|
Prof. Dr. Sinsi
|
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Aids-Gonore Ve Klamidyalara Sifilis-Lenfogranüloma
Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar
Bu başlık altında toplanan hastalıklar iki insan arasında oluşan cinsel nitelikli yakın temasla bulaşan mikrobik (bakteri ,virüs, parazitlere bağlı ) hastalıklardır Önceleri zührevi hastalıklar olarak anılan bu hastalıkların bir kısmı yanlızca genital bölgede belirtilere neden olurken (kadında vaginal akıntı,erkekte üretradan akıntı,her iki cinste genital bölgede ülser gibi) ,diğer bir kısmı vücudu etkileyen genel belirtilere neden olurlar (frengi, hepatit B, AIDS gibi)
Bu hastalıkların bir kısmı için en önemli bulaşma yolu iki insanın cinsel nitelikli yakın teması (genital siğil,herpes simpleks,vajinit gibi), diğer bir kısım hastalıklar cinsel yolla bulaşmaya ek olarak kan yoluyla (AIDS ve hepatit B’nin virüs taşıyan kanın nakledilmesiyle bulaşması gibi ,anneden bebeğine henüz doğmadan frengi bulaşması gibi) ve cinsel ilişki dışındaki yakın temasla da bulaşabilmektedir (anneden bebeğine doğum esnasında doğum sonrasında emzirme ve bakım esnasında bulaşan genital siğil ,herpes simpleks ve hepatit B gibi ,aile içi günlük yaşam koşullarının paylaşılması sonucu bulaşan hepatit B gibi)
Bu gruptaki hastalıkların bulaşması için heteroseksüel ilişki koşul olmadığı gibi , bulaşma için gerçek cinsel ilişki olmaksızın enfeksiyon taşıyan birinin genital bölgesiyle yakın temas bile hastalığı almak için yeterli olabilmektedir(genital siğil gibi)Cinsel yoldan bulaşan hastalıklar tüm diğer bulaşıcı hastalıklar gibi bildirimi zorunlu hastalıklar grubunda yeralırlar
Aşağıda anlatılacak hastalıkların çoğu için cinsel ilişki dışında da çeşitli bulaşma yolları mevcuttur bu yüzden bu hastalıklardan birine yakalanan kişinin partnerini ,ya da partnerli hastalığa yakalanan kişiyi sadakatsizlikle itham etmesi haksızlık olabilir Dahası cinsel yoldan bulaşan hastalıklarda görülen belirtiler başka hastalıklarda da görülebilir ve yanlızca belirtilere dayanarak , tanı konmadan karşı tarafı suçlamak anlamsızdır
Cinsel yolla bulaşan bir hastalığı olan kişinin hastalığın varolduğu zaman dilimi içinde ilişkide bulunduğu kişilere durumu bildirmesi ve bu kişilerin de kontrolden geçmeleri için uyarıda bulunması ,tedavi bitene kadar ,doktorun belirlediği süre içersinde hiçbir cinsel aktivitede bulunmaması ya da doktorun izniyle prezervatif koruyuculuğu altında ilişkide bulunması partner(ler)ine ve topluma karşı en önemli sorumluluğudur
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR BAŞLIĞI ALTINDA TOPLANAN HASTALIKLAR
Gonore ve Klamidyalara bağlı jinekolojik enfeksiyonlar
Genital ülser hastalıkları
Herpes Simpleks enfeksiyonu
Sifilis (Frengi)
Genital Kondilomlar (Genital Siğiller)
Hepatit B
AIDS
Yumuşak Şankr
Lenfogranüloma Venereum
Granuloma Inguinale
Molloskum Kontagiosum
Uyuz ve Bitlenme
Her hastalıkta tedavi yöntemleri farklı olmakla beraber ,korunmada ortak yol cinsel eş seçiminde titiz olmak ve cinsel birleşme sırasında kondom(prezervatif=kaput) kullanmak önemlidir
GONORE (BELSOĞUKLUĞU)
Neisseria gonrrhea adlı bir tür bakterinin neden olduğu gonore en sık rastlanan cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridirHalk arasında belsoğukluğu olarak ta bilinmektedirÖzellikle cinsel yönden aktif gençleri hedef alması ve tedavi edilmez ise ilerleyerek kısırlığa yol açmasından dolayı oldukça önemlidir
Düşük sosyoekonomik düzey,çok eşli cinsel yaşam,cinsel aktivitenin erken yaşta başlaması,hastalığın saklanması bazen de hiç belirti vermeden seyretmesi nedeniyle yayılımı oldukça fazladırHastalık en sık Güney ve Güneydoğu Asya ‘da görülmektedirSon yıllarda Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ortaya çıkan Bağımsızlıklarını Yeni Kazanmış Devletler de hastalığın giderek arttığı bildirilmektedir
Gonore’nin belirtileri nelerdir?
Gonore kadın hastaların % 80 inde herhangi bir belirti vermezBelirti vermeyen kişilerin çoğu tedaviden yoksun kalır ve hastalığı bilmeden sağlam cinsel eşlerine de bulaştırırlarGonore’nin hasta bir kadından cinsel eşine bir tek ilişki ile %20,daha fazla ilişki ile % 60-80 bulaşma riski ile hasta bir erkekten cinsel eşine bir tek ilişki ile % 50, daha fazla ilişkide % 90 bulaşma riski vardır Cinsel ilişki ile kastedilen vajinal, anal ve oral ilişkilerdir
Kadınlarda belirtilerin ortaya çıkması 1-3 hafta kadar zaman alabilirBelirti veren kadınlarda ,ilişki esnasında kanama ,vajinadan fena kokulu akıntı olabilrİdrar yaparken yanma ve ağrı vardır,sık sık az miktarda idrara çıkılırİki adet arasında kanama şikayetleri vardırAyrıca gebe kadında gonore düşüklere ve erken doğumlara neden olabilirDoğum sırasında bebeğe bulaşabilir ve bebeğin gözlerinde iki taraflı akıntı ile başlayan ,körlüğe kadar varabilen Gonore göz hastalığına yol açar Bu yüzden bütün yeni doğan bebeklerin gözlerine antibiyotikli damla damlatılır
Erkeklerde belirtilerin ortaya çıkması ,ilişkiden 2-14 gün sonra kendini göstermeye başlarÖnce idrar yolunda sızlama ,ardından ağrılı idrar yapma gibi şikayetler ortaya çıkar İlk olarak süt kıvamında olan akıntı daha giderek koyu cerahat görüntüsünü alır
Gonore’nin anal ilişki ile bulaşması halinde anüs bölgesinde ve dışkılama sırasında rahatsızlık duyulur
Oral sex de bulaşma yolu olabilir Böyle hallerde boğazda ve bademciklerde kızarma ,iltihaplanma,yutkunurken ağrı gibi şikayetler görülebilir
Gonore’nin tanısı çok basittirHastalık belirtileri ile gelen kişilerin akıntılarından alınacak bir örnek mikroskop altında incelenirKültürde bakteri üremesiyle ilgili antibiyotik kullanılarak tedavi edilirDoktorun belirleyeceği bu antibiyotikler ,yine doktorun belirleyeceği doz ve sürede kullanılarak hastalıktan kurtulmak mümkün olmaktadırCinsel eşinde muayenesi ve gerekirse tedavisi gerekmektedirGonoreli hastalar ve cinsel eşleri hastalık tam tedavi oluncaya kadar cinsel ilişkiden kaçınmalıdır
Doktorlar genellikle gonore tedavisi için Ceftraxone – Cefixime – Ciprofloxacin ve Ofloxacin kullanırlar
Gonore zamanında ya da etkisiz ve tam tedavi edilmediğinde kadınlarda önemli sağlık sorunlarına neden olur Yumurta kanallarının iltihaplanması sonucu kısırlık,dış gebelik gelişebilirKarnın alt kısmında kronik ağrı şikayeti olabilirErkek hasta tedavi edilmediğinde sperm yollarında iltihap ve bunun sonucunda kısırlık ortaya çıkabilir
Gonoreden nasıl korunulur
Cinsel ilişkde kondom kullanılmasıen önemli koruyucu güvenlik önlemidir
Cinsel eş sayısının artması hastalık bulaşma riskinide arttırır
Hastalık belirtisi olmadan da bulaşma olabileceği akıldan çıkmamalıdır
,
KLAMİDYALARA BAĞLI JİNEKOLOJİK ENFEKSİYONLAR
Klamidya bakterisi gerek kadında ve gerekse erkekte ürojenital sistem(idrar yolu ve üreme sistemi) iltihabına neden olabilir Vaginal ya da anal ilişki ile bulaşabilirBelirtileri belsoğukluğuna benzemekle birlikte daha hafiftir
İdrar yaparken ağrı ve yanma
Kadınlarda vajinal akıntı
Erkeklerde üretral akıntı
Hiçbir belirti vermeme gibi semptomları olan bir hastalıktır
Mikroplu salgı bulaşmış ellerin gözlere sürülmesiyle hastalık gözlere de bulaşabilirHastalık mikrobu taşıyan annelerin vajinal salgılarının doğum sırasında bebeklerin gözlerine bulaşması gözlerde körlüğe kadar götürebilen ciddi iltihaplanmalara yol açarÖzellikle sosyoekonomik gelişmesini tamamlamamış ülkelerde en çok körlük nedeni klamidya enfeksiyonlarıdır
Hastalığın teşhisi için kadınlarda idrar yolu yada vajinal akıntının tahlili ,erkeklerde ise idrar yolu akıntılarının ya da spermin tahlili gerekir
Tedavi antibiyotiklerle yapılır1-2 hafta içersinde enfeksiyon kaybolurReenfeksiyonu önlemek için eşlerin birlikte tedavileri şarttır
HERPES SİMPLEKS ENFEKSİYONU (Genital Uçuk Hastalığı)
Dudaklarda ve dudak çevresinde görülen uçuğa benzer lezyonların çok sayıda ve gruplaşmalar şeklinde ve çok daha şiddetli belirtilerle genital bölgelerde ortaya çıkmasıdırDudak uçuğuna yol açan Tip 1 herpes Simpleks virüsü tarafından oluşturulabileceği gibi daha sık olarak cinsel temasla da HSV 2 tarafından oluşturulur
Virüs bir kez vücuda yerleştiğinde belli dönemlerde tekrarlayıcı enfeksiyonlara yol açarİlkk enfeksiyon oldukça ağrılı ve kaşıntılıyken ,ikinci ve sonraki enfeksiyonlarda daha hafif belirtiler gözlenir
Bu enfeksiyonun kadın açısından en önemli özelliği ,gebelik döneminin sonlarında ortaya çıktığında ,doğum kanalından bebeğe ulaşarak bebeğin hayatını tehdit eden enfeksiyonlara yol açma riski olması ve bu nedenle sezeryan doğumu gerektirmesidir
Primer yani ilk kez ortaya çıkan bir genital herpeks enfeksiyonu ,genital bölgede hafif bir kaşıntı ile birlikte kızarık bir döküntü şeklinde başlar Çok kısa bir süre içinde (saatler içinde) bu kırmızı zemin üzerinde gruplaşmış su kabarcıkları (veziküller) şeklinde kabartılar ortaya çıkar,Bu kabarcıklar çok ince duvarlı olduklarından bazen hastalar tarafından hiç farkedilmeden yüzeysel yaralara dönüşebilirler
Lezyonlardan önce ortaya çıkan kaşıntı ,karıncalanma ve bacaklardaki ağrılar tipiktir Deri belirtilerine bölgesel bezelerde şişme ve sistemik bulgular(ateş,halsizlik gibi) da eşlik edebilir
Lezyonlar çok çabuk patladığından tanı için klinik görünümün yanında immünolojik kan tetkikleri ,yara sıvısının incelenmesi ve kültürü gerekebilir
Rekürran(tekrarlayıcı) genital herpes enfeksiyonları genellikle tedavi edilmemiş primer herpes enfeksiyonlarından sonra görülür,Primer herpes enfeksiyonlarına göre daha hafif seyreder ve daha kısa sürerler
Tedavi ve aşısı yoktur
Uçukları temiz ve kuru tutmak ayrıca antiviral ilaçlar (Acyclovir) iyileşmeyi hızlandırÇok inatçı tekrarlayıcı enfeksiyonlarda düşük doz antiviral ilaçlar uzun süre (3,6,12,24 ay) kullanılabilir Aktif ataklar sırasında cinsel temaslardan kaçınılmalıdır Özellikle kadınlarda genital herpes’in serviks ve vajen kanseri riskini arttırdığı bilindiğinden bu hastalığa gerektiğinden daha da fazla önem verilmelidir
GENİTAL SİĞİLLER (Genital Kondilomlar)
Genital siğiller human papilloma virus (HPV) adı verilen virüsün cinsel temasla genital bölgeye yerleşmesi sonucu oluşan değişik sayı ve büyüklükte kitlelerdirVirüs vücuda yerleştiğinde zaman zaman tekrarlayıcı enfeksiyonlara ve yeni kitlelerin oluşmasına neden olurKadında erkeğe göre daha sık belirti verirKitleler mikroskopla tanınabilecek kadar ufak olabilecekleri gibi ,çok sayıda kitlenin yan yana gelmesiyle karnıbaharı andıran bir büyüklükte olabilirlerHPV olağanüstü bulaşıcı bir virüstür ve gerçek cinsel birleşme olmaksızın yalnızca genital bölgelerin teması ve hatta umumi tuvaletlerden bile bulaşabilir
Genital siğillerin tedavisinde kitlelerin cerrahi yöntemle çıkarılması, koter yardımıyla yakılması ya da kriyoterapi ile dondurulması, ,ya da krem şeklinde ilaçlarla eritilmesi yöntemlerinden biri veya birkaçı birden uygulanabilir Burada amaç görünen lezyonların tümüyle ortadan kaldırılarak kitlelerin tekrar oluşma riskinin ve bulaştırıcılığının azaltılmasıdır
Genital siğillere bağlı olarak ortaya çıkan estetik problemler dışında HPV’nin en önemli özelliği virüsün bazı alttiplerinin kanserojen özellikler taşımasıdır HPV’nin çok sayıda alttipi arasında Tip6ve Tip11 dışında çoğu alttipin kanserojen özelliği vardır Bu alttipler genellikle siğil yapmadan sessiz bir şekilde vücuda girer ve hücrelerde kanserojen etkilerini başlatırlarBu virüsleri taşıyan erkeklerde penis kanseri oluşma riski ,kadınlarda da serviks kanseri oluşma riski artmıştır
En sık enfeksiyon yapan alttipler kanserojen etkileri olmayan daha çok kitle oluşumu şeklinde belirti veren 6 ve 11 tipleri olmasına karşın HPV tanısı konmuş bir bireyde diğer alttiplerin de bulunma ihtimali çok yüksektir Bu yüzden enfeksiyonu taşıyan erkeklerin üroloji uzmanlarının tavsiyalerine göre hareket etmeleri,kadınların ise yıllık pap-smear testine ek olarak kolkoskopik incelenmeleri gerekmektedir
YUMUŞAK ŞANKR (ULKUS MOLLE)
Epidemiyolojik olarak tüm dünyada yaygın olan bu hastalık yurdumuzda da zaman zaman küçük salgınlar yapmıştır
Hemen hemen daima cinsel temasla bulaşan yumuşak şankr nadiren kaza ile oluşan dokunmalar sonucu yakın kimseler ve sağlık personelinde de görülebilmektedir
Cinsel temastan genellikle 2-3 gün sonra genital bölgede önce kızarıklık ardından sivilce benzeri bir oluşum ve sonuçta ağrılı ülser şeklinde yaralar oluşur ,zeminleri yumuşaktır Sayıları genelde birden fazladır Ülserler erkeklerde tüm genital bölgede ,kadınlarda da yine tüm genital bölge ,makat ve idrar yolları ağzında(üretra) yerleşebilir
Hastaların yaklaşık % 30 ila % 50 ‘sinde her iki kasık bölgesinde ağrılı şişlikler oluşabilir,bunlar zamanla dışarıya akıntı yapabilirler
Tanısı için yara kenarından alınan sıvının mikroskopik incelenmesi, bu sıvıdan kültür yapılması ve kan tetkikleri gerekebilir
Uygun antibiyotikler ile 2-3 haftada tam iyileşme sağlanabilmektedir
LENFOGRANULOMA VENEREUM
Cinsel temastan 1 ila 3 hafta sonra genital bölgede su kabarcıkları ya da sert kabarcıklar şeklinde başlayıp ülserleşen yaralar görülürAğrısızdırlarYaralar erkekte tüm genital bölgede ,makat ve idrar yolları ağzında , kadında da yine tüm genital bölge makat civarı ve idrar yolları ağzında görülebilir
İdrar yaparken yanma ve makattan kanlı,iltihabi bir akıntı yapabilirTedavi edilmeyen hastalarda lenf damarlarının da tutulmasına bağlı olarak genital bölgelerde kalıcı şişliklere ,makat iltihaplarına ve makatta darlıklara neden olabilir
Genellikle tek taraflı ,nadiren çift taraflı kasıklardaki bezelerde şişmeler görülebilir Bu belirtilere ateş ,kilo kaybı, eklem ağrıları , karaciğer ve dalakta büyümeler eşlik edebilir
Tanı için özel deri testleri ,immunolojik kan tetkikleri gerekebilir
Tedavi uygun antibiyotiklerle iki haftada mümkündür
GRANÜLOMA İNGUİNALE
Özellikle erkeklerde ve homoseksüellerde daha sık görülen bir hastalıktır
Cinsel temastan yaklaşık 6 hafta sonra genital bölgede ağrısız, kırmızı kabartılar ortaya çıkar ve bunlar büyüyerek ülserleşir,Ülserler tüm genital bölge ,makat civarı ve kasıklara yayılırlar Lezyonlar iz bırakarak iyileşirler
Kasıklarda şişlikler ve bu şişliklerde gelişen karnabahar benzeri deri kabartıları da görülebilirBazen mide barsak sistemi ve kemiklerde de sorunlar oluşabilir
Tanı yaradan alınan materyalin mikroskopik incelenmesi ve kültürü ile konulur
Tedavisi uygun antibiyotiklerle 10-15 günde gerçekleşebilmektedir
MOLLOSKUM KONTAGİOSUM
Bir virüs enfeksiyonu olan molloskum kontagiosum bir zamanlar en çok çocuklarda görülürken,daha sonra gitgide artan cinsel temasla bulaşan bir hastalık haline gelmiştir
Her iki cinste,özellikle kasıklar,genital bölgeler ve makat civarında,inci taneleri gibi ,sivilce benzeri ama sivilceden daha sert ,göbekli kabartılar şeklinde görülürHızlı bir şekilde tüm vücuda yayılabilirler
Kabartılar pensetle tek tek toplanarak ,elektrokoter ile yakılarak ya da kriyoterapi ile dondurularak tedavi edilebilirler
SİFİLİZ (FRENGİ)
1500’lü yıllardan 1900’lü yılların başına kadar batı dünyasını kasıp kavuran ve dolaşım sistemi ile sinir sisteminde kalıcı harabiyetlere sebep olan frengi 2 Dünya Savaşından sonra keşfedilen güçlü antibiyotikler sayesinde büyük ölçüde önemini yitirmişken AIDS hastalığının yaygınlaşması ve frengii le HIV enfeksiyonu arasında yakın ilşkisi olması nedeniyle yeniden ilgi odağı haline gelmiştirÖzellikle Kuzey Amerika’da görülme sıklığı giderek artmaktadır
Hastalık Treponema Pallidium adı verilen bir bakteri tarafından yapılır Yapılan onca araştırmaya rağmen hala daha bu mikroorganizmayı üretebilecek bir kültür ortamı bulunamamıştır Görülme sıklığı konusunda çok değişken raporlar vardır Sosyoekonomik düzeyi düşük topluluklarda daha sık görülür Vakaların çoğu 15-30 yaş arasında , birden fazla partneri olan kişilerdir
Hastalık bulaşma yolları AIDS ile aynıdırEn sık heteroseksüel ya da homoseksüel ilişki ile bulaşır Bir diğer bulaşma yolu ise enfekte kan kan ürünleri ile temastırBirden fazla kişinin kullandığı iğneler ,uyuşturucu bağimlılarında hastalığın kolayca yayılmasına olanak sağlarPlesantadan kolayca geçtiği için hasta bir gebe mikrobu karnındaki bebeğine bulaştırabilir
Hastalık evreler halinde ilerler ve her evrede değişik bulgular verir
Primer Sifiliz: Hastalık etkeni ile temastan sonra genital bölgede ağrısız bir ülser belirir Bu lezyona şankr adı verilir Yine kasık bölgesindeki lenf düğümlerinde büyüme olur ancak bu lezyonlarda da ağrı görülmezCiddi şkayet yaratmadığı için hastaların çoğu bu belirtileri önemsemez Lezyonlar tedavi edilmediği takdirde 6-8 haftada kendiliğinden kaybolur Tedavi görmeden yaraların kaybolması hastalığın iyileşmesi anlamına gelmez Bu devrede tedavi edilmeyen hastalarda hastalık ilerler
Sekonder Sifilliz: Hastalık şankr döneminde tedavi edilmez ise ,yaraların ortaya çıkışından 3-6 hafta içinde ellerde ayaklarda ve vücudun diğer kısımlarında kırmızılıklar (döküntüler) oluşur Bu kırmızılıkların olduğu bölgelerde de bakteriler bulunmaktadır Bakteri fiziksel temas sonucu ,bu bölgelerdeki yara sıyrık gibi kısımlardan sağlam kişiye bulaşabilir Bu döküntüler 4-12 hafta içinde kaybolur %1 civarındaki vakada karaciğer iltihabı, böbrek hastalıkları,menenjit görülebilir Genital bölge civarında nemli,düz kondiloma lata adı verilen yüksek bulaşıcılığa sahip lezyonlar ortaya çıkar Kısmi saç dökülmesi, ağız,boğaz ve vajinada ülser ortaya çıkabilirTedavi edilmeyen vakalarda dahi ,bu belirtiler kendiliğinden kaybolabilir
Gerek Primer ,gerekse sekonder dönemde tedavi edilmeyen frengi vakalarının üçte birinde ,hastalık uzunca bir dönem sessiz kaldıktan sonra daha ileri bir döneme girer Bakteri kalp,gözler, beyin,sinir sistemi ,kemikler,eklemler başta olmak üzere vücudun birçok yerinde hasarlara sebep olur
Latent Sifiliz: Tedavi edilmediği takdirde sekonder sifilizin belirtileri de kendiliğinden kaybolur ve sessiz enfeksiyon halini alır Bu durumda hastalık sadece yapılan kan testlerinde saptanabilir Bu süre zarfında mikroorganizmalar yavaş yavaş çoğalmaya devam etmektedir Zaman geçtikçe kişin hastalığı bulaştırıcılığı giderek azalır
Tersiyer Sifiliz: İlk enfeksiyondan yaklaşık 10 yıl sonra ortaya çıkar Hiçbir dönemde tedavi edilmeyen vakaların %35 inde tersiyer sifiliz ortaya çıkarTersiyer bulgular üç kategoride saptanır
Kardiyovasküler lezyonlar: %10 vakada görülür Aortta balonlaşma, kalp kapakcıklarında yetmezlik gibi bulgular olur
Nörolojik lezyonlar: Göz,beyin zarları gibi sinir sistemi organlarına hasar verir
Diğer Sistemik lezyonlar: Diş,dişetleri ,kas ve iskelet sistemi ve iç organlarda lezyonlar görülür
Hastalık kalıcı sakatlıklar bırakabildiği gibi tedavi edilmezse öldürücü olabilmektedir
Frenginin etkeni olan mikroorganizma kültürlerde üretilemediği için tanıda en yaralı yöntem kan testidir Kanda yapılan serolojik testler ile antijen ve antikorlar aranır Taze yaralardan alınan örneklerin özel floresanlı mikroskoplar altında incelenmesi ile Treponema Pallidium görülebilir Beyin omurilik sıvısından alınan örneklerle serolojik testler yapılabilir
Hangi evrede olursa olsun sifilizin tedavisinde antibiyotikler ve penisilin kullanılırTedaviye başlandıktan sonra hasta 24 saat içinde hastalık bulaştırıcılığını yitirir
Frengiden korunma yolları:
Cinsel ilişkide kondom kullanmak
Cinsel eş sayısının artması ile birlikte hastalık bulaşma riski de artacağından ,partner seçiminde titiz davranmak
Hastalık belirtisi olmadan da bulaşma olabileceğini unutmamak
Kan nakillerinde gerekli testlerin yapılıp yapılmadığının kontrolünü unutmamak
Frenginin tedavisi ve bu çağda hastalığın yokolması için halen aşı ve tek dozluk antibiyotik tedavisi çalışmaları yapılmaktadır
UYUZ(SCABİES) VE BİTLENME(PEDİKÜLOZ)
Her nekadar yanlızca deride ,özellikle geceleri ve sıcakla artan kaşıntı ve eller ,karın,kalçalar,göğüs ile bacak iç yüzlerde kaşıntılı döküntülerle karekterize olmasına karşın ,uyuzun en tipik ve muhtemelen en erken bulguları özellikle erkeklerde genital bölgede yerleşen deriden kabarık şeffaf ,sivilce benzeri kaşıntılı kabartılardır Çok kaşıntılı olmaları nedeniyle kısa sürede ülser yaralar haline dönerler Zeminleri sert olan bu ülserler uyuz şankrı adı verilir ve bazen frengi ile diğer cinsel temasla bulaşan hastalıkların ülserleriyle karıştırılabilir
Bitlenme de özellikle kasık bitleri yakın temas ile karşı tarafa bulaşır
Hasta kaşıntısı olsun olmasın tüm yakın aile bireylerinin tedavisi ile kişisel ve ortak kullanılan eşyaların dezenfeksiyonunu gerektirdiğinden tedavisi oldukça zahmetlidir Fakat kurallara uyulduğunda iyileşme tamdır
HEPATİT- B (B TİPİ SARILIK)
Hepatit B aynı adlı virüsün karaciğere yerleşip orda çoğalarak karaciğeri tahrip etmesi ile ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır
Hepatit B virüsü bir DNA virüsüdür Bu virüsün üç adet antijenik yapısı mevcuttur Virüs dış kısmında yani zarf kısmında eskiden Avustralya antijeni denilen Hepatit B Surface Antigen mevcuttur Virüsün nükleoplasit denilen merkez kısmında ise iki önemli antigenic yapı vardır Bunlar Hepatit B Core Antigen ve Hepatit B Antigenidir
Hepatit B Türkiyede ve Dünyada önemli bir sağlık sorunudur Bugün dünyada yaklaşık iki milyar kişinin Hepatit B’ye yakalandığını biliyoruz Bunun yanında 350 milyon kişi bu virüsü kronik olarak taşımaktadır Ülkemizde de durum farklı değildir Türkiyede bugün yaklaşık her üç kişiden yaklaşık biri Hepatit B virüsü ile karşılaşmıştır Yine her 10 kişi,den biri Hepatit B virüsünü taşımakta ve bulaştırmaktadır Hastaların % 75-80’inde hiçbir belirti görülmez
Hepatit B belli başlı üç yolla bulaşır
Virüsü taşıyan kişilerle cinsel temasta bulunma
Virüsü taşıyan kişilerin kan ve vücut sıvıları ile temas etme
Virüsü taşıyan hamile kadınlardan doğum sırasında bebeklerine bulaşmasıdır
Hepatit B virüsü AIDS’ten 50 ila 100 kat daha bulaşıcıdır Derideki bir çatlak ya da açık yara ile temas eden bir damla kan ya da tükürük bile hastalığın bulaşmasına yeterli olabilmektedir Kan ve Kan ürünlerinin kullanımı ,kirli enjektörler, cerrahi müdahale, manikür pedikür setleri,traş bıçaklarıHepatit B virüsünün bulaşmasına aracılık edebilmektedirlerSteril olmayan aletlerle yapılan sünnet ve kulak delme gibi işlemler de Hepatit B’nin bulaşması için önemli risk oluştururlar
Bu virüs ile temas eden her 10 bebekten 9’u ve her 10 erişkinden 1 ‘i belli bir süre sonunda (yaklaşık 6 ay) mikrobu vücudundan atmayı başaramaz Bu durumda kişi virüsü yaşam boyu vücudunda taşıyacak ve etrafa yayacaktır Ayrıca taşıyıcılarda hastalık durumu farklılıklar gösterir Bazı kişilerin karaciğerlerinde önemli değişiklikler meydana gelmezken, bazılarının karaciğer hücrelerinde ağır hasrın ortay çıktığı tablolar oluşabilirBu gruptaki bireylerde ,yıllar sonra siroz ve karaciğer kanseri görülebilir
Hepatit B ‘de risk birçok bulaşıcı hastalıktan çok farklıdır ,çünkü kronik hepatitlilerin %25’i primer karaciğer kanseri ve siroz nedeniyle ölmektedirÇünkü Hepatit B tüm dünyadaki primer karaciğer kanserlerinin %60-%80’inden sorumludur Ve primer karaciğer kanserleri kanser ölümleri içinde ilk üç sırada yer almaktadır Hepatit B virüsü sigaradan sonra bilinen en yaygın kanser nedenidir
Kronik Hepatit B taşıyıcıları tamamen sağlıklı görünürler Taşıyıcılığı saptayabilmek için kanda Hepatit B yüzey antigeni saptanmasıyla taşıyıcılar ayırt edilebilirler
Taşıyıcıların % 50’si belirtisiz olarak sadece virüsü taşır Karaciğer biyopsisi yapılırsa bu kişilerin bir kısmında Kronik Persistan Hepatit adı verilen bir tablo görülür Bu hastalık nisbeten selim seyretmekle birlikte herhangi bir zamanda kronik aktif hepatit haline dönüşebilir
Taşıyıcıların %50 ‘sinde Kronik Aktif Hepatit adı verilen kronik karaciğer hastalığı gelişir Bu hastalığın geliştiği kişilerin % 25 ‘inde karaciğer kanseri ortaya çıkar
Kronik taşıyıcılar cinsel eşlerine Hepatit B bulaştırabilirler
Kronik taşıyıcı annelerden doğan bebeklere Hepatit B bulaşır
Kronik taşıyıcılarla aynı evi paylaşanlarda Hepatit B’ye yakalanma oranı ,normal popülasyona kıyasla 2-4 kat daha fazladır
Hastalığa yakalanan kişilerin ancak yarısında sarılık ortaya çıkar Hastaların % 65 ‘inde grip benzeri belirtiler görülür Geriye kalanlarda hastalık belirtisiz seyreder Klinik olarak sarılık gelişse de gelişmese de hastaların %90 ‘ı tamamen iyi olur İyileşen kişiler yaşamlarının sonuna kadar hastalığa bağişiklı kalır
Kesin tedavisi olmayan bu hastalığa karşı en etkili korunma yolu aşılanmadır 1980’li yıllarda çıkan Hepatit b aşıları ,bu virüsü taşıyan kişilerin kanından elde edilirken,günümüzde kullanılan aşılar genetik mühendislik yöntemleriyle bakteri hücrelerinden elde edilmektedir
Her iki tipteki Hepatit B aşısının da güvenilirliği tamdır Aşıya bağlı karaciğer hastalığı meydana gelmesi veya başka bir hastalık bulaşması söz konusu değildir Sık görülen yan etki ,aşının yapıldığı bölgede birkaç gün sürebilen ağrı ,kızarıklık ve şişliktir Çok nadiren halsizlik bildirilmiştir
Aşının tam etkili olabilmesi için 0,16 aylarda toplam 3 doz yapılması gerekirÜç doz uygun aşılamadan sonra aşının koruyucu etkisi ortaya çıkar
KAZANILMIŞ BAĞIŞIKLIK YETMEZLİĞİ SENDROMU (AIDS)
AIDS (Kazanılmış Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) virüs yoluyla bulaşan bir hastalıklar bütünüdür Bireye HIV(İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) bulaşması sonucunda ,vücudun savunma gücü zayıflar ve birey bazı mikrop ve hastalıklara sağlıklı kişilerden daha duyarlı hale gelir Sonuçta birden fazla hastalık ve kanserlerin ortaya çıkması ile AIDS tablosu oluşur ve hastalık mutlak ölümle sonuçlanır
HIV nasıl bulaşır?
HIV kandan başka erkeğin sperminde,kadının vajina salgısında bulunur ve cinsel ilişki sırasında vajinadan, penisten, anüsten ve ağızdaki zedelenmiş doku ve çatlaklardan vücuda girerek ,erkekten kadına, kadından erkeğe, erkekten erkeğe,kadından kadına bulaşır
HIV ,hasta veya taşıyıcı anneden bebeğine, gebelik, doğum ve emzirme sırasında bulaşır
HIV taşıyan bir kişiden ,taşımayan diğerine , prezarvatif kullanmadan yapılan her türlü cinsel ilişki ile mikrobun geçme riski vardır
HIV taşıyan kan yoluyla mikrop bulaşabilir Kan ve kan ürünleri ,organ ve doku nakli ile ,traş bıçağı ,diş fırçası ve enjektör paylaşımı ile ,kesici ve delici aletlar yolu ile bulaşır
HIV bulaşmadığı durumlar
HIV günlük yaşamda aynı odada,aynı büroda ,sınıfta bulunmakla ,aynı havayı solumakla bulaşmaz
Masum öpüşme ,dokunma,sarılma ,öksürük ,aksırık,tükürük ve el sıkışmayla bulaşmaz
HIV sağlam deriden geçemez
Yiyecek içecek çatal kaşık bıçak tabak telefon,çeşme musluğu ,tuvalet,duş ortak kullanımıyla bulaşmaz
AIDS günlük yaşamdaki olağan davranışlarla bulaşmaz
Sivrisinek ve diğer böceklerin sokması ve hayvanlarla temasla da bulaşmaz
AIDS’ e yakalanan insanın vücuduna AIDS virüsü (HIV) yerleşirVücutta HIV’e karşı 2-3 ayda antikorlar oluşur Bu antikorlar kan serumunda antikor testi (ELISA) yapılarak saptanırTest yaptırmak isteyen AIDS Danışma Merkezine başvurarak bilgi almalı ve kendi iradesi ile test yaptırma kararı vermelidir Test anonim yapılır,ad ve adres alınmaz Testin pozitif oluşu ,kişinin AIDS ‘e yakalandığını gösterir Bu kişiye seropozitif veya HIV pozitif denir ve yaşamının sonuns kadar virüs taşıyıcısı olarak kalır HIV pozitif kişi hastalık belirtileri yıllar sonra ortaya çıkıncaya kadar sağlıklı görünür, fakat virüsü başkalarına bulaştırabilir
HIV virüsü insanın vücuduna girdiğinde en çok T4 adı verilen beyaz kan hücrelerine yerleşerek çoğalırHIV T4 hücrelerinin ölümüne sebep olurBu hücrelerin ölümü vücut direncini azaltır ve sonuçta AIDS hastalığının belirtileri ortaya çıkar
AIDS hastalığının başlıca belirtileri şunlardır:
Gece terlemeleri
Sürekli ishal ve aşırı kilo kaybı
Koltuk altı, kasık boyun ve lenf bezlerinde şişlik
Öksürük ve akciğer şikayetleri
Uçuk ,zona ,ağizda pamukçuk
AIDS hastalarında yukarıda sayılan çeşitli belirtiler yanında:
Merkezi Sinir Sistemi hastalıkları
Kanser (Karpoksi Sarkomu,Lenfoma)
Bazı mikropların sebep olduğu enfeksiyonlar görülebilir
AIDS tanısı konulan hastalar birkaç yıl içinde ölmektedirHastalığın başlangıcında tedavide AZT(Zıdovudıne) ve DDI gibi ilaçlar kullanıldığında yaşam süresi yıllarca uzayabilir
AIDS ‘e karşı aşı henüz bulunamamıştır
AIDS ‘ten Korunma:
Cinsel ilişkilerde koruyucu Latex kondom kullanmak
AIDS virüsü taşımayan kişi ile karşılıklı sadakate dayalı ilişki kurmak
Kan naklinde AIDS testi yapılmamış ,kontrolsüz kan asla kullanılmamalıdır
Kullanılmış ve dezenfekte edilmemiş şırınga ,iğne,cerrahi aletlar,jilet kesinlikle kullanmamalıdır
Kuaför ve berberlerde traş,manikür ve pedikür sırasında kullanılan aletler yoluyla hastalık bulaştırabilirler Bunun için işi yapanların çalışırken eldiven kullanmaları en iyisidir Ayrıca ellerin bol su ve sabunla yıkanması mikroplardann arındırmanın en iyi yoludur Eller yıkandıktan sonra Hibisel ve Sporocıdın Losyon gibi bir antiseptik madde kullanılması uygun olur İşlem sırasında yaralanan ellere Batticne,Betadine, Isosol ,Polyod gibi antiseptik maddeler uygulanmalıdır
AIDS virüsünü öldüren diğer dezenfektan maddeler:
Çamaşır suyu, Bacteranios D, Cidex, Mikrozid Liquıd, Hibisel,Setridif, klorheksol, Lysoformin, Hylox, Presept, Betadine Gargara, Kodan Tinktur Forte Bu maddeler eczanelerde ,kullanışları prospektüslerinde yazılı olarak satılırlar
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar eski çağlardan beri varolan ve güncelliğini hiçbir zaman kaybetmemiş hastalıklar grubundandır İlerleyen değişik dönemlerde bu grupta yeni hastalıkların güncellik kazanmalarıyla da halen giderek artan önemli bir tıbbi ve halk sağlığı problemi olmaya devam etmektedirler
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların artış nedenlerine göz atıldığında :eğitim yetersizliği,toplumun sosyoekonomik yapısında meydana gelen bozukluklar(ahlak kavramındaki değişiklikler, göçler,iç ve dış turizm,gittikçe zorlaşan,bazı çevrelere göre de gittikçe kolaylaşan hayat şartları,uyuşturucu ve alkol alışkanlıklarının artması gibi),fahişelik,gizli fahişelik, eşcinsellik,genelev ve gizli buluşma yerleri ile mücadele ve kontrollerin yetersizliği,ilaçlar ile gebe kalma korkusunun ortadan kalkması gibi nedenler yer almaktadır
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMA
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan bireysel düzeyde korunmanın en etkili yolu hastalık riski taşıyan şüpheli kişilerle (hayat kadınları, hayat kadınlarıyla birlikte olduğu bilinen kişiler ,çok sayıda partneri olan ya da olmuş kişiler) ilişkiye girmekten kaçınmaktır
Ancak unutulmamalıdır ki bariz olarak şüpheli görünmeyen birinden de hastalık bulaşabilir O yüzden hakkında tam bir bilgi sahibi olunmayan bir kişiyle ne kadar temiz görünürse görünsün ilişkide prezervatif kullanmak şarttır
Prezervatifler arasında latex yapılı olan ve spermisid içerenler tercih edilmelidir (çünkü spermisidlerde aynı zamanda mikroorganizmaları etkisiz hale getirebilme özellikleri de bulunmaktadır)
Prezervatif kullanımı yıllar boyu erkeklerin tekelinde ve inisiyatifinde kalmıştır Son yıllarda kadınların kullanımına uygun olarak geliştirilen prezervatifler Amerika ve bazı Avrupa ülkelerinde kullanılmaya başlamıştır
Ne kadar etkili korunma olursa olsun cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından herkes risk altındadır Bu hastalıkların çoğunda erken tanı ve tedavi hem kişinin sağlığının tekrar oluşturulması ,hem de hastalığın daha çok bulaşmasının engellenmesi açısından önemlidir
Bireyin cinsel yolla bulaşan hastalıklar grubunda yer alan hastalıkların genel belirtilerini bilmesi ve aşağıdaki belirtilerden bir veya daha fazla olduğunda çekinmeden doktora başvurması önemlidir
Erkekler için: Genital akıntı Genital bölgede siğil ,ülser tipi lezyonlar İdrar yaparken yanma
Şüpheli biriyle ilişkiye girmiş olmak
Kadınlar için: Kasık ağrısı ve beraberinde akıntı Tek başına akıntı İdrar yaparken yanma
Genital bölgede siğil,ülser tipi lezyonlar Şüpheli biriyle ilişkiye girmiş olmak
|