Karahitaylar tarafından yıkıldı (1130)
Batı Karahanlılar, Harzemşahlar tarafından 1212 de yıkıldı

GAZNELİLER: (963-1178)
Kurulduğu Yer: Afganistan, Hindistan ve İran

Kurucusu: Alp Tigin’dir

Hükümdarları:
Alp Tigin,
Sultan Mahmut (Gazneli Mahmut)
Sultan Mesut
Özellikleri:
* Devletin en parlak dönemi Gazneli Mahmut zamanıdır

Bu dönemde devlet en geniş sınırlara ulaştı ve imparatorluk haline geldi

* Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer yaparak burada islamiyetin yayılmasını sağladı

* Büveyhoğullarından Irak’ın kuzey taraflarını aldı

Böylece Ganj ırmağından Irak’a kadar ulaşan büyük bir devlet kurmuş oldu

* Abbasi halifeliğini Şii Büveyh oğullarının baskısından kurtardı

* Selçuklularla savaştı ve onları yenilgiye uğrattı

* Sultan Mahmut’un ölüm»üzerine yerine Sultan Mesut geçti

* Sultan Mesut da Hindistan’a seferler yaptı

Selçuklularla yaptığı Dandanakan Savaşında yenildi (1040)

Yıkılış Sebepleri:
♦ Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşından sonra devletin zayıflamaya başlaması

♦ Ülkede iç karışıklıkların çıkması

* Gazne Devleti, 1187 yılında Gurlular (Afgan Yerlileri) tarafından yıkıldı

TOLUNOĞULLARI: (868-905)
Kurulduğu Yer: Mısır

Kurucusu: Tolunoğlu Ahmet

Not: Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir

Özellikleri:
* Mısır’da Türk kültür»yayıldı ve Mısır, Tolunoğulları tarafından imar edilerek zenginleştirildi

* Suriye alındı

Yıkılışı:
Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra oğulları zamanında iç karışıklıklar çıktı

Bu durumdan yararlanan Abbasiler, Tolunoğullarına son verdiler (905)

İHŞİTLER (AKŞİTLER): (935-969)
Kurulduğu Yer: Mısır

Kurucusu: Ebubekir Muhammed

Özellikleri:
* Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir

* Suriye’yi aldılar ve ülke topraklarına kattılar

Yıkılışı:
Fatimiler tarafından ortadan kaldırıldı

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157)
Kurulduğu Yer: Horasan

Kurucusu: Tuğrul Bey

* Selçuklular, Oğuzların Üçok kolunun Kınık boyundandır

* Büyük Selçuklu Devleti’ne, bu boydan olan Selçuk Bey adını verdi

* Selçuk Bey, Oğuzlar Devleti’nde subaşı iken, Oğuz Devleti’nin hükümdarı ile arasında çıkan anlaşmazlık yüzünden kendisine bağlı ordularla güneye inerek Seyhun ırmağı yakınlarındaki Cent şehrine yerleşti (930-935)

Hükümdarları:
Selçuk Bey
Arslan Yabgu
Tuğrul ve Çağrı Beyler
Alp Arslan
Melikşah
Sultan Sencer
Selçuk Bey:
* Cent şehrinde İslamiyet’i kabul etti

* Bir çok Türk boyunu yönetimi altına aldı

* Samanoğulları ile Karahanlılar arasındaki savaşta, daha güçsüz olan Samanoğullarına yardım etti

Karşılığında toprak aldı

Arslan Yabgu:
* Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçti

* Selçukluların güçlenmesini istemeyen Gazneli Mahmut, Arslan Yabgu’yu tutuklattı

Tuğrul ve Çağrı Beyler:
* Tuğrul ve Çağrı beyler, iki kardeş olarak toprakları parçalamadan aralarında iş bölüm»yaparak ülkeyi idare ettiler

* Gaznelilerle başarılı savaşlar yaptılar

* Horasan’ın önemli şehirlerinden biri olan Nişabur’u aldılar (1038)

Dandanakan Savaşı (1040):
Selçuklular ile Gazneliler arasında yapıldı

Sebepleri:
* Gazneliler’in Selçukluları Horasan’dan çıkarmak istemeleri

* Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları

Sonuçları:

Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine girdi
Selçuklular büyük bir zafer kazandı Horasan ve İran toprakları Selçukluların eline geçti
Büyük Selçuklu Devleti kuruldu (1040)
Tuğrul Bey sultan ilan edildi Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti
Rey şehri alınarak başkent yapıldı
Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı

* Abbasi halifesinin, Şii Büveyhoğullarının baskılarına karşı Selçuklulardan yardım istemesi üzerine Tuğrul Bey, Bağdat Seferine çıkarak 1055 Abbasileri Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtardı

Böylece Türk-İslam dünyasının koruyuculuğu Selçukluların eline geçti

Bu olaydan sonra İslam Dünyasının dini lideri Abbasiler, siyasi lideri de Selçuklular oldu

* Bizans üzerine sefere çıkılarak Doğu Anadolu’da başarılı savaşlar yapıldı

Bir çok şehir alındı (Erzurum, Kemah, Malatya, Sivas)

Pasinler Savaşı (1048):
* Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılı

* Gürcüler Bizanslılara yardım etti

Sebepleri:
♦ Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklular’ın batı yönünde ilerlemeleri

♦ Bizanslıların, Türklerin Anadolu’ya girmelerini engellemek istemeleri

Not: Pasinler (Hasankale) Savaşı, Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılan ilk savaştır

Sonuçları:
♦ Bizanslılar yenildi ve Selçukluları Resmen tanıdı

♦ Doğu Anadolu, Selçukluların denetimine girmeye başladı

Van’dan Trabzon’a kadar olan topraklar Selçuklular’ın eline geçti

♦ Gürcü Kralı Liparit, Selçuklulara esir düştü

Alp Arslan (1063-1072):
* Önce iç işlerini düzeltti

Çıkan ayaklanmaları bastırdı

* Bizans İmparatorluğuna savaş açıldı

Gürcistan, Ani Kalesi ve Kars alındı

* Alp Arslan, komutanlarını Anadolu’nun fethi ile görevlendirdi

Türk akıncıları Akdeniz kıyılarına kadar ilerlediler

Malazgirt Savaşı (26 Ağustos 1071):
Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapıldı

Sebebi:
Bizans’ın, Anadolu’ya yapılan Türk akınlarını önlemek, Doğu Anadolu’da gittikçe güçlenen Selçuklu egemenliğine karşı koymak istemesidir

Gelişmesi:

Savaş, Malazgirt ile Ahlat arasındaki Malazgirt ovasında başladı
Selçuklu kuvvetleri üçe bölündü
Alp Arslan sahte geri çekilme planı uygulayarak Bizans ordusunu merkezden ayırdı
Bu sırada Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve Uzlar, Selçuklu tarafına geçtiler Pusuya yatan Türk askerlerinin seri hücumu ile Bizans ordusu büyük bir yenilgiye uğradı
Ancak savaşın kazanılmasında ordunun manevi gücünün yüksek olması, iyi teşkilatlanması ve Alp Arslan gibi yetenekli, güçl»bir hükümdar tarafından yönetilmesinin de büyük katkısı vardır

Sonuçlar:
♦ Türkler büyük bir zafer kazandı

♦ Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir düştü

♦ Yapılan Antlaşma Sonunda;
» Doğu Anadolu’da ki bazı şehirler Türklere bırakıldı

» Bizanslılar her yıl vergi verecekti

» Alp Arslan, esir alınan askerleri serbest bıraktı

Not: Malazgirt zaferi ile Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı

Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başladı

* Alp Arslan, Batı Karahanlılar üzerine çıkacağı bir sefer sırasında öldürüldü

Melikşah (1072-1092):
♦ Ege Denizine ve boğazlara kadar bütün Anadolu alındı

♦ Suriye, Filistin ve Arabistan alındı

♦ Devletin sınırları; doğuda Tanrı dağları ve Seyhun ırmağından batıda Akdeniz kıyılarına, kuzeyde Kafkas dağlarından güneyde Basra körfezine kadar genişletildi

♦ Vezir Nizamülmülk’ün koduğu kanun ve metotlarla devlet işleri çok düzenli olarak yürütüldü

♦ Güçlü bir ordu ile, çıkan ayaklanmalar hemen bastırıldı

♦ Başkent, Rey’den İsfahan’a taşındı

♦ Selçukluların en parlak dönemidir

♦ Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları arsında taht kavgaları başladı ve ülkede ayaklanmalar çıktı

Sultan Sencer (1118-1157):
» Merv şehri başkent yapıldı

» Gaznelilerden Gazne şehri, Karahanlılardan Maveraünnehir alındı

» Karahitaylılarla yapılan Katvan Savaşı’nda Selçuklular yenilgiye uğradı (1141)

Maveraünnehir elden çıktı

»Bundan sonra ayaklanan Oğuzlar üzerine gidildi

Fakat Sultan Sencer esir düştü

Bir süre sonra 1157’de öldü

» Sultan Sencer’in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı (1157)

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Sebepleri:
♦ Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması ve taht kavgaları,
♦ Atabeylerin, merkezi otoritenin zayıflamasıyla bağımsızlıklarını ilan etmeleri,
♦ Haçlı Seferlerinin meydana getirdiği sarsıntılar,
♦ Türkmenlerin küstürülmesi,
♦ Abbasilerin, eski güçlerine kovuşmak için Selçuklular aleyhine çalışmalarıdır

♦ Katvan Savaşı’nın yıkıcı etkisi,
♦ Batınilerin çalışmalarıdır

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasından Sonra Kurulan Devletler
[*]Suriye Selçukluları[*]Horasan Selçukluları[*]Kirman Selçukluları[*]Irak Selçukluları[*]Anadolu Selçukluları
HARZEMŞAHLAR (1097-1231):
Kurulduğu Yer: Aral gölüne dökülen Ceyhun ırmağı deltasıyla, buranın güneyindeki yerlerde kuruldu (Harezm)

Kurucusu: İl Arslan

Özellikleri:
♦ Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın komutanlarından Anuş Tigin, Harzem valiliğine atandı

♦ Anuş Tigin’in ölümünden sonra oğlu Kutbeddin Muhammed, harzemşah unvanı ile buraya gönderildi

Kutbeddin Muhammed otuz yıl başarı ile Harzem’i yönetti

♦ Daha sonra Atsız, ardından İl Arslan başa geçti

♦ Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanmasıyla İl Arslan zamanında Harzemşahlar bağımsız oldular

♦ Alaeddin Tekiş, Horasan ve İsfehan taraflarını aldı

Alaeddin Tekiş, Harzemşahlarının en tanınmış hükümdarıdır

♦ Alaeddin Muhammed, İran’ı ve Maveraünnehiri aldı

Böylece Seyhun ırmağından Dicle’ye kadar uzanan bir Türk devleti kurulmuş oldu

Yıkılışı:
» 1220 yılında Moğolların saldırısına uğradılar ve yenildiler

» Celalettin Harzemşah, Moğollarla yaptığı savaşlarda başarı sağlayamadı

Öldürülmesi üzerine Moğollar tarafından yıkıldı (1231)

MOĞOL DEVLETİ(1196-1227)
Kurulduğu yer:Moğolistan da kuruldu

Kurucusu: Cengiz Han’dır

Başkenti: Karakum’dur

Özellikleri
* Cengiz Han; güçlü ve disiplinli bir ordu kurdu

Çin’i on yıl süren savaşlardan sonra egemenliği altına aldı

* Karhitaylar ve Harzemşahlar Devleti’ni yıktı

Kıpçak ülkelerini ve İran’ın büyük bir bölümünü aldı

* Rusya içlerine ilerlediği sırada öldü

Yıkılışı:
* Cengiz Han’dan sonra başa geçen Moğol hükümdarları, bu çok büyük devletin bütünlüğün»koruyamadılar

İmparatorluk dört ayrı devlete ayrıldı

* Bunlar;
1- Kubilay Hanlığı, (Çin)
2-Altın Orda Devleti, (Karadeniz’in Kuzeyi)
3- Çağatay Devleti, (Türkistan)
4- İlhanlılar Devleti, (İran)dır

* Bu devletler, XIV

Yüzyılın sonlarına doğru yıkıldılar

* Kubilay Hanlığı hariç diğerleri XIV

yüzyılın başından itibaren İslamiyet’i kabul edip Türkleştiler

ALTIN ORDA DEVLETİ(1227-1502)
Kurulduğu yer: Hazar göl»ile Karadeniz’in kuzeyi
Kurucusu: Cengiz Hanın torunu Batu Han’dır

Başkenti: Saray Şehri’dir

Özellikleri
* Batu Han, İtil Bulgarlarını ve Kıpçakları yönetimi altına alarak devleti kurdu

Devletin Sınırlarını doğuda Aral gölünde Batı da Macaristan içlerine kadar genişletti

* 1275’te hükümdar olan Berke Han, İslam dinini kabul etti

* İlhanlı Devleti ile savaştılar

* Rusları vergiye bağladılar

Yıkılışı:
* XIV

Yüzyılın ikinci yarısında iç karışıklıklar çıktı

Devlet zayıf düştü ve parçalandı

Timur’un yaptığı seferler sonucunda dörde ayrıldı

Bunlar:
[*]Sibirya Hanlığı,[*]Hacı Tahran Hanlığı,[*]Kazan Hanlığı,[*]Kırım Hanlığı

* Kırım Hanı Mengli Giray 1502’de Altın Orda Devleti’ne son verdi

SORULAR
1) İslam Devletinin siyasi yönetiminin Türklere geçtiği olay nedir?
- Selçuklular devrinde, Tuğrul Bey’in Bağdat Seferi ile Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarının baskından kurtarması

2) İlk Türk- İslam medreseleri hangi devlette kurulmuştur?
- Büyük Selçuklu
3) Abbasi halifesi tarafından Mısır’a atanan Türk asıllı valilerin kurduğu devletler hangileridir?
- Tolunoğlu Ahmet – Tolunoğulları
- Ferganalı Muhammet – Akşitler (ıhşidiler)
4) 1141 Katvan Savaşının sonucu nedir?
- Selçuklular Karahitaylılara (Moğol) yenildi ve Türkistan Müslüman olmayan bir kavimin egemenliğine girdi

5) Atabey, teokrasi, şer’i hukuk nedir?
- Atabey: Selçuklu şehzadelerinin eğitiminden sorumlu kişidir

- Teokrasi: Dinsel yönetimdir

Kaynağını dinden alan (siyasi yetkisini dinden alan) yönetim biçimi

- Şeri hukuk: Dini kurallara dayalı hukuk sistemi

6) Hindistan da İslamiyet’in yayılmasını sağlayan Türk devleti kimdir?
- Gazneliler, Gazneli Mahmut

7) Tolunoğulları ve Ihşidilerin kısa sürede yıkılmasına neden olan özellik nedir?
- Yönetici Türk, halkı Kıpti olması

8) Selçuklu devletinin resmen kuruluşu hangi olay ile olmuştur?
- Dandanakan (1040) savaşı (Gazneli-Selçuklu)
9) -Yöneticisi ve halkı Türk tür
- Türk kültürüne ve Türkçeye önem verilmiştir

- İlk Müslüman Türk devletidir

Bu devlet hangisidir?
- Karahanlılar
10) Tanımlarını yapınız?
Naib: Hükümdara vekalet eden kişi (Niyabet-i Saltanat)
Müstevfi: Ekonomiden sorumlu kişi
Emir-i Dad: Adaletten sorumlu kişi

11) Memlükler hangi savaş ile kim tarafından yıkılmıştır?
- Osmanlılar tarafından (Yavuz Sultan Selim) 1517 Ridaniye savaşı ile yıkılmıştır?♦

12-20-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Orta Asyada Kurulan İlk Türk Müslüman Devlet...........? İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ KARAHANLILAR: (840-1212) Kurulduğu Yer: Orta Asya’da Tanrı dağlarının kuzey ve güneyinde kuruldu Kurucusu: Bilge Kül Kadir Han’dır Hükümdarları: Bilge Kül Kadir Han Satuk Buğra Han Yusuf Kadir Han Özellikleri: * Satuk Buğra Han zamanında İslamiyeti resmen kabul ettiler Satuk Buğra Han “Abdülkerim” adını aldı * Samanoğulları ve Gaznelilerle savaşlar yaptılar * En parlak dönemleri Yusuf Kadir Han zamanıdır Not: Karahanlılar, ilk Müslüman Türk devletidir Yıkılış Sebepleri: ♦ Yusuf Kadir Han’ın ölmeden önce ülkesini çocukları arasında paylaştırması, ♦ Çıkan karışıklıklar ve taht kavgaları, ♦ Karahanlıların 1058’de Doğu ve Batı Karahanlılar olmak üzere ikiye ayrılmasıdır Doğu Karahanlılar, Karahitaylar tarafından yıkıldı (1130) Batı Karahanlılar, Harzemşahlar tarafından 1212 de yıkıldı GAZNELİLER: (963-1178) Kurulduğu Yer: Afganistan, Hindistan ve İran Kurucusu: Alp Tigin’dir Hükümdarları: Alp Tigin, Sultan Mahmut (Gazneli Mahmut) Sultan Mesut Özellikleri: * Devletin en parlak dönemi Gazneli Mahmut zamanıdır Bu dönemde devlet en geniş sınırlara ulaştı ve imparatorluk haline geldi * Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer yaparak burada islamiyetin yayılmasını sağladı * Büveyhoğullarından Irak’ın kuzey taraflarını aldı Böylece Ganj ırmağından Irak’a kadar ulaşan büyük bir devlet kurmuş oldu * Abbasi halifeliğini Şii Büveyh oğullarının baskısından kurtardı * Selçuklularla savaştı ve onları yenilgiye uğrattı * Sultan Mahmut’un ölüm»üzerine yerine Sultan Mesut geçti * Sultan Mesut da Hindistan’a seferler yaptı Selçuklularla yaptığı Dandanakan Savaşında yenildi (1040) Yıkılış Sebepleri: ♦ Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşından sonra devletin zayıflamaya başlaması ♦ Ülkede iç karışıklıkların çıkması * Gazne Devleti, 1187 yılında Gurlular (Afgan Yerlileri) tarafından yıkıldı TOLUNOĞULLARI: (868-905) Kurulduğu Yer: Mısır Kurucusu: Tolunoğlu Ahmet Not: Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir Özellikleri: * Mısır’da Türk kültür»yayıldı ve Mısır, Tolunoğulları tarafından imar edilerek zenginleştirildi * Suriye alındı Yıkılışı: Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra oğulları zamanında iç karışıklıklar çıktı Bu durumdan yararlanan Abbasiler, Tolunoğullarına son verdiler (905) İHŞİTLER (AKŞİTLER): (935-969) Kurulduğu Yer: Mısır Kurucusu: Ebubekir Muhammed Özellikleri: * Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir * Suriye’yi aldılar ve ülke topraklarına kattılar Yıkılışı: Fatimiler tarafından ortadan kaldırıldı BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157) Kurulduğu Yer: Horasan Kurucusu: Tuğrul Bey * Selçuklular, Oğuzların Üçok kolunun Kınık boyundandır * Büyük Selçuklu Devleti’ne, bu boydan olan Selçuk Bey adını verdi * Selçuk Bey, Oğuzlar Devleti’nde subaşı iken, Oğuz Devleti’nin hükümdarı ile arasında çıkan anlaşmazlık yüzünden kendisine bağlı ordularla güneye inerek Seyhun ırmağı yakınlarındaki Cent şehrine yerleşti (930-935) Hükümdarları: Selçuk Bey Arslan Yabgu Tuğrul ve Çağrı Beyler Alp Arslan Melikşah Sultan Sencer Selçuk Bey: * Cent şehrinde İslamiyet’i kabul etti * Bir çok Türk boyunu yönetimi altına aldı * Samanoğulları ile Karahanlılar arasındaki savaşta, daha güçsüz olan Samanoğullarına yardım etti Karşılığında toprak aldı Arslan Yabgu: * Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçti * Selçukluların güçlenmesini istemeyen Gazneli Mahmut, Arslan Yabgu’yu tutuklattı Tuğrul ve Çağrı Beyler: * Tuğrul ve Çağrı beyler, iki kardeş olarak toprakları parçalamadan aralarında iş bölüm»yaparak ülkeyi idare ettiler * Gaznelilerle başarılı savaşlar yaptılar * Horasan’ın önemli şehirlerinden biri olan Nişabur’u aldılar (1038) Dandanakan Savaşı (1040): Selçuklular ile Gazneliler arasında yapıldı Sebepleri: * Gazneliler’in Selçukluları Horasan’dan çıkarmak istemeleri * Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları Sonuçları: Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine girdi Selçuklular büyük bir zafer kazandı Horasan ve İran toprakları Selçukluların eline geçti Büyük Selçuklu Devleti kuruldu (1040) Tuğrul Bey sultan ilan edildi Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti Rey şehri alınarak başkent yapıldı Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı * Abbasi halifesinin, Şii Büveyhoğullarının baskılarına karşı Selçuklulardan yardım istemesi üzerine Tuğrul Bey, Bağdat Seferine çıkarak 1055 Abbasileri Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtardı Böylece Türk-İslam dünyasının koruyuculuğu Selçukluların eline geçti Bu olaydan sonra İslam Dünyasının dini lideri Abbasiler, siyasi lideri de Selçuklular oldu * Bizans üzerine sefere çıkılarak Doğu Anadolu’da başarılı savaşlar yapıldı Bir çok şehir alındı (Erzurum, Kemah, Malatya, Sivas) Pasinler Savaşı (1048): * Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılı * Gürcüler Bizanslılara yardım etti Sebepleri: ♦ Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklular’ın batı yönünde ilerlemeleri ♦ Bizanslıların, Türklerin Anadolu’ya girmelerini engellemek istemeleri Not: Pasinler (Hasankale) Savaşı, Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılan ilk savaştır Sonuçları: ♦ Bizanslılar yenildi ve Selçukluları Resmen tanıdı ♦ Doğu Anadolu, Selçukluların denetimine girmeye başladı Van’dan Trabzon’a kadar olan topraklar Selçuklular’ın eline geçti ♦ Gürcü Kralı Liparit, Selçuklulara esir düştü Alp Arslan (1063-1072): * Önce iç işlerini düzeltti Çıkan ayaklanmaları bastırdı * Bizans İmparatorluğuna savaş açıldı Gürcistan, Ani Kalesi ve Kars alındı * Alp Arslan, komutanlarını Anadolu’nun fethi ile görevlendirdi Türk akıncıları Akdeniz kıyılarına kadar ilerlediler Malazgirt Savaşı (26 Ağustos 1071): Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapıldı Sebebi: Bizans’ın, Anadolu’ya yapılan Türk akınlarını önlemek, Doğu Anadolu’da gittikçe güçlenen Selçuklu egemenliğine karşı koymak istemesidir Gelişmesi: Savaş, Malazgirt ile Ahlat arasındaki Malazgirt ovasında başladı Selçuklu kuvvetleri üçe bölündü Alp Arslan sahte geri çekilme planı uygulayarak Bizans ordusunu merkezden ayırdı Bu sırada Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve Uzlar, Selçuklu tarafına geçtiler Pusuya yatan Türk askerlerinin seri hücumu ile Bizans ordusu büyük bir yenilgiye uğradı Ancak savaşın kazanılmasında ordunun manevi gücünün yüksek olması, iyi teşkilatlanması ve Alp Arslan gibi yetenekli, güçl»bir hükümdar tarafından yönetilmesinin de büyük katkısı vardır Sonuçlar: ♦ Türkler büyük bir zafer kazandı ♦ Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir düştü ♦ Yapılan Antlaşma Sonunda; » Doğu Anadolu’da ki bazı şehirler Türklere bırakıldı » Bizanslılar her yıl vergi verecekti » Alp Arslan, esir alınan askerleri serbest bıraktı Not: Malazgirt zaferi ile Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başladı * Alp Arslan, Batı Karahanlılar üzerine çıkacağı bir sefer sırasında öldürüldü Melikşah (1072-1092): ♦ Ege Denizine ve boğazlara kadar bütün Anadolu alındı ♦ Suriye, Filistin ve Arabistan alındı ♦ Devletin sınırları; doğuda Tanrı dağları ve Seyhun ırmağından batıda Akdeniz kıyılarına, kuzeyde Kafkas dağlarından güneyde Basra körfezine kadar genişletildi ♦ Vezir Nizamülmülk’ün koduğu kanun ve metotlarla devlet işleri çok düzenli olarak yürütüldü ♦ Güçlü bir ordu ile, çıkan ayaklanmalar hemen bastırıldı ♦ Başkent, Rey’den İsfahan’a taşındı ♦ Selçukluların en parlak dönemidir ♦ Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları arsında taht kavgaları başladı ve ülkede ayaklanmalar çıktı Sultan Sencer (1118-1157): » Merv şehri başkent yapıldı » Gaznelilerden Gazne şehri, Karahanlılardan Maveraünnehir alındı » Karahitaylılarla yapılan Katvan Savaşı’nda Selçuklular yenilgiye uğradı (1141) Maveraünnehir elden çıktı »Bundan sonra ayaklanan Oğuzlar üzerine gidildi Fakat Sultan Sencer esir düştü Bir süre sonra 1157’de öldü » Sultan Sencer’in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı (1157) Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Sebepleri: ♦ Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması ve taht kavgaları, ♦ Atabeylerin, merkezi otoritenin zayıflamasıyla bağımsızlıklarını ilan etmeleri, ♦ Haçlı Seferlerinin meydana getirdiği sarsıntılar, ♦ Türkmenlerin küstürülmesi, ♦ Abbasilerin, eski güçlerine kovuşmak için Selçuklular aleyhine çalışmalarıdır ♦ Katvan Savaşı’nın yıkıcı etkisi, ♦ Batınilerin çalışmalarıdır Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasından Sonra Kurulan Devletler []Suriye Selçukluları[]Horasan Selçukluları[]Kirman Selçukluları[]Irak Selçukluları[]Anadolu Selçukluları HARZEMŞAHLAR (1097-1231):* Kurulduğu Yer: Aral gölüne dökülen Ceyhun ırmağı deltasıyla, buranın güneyindeki yerlerde kuruldu (Harezm) Kurucusu: İl Arslan Özellikleri: ♦ Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın komutanlarından Anuş Tigin, Harzem valiliğine atandı ♦ Anuş Tigin’in ölümünden sonra oğlu Kutbeddin Muhammed, harzemşah unvanı ile buraya gönderildi Kutbeddin Muhammed otuz yıl başarı ile Harzem’i yönetti ♦ Daha sonra Atsız, ardından İl Arslan başa geçti ♦ Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanmasıyla İl Arslan zamanında Harzemşahlar bağımsız oldular ♦ Alaeddin Tekiş, Horasan ve İsfehan taraflarını aldı Alaeddin Tekiş, Harzemşahlarının en tanınmış hükümdarıdır ♦ Alaeddin Muhammed, İran’ı ve Maveraünnehiri aldı Böylece Seyhun ırmağından Dicle’ye kadar uzanan bir Türk devleti kurulmuş oldu Yıkılışı: » 1220 yılında Moğolların saldırısına uğradılar ve yenildiler » Celalettin Harzemşah, Moğollarla yaptığı savaşlarda başarı sağlayamadı Öldürülmesi üzerine Moğollar tarafından yıkıldı (1231) MOĞOL DEVLETİ(1196-1227) Kurulduğu yer:Moğolistan da kuruldu Kurucusu: Cengiz Han’dır Başkenti: Karakum’dur Özellikleri * Cengiz Han; güçlü ve disiplinli bir ordu kurdu Çin’i on yıl süren savaşlardan sonra egemenliği altına aldı * Karhitaylar ve Harzemşahlar Devleti’ni yıktı Kıpçak ülkelerini ve İran’ın büyük bir bölümünü aldı * Rusya içlerine ilerlediği sırada öldü Yıkılışı: * Cengiz Han’dan sonra başa geçen Moğol hükümdarları, bu çok büyük devletin bütünlüğün»koruyamadılar İmparatorluk dört ayrı devlete ayrıldı * Bunlar; 1- Kubilay Hanlığı, (Çin) 2-Altın Orda Devleti, (Karadeniz’in Kuzeyi) 3- Çağatay Devleti, (Türkistan) 4- İlhanlılar Devleti, (İran)dır * Bu devletler, XIV Yüzyılın sonlarına doğru yıkıldılar * Kubilay Hanlığı hariç diğerleri XIVyüzyılın başından itibaren İslamiyet’i kabul edip Türkleştiler ALTIN ORDA DEVLETİ(1227-1502) Kurulduğu yer: Hazar göl»ile Karadeniz’in kuzeyi Kurucusu: Cengiz Hanın torunu Batu Han’dır Başkenti: Saray Şehri’dir Özellikleri * Batu Han, İtil Bulgarlarını ve Kıpçakları yönetimi altına alarak devleti kurdu Devletin Sınırlarını doğuda Aral gölünde Batı da Macaristan içlerine kadar genişletti * 1275’te hükümdar olan Berke Han, İslam dinini kabul etti * İlhanlı Devleti ile savaştılar * Rusları vergiye bağladılar Yıkılışı: * XIV Yüzyılın ikinci yarısında iç karışıklıklar çıktı Devlet zayıf düştü ve parçalandı Timur’un yaptığı seferler sonucunda dörde ayrıldı Bunlar: []Sibirya Hanlığı,[]Hacı Tahran Hanlığı,[]Kazan Hanlığı,[]Kırım Hanlığı * Kırım Hanı Mengli Giray 1502’de Altın Orda Devleti’ne son verdi SORULAR 1) İslam Devletinin siyasi yönetiminin Türklere geçtiği olay nedir? - Selçuklular devrinde, Tuğrul Bey’in Bağdat Seferi ile Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarının baskından kurtarması 2) İlk Türk- İslam medreseleri hangi devlette kurulmuştur? - Büyük Selçuklu 3) Abbasi halifesi tarafından Mısır’a atanan Türk asıllı valilerin kurduğu devletler hangileridir? - Tolunoğlu Ahmet – Tolunoğulları - Ferganalı Muhammet – Akşitler (ıhşidiler) 4) 1141 Katvan Savaşının sonucu nedir? - Selçuklular Karahitaylılara (Moğol) yenildi ve Türkistan Müslüman olmayan bir kavimin egemenliğine girdi 5) Atabey, teokrasi, şer’i hukuk nedir? - Atabey: Selçuklu şehzadelerinin eğitiminden sorumlu kişidir - Teokrasi: Dinsel yönetimdir Kaynağını dinden alan (siyasi yetkisini dinden alan) yönetim biçimi - Şeri hukuk: Dini kurallara dayalı hukuk sistemi 6) Hindistan da İslamiyet’in yayılmasını sağlayan Türk devleti kimdir? - Gazneliler, Gazneli Mahmut 7) Tolunoğulları ve Ihşidilerin kısa sürede yıkılmasına neden olan özellik nedir? - Yönetici Türk, halkı Kıpti olması 8) Selçuklu devletinin resmen kuruluşu hangi olay ile olmuştur? - Dandanakan (1040) savaşı (Gazneli-Selçuklu) 9) -Yöneticisi ve halkı Türk tür - Türk kültürüne ve Türkçeye önem verilmiştir - İlk Müslüman Türk devletidir Bu devlet hangisidir? - Karahanlılar 10) Tanımlarını yapınız? Naib: Hükümdara vekalet eden kişi (Niyabet-i Saltanat) Müstevfi: Ekonomiden sorumlu kişi Emir-i Dad: Adaletten sorumlu kişi 11) Memlükler hangi savaş ile kim tarafından yıkılmıştır? - Osmanlılar tarafından (Yavuz Sultan Selim) 1517 Ridaniye savaşı ile yıkılmıştır?♦