Açık İstiare - Kapalı İstiare - Yaygın İstiare - İstiare Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

İstiare - Edebiyat

Edebiyat Terimleri - Açık İstiare - Kapalı İstiare - Yaygın İstiare - İstiare Hakkında

İstiare, Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı

Diğer adı eğretilemedir

Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen

İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır

Çeşitleri

=== Açık İstiare ===hıdır ömrüm ay Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir

Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir

benzetilenin bulunup, benzeyenin bulunmadığı istiaredir

örn:Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal!
Kapalı İstiare
Benzetme öğelerinden yalnız benzeyenle ve benzeme yönü ile yapılan istiaredir

Kapalı istiarede benzetilen söylenmeyerek gizili tutulur

Mitoloji, bilim ve metafizik gibi pek çok disiplin, kapalı istiareler yoluyla dünya edebiyatının epistemolojik altyapısını oluşturmuştur

Genel

Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca birisiyle çok sayıda benzerliği sıralayarak yapılan istiareye ise "yaygın istiare" (istiare-ı temsiliye) adı verilir

Örnekleri
Açık İstiare

Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi

Yorum[size="3">:Cümlesindeki "]Yorum[/size]:Bu örnekte dost eli rüzgar yerine kullanılmıştır

Dünyaya geldiğim anda
Yürüdüğüm aynı zamanda
İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece

Yorum :dünya iki kapılı bir hana benzetilmiş ama dünya söylenmemiş yani benzeyen yok sadece benzetilen var

Aşiyân-ı murg-ı dil zülf-ı perîşânındadır
Kanda olsam ey perî gönlüm senin yanındadır

Fuzulî

Al câme ile meh-pâre maşallah

Pertev Paşa

Âh eylediğim serv-I hırâmânın içindir
Kan ağladığım gonce-I handânın içindir

Fuzulî

Kadem kadem gece teşrîfi Nâilî o mehin
Cihân cihân elem-I intizâra değmez mi

Nâilî

Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlar
Mükahhal gözlü Şîrîn sözlü Leylî yüzlü âhûlar

Nedîm

Açıldığın haber verir ağyâra gül gibi
Dâim bize nesîm-I sebük-pâ gelir gider

Nâbî

Kapalı İstiare
Sözlerin saplama kalbime ne olur

Her taraf kırık dökük
Dalların boynu bükük
"Kederliyiz" der gibi

Orhan Seyfi Orhon

boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor

Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor

Örnekler;

Nâz ederse gamzesi uşşâk-I zâra nâz eder
Zülfi bir âşüftedir ki rûzgâra nâz eder

Nâbî

Ki henüz gonce-I neşküfte iken
Anı dest-I ecel itdi pâmâl

Fâzıl

Nâgehân simsiyâh olur eflâk
Hayretinden düşer sükûna cihân

Mecnûn ana verdi cümle rahtın
Pâk eyledi bergden dırahtın

Fuzulî

Eşcâr-I bâğ hırka-I tecrîde girdiler
Bâd-I hazan çemende el aldı çenârdan

Bâkî

Yaygın İstiare

Bin gemle bağlanan at şaha kalkıyor
Gittikçe yükselen başı Allah'a kalkıyor
Son macerayı dinlememiş varsa anlatın
Râm etmek isteyenler o marûr, âsil atın
Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da
Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da

Coştukça böyle sel gibi bağrındaki hisleri
Bir gün başında kalmayacaktır seyisleri!

Faruk Nafız Çamlıbel

Yorum: Çamlıbel, milleti mağrur bir ata benzeterek çok sayıda benzerliği sıralıyor

Bayağı İstiareler

Makdem-I tab?a dîbâ-yı Münîf olsa hasır
Kadr-I iclâlime nisbetle değildir şâyân

İrfan Paşa

Yanıkdır o âşıkın kitâbı
Nazmında kokar ciğer kebâbı

Ziya Paşa

O ten ki hâk ola aşkın güdâz u sûzunda
Biten giyâhı dem-I haşre dek kebâb kokar

Nedîm

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Açık İstiare - Kapalı İstiare - Yaygın İstiare - İstiare Hakkında İstiare - Edebiyat Edebiyat Terimleri - Açık İstiare - Kapalı İstiare - Yaygın İstiare - İstiare Hakkında İstiare, Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı Diğer adı eğretilemedir Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır Çeşitleri === Açık İstiare ===hıdır ömrüm ay Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir benzetilenin bulunup, benzeyenin bulunmadığı istiaredir örn:Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal! Kapalı İstiare Benzetme öğelerinden yalnız benzeyenle ve benzeme yönü ile yapılan istiaredir Kapalı istiarede benzetilen söylenmeyerek gizili tutulur Mitoloji, bilim ve metafizik gibi pek çok disiplin, kapalı istiareler yoluyla dünya edebiyatının epistemolojik altyapısını oluşturmuştur Genel Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca birisiyle çok sayıda benzerliği sıralayarak yapılan istiareye ise "yaygın istiare" (istiare-ı temsiliye) adı verilir Örnekleri Açık İstiare Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi Yorum[size="3">:Cümlesindeki "]Yorum[/size]:Bu örnekte dost eli rüzgar yerine kullanılmıştır Dünyaya geldiğim anda Yürüdüğüm aynı zamanda İki kapılı bir handa Gidiyorum gündüz gece Yorum :dünya iki kapılı bir hana benzetilmiş ama dünya söylenmemiş yani benzeyen yok sadece benzetilen var Aşiyân-ı murg-ı dil zülf-ı perîşânındadır Kanda olsam ey perî gönlüm senin yanındadır Fuzulî Al câme ile meh-pâre maşallah Pertev Paşa Âh eylediğim serv-I hırâmânın içindir Kan ağladığım gonce-I handânın içindir Fuzulî Kadem kadem gece teşrîfi Nâilî o mehin Cihân cihân elem-I intizâra değmez mi Nâilî Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlar Mükahhal gözlü Şîrîn sözlü Leylî yüzlü âhûlar Nedîm Açıldığın haber verir ağyâra gül gibi Dâim bize nesîm-I sebük-pâ gelir gider Nâbî Kapalı İstiare Sözlerin saplama kalbime ne olur Her taraf kırık dökük Dalların boynu bükük "Kederliyiz" der gibi Orhan Seyfi Orhon boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor Örnekler; Nâz ederse gamzesi uşşâk-I zâra nâz eder Zülfi bir âşüftedir ki rûzgâra nâz eder Nâbî Ki henüz gonce-I neşküfte iken Anı dest-I ecel itdi pâmâl Fâzıl Nâgehân simsiyâh olur eflâk Hayretinden düşer sükûna cihân Mecnûn ana verdi cümle rahtın Pâk eyledi bergden dırahtın Fuzulî Eşcâr-I bâğ hırka-I tecrîde girdiler Bâd-I hazan çemende el aldı çenârdan Bâkî Yaygın İstiare Bin gemle bağlanan at şaha kalkıyor Gittikçe yükselen başı Allah'a kalkıyor Son macerayı dinlememiş varsa anlatın Râm etmek isteyenler o marûr, âsil atın Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da Coştukça böyle sel gibi bağrındaki hisleri Bir gün başında kalmayacaktır seyisleri! Faruk Nafız Çamlıbel Yorum: Çamlıbel, milleti mağrur bir ata benzeterek çok sayıda benzerliği sıralıyor Bayağı İstiareler Makdem-I tab?a dîbâ-yı Münîf olsa hasır Kadr-I iclâlime nisbetle değildir şâyân İrfan Paşa Yanıkdır o âşıkın kitâbı Nazmında kokar ciğer kebâbı Ziya Paşa O ten ki hâk ola aşkın güdâz u sûzunda Biten giyâhı dem-I haşre dek kebâb kokar Nedîm