Dalgaların Ve Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

Dalgaların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri
Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri

DALGALAR

Dalga, deniz yüzeyindeki salınım hareketleridir
Deniz dibindeki depremlere ve volkanik faaliyetlere bağlı olarak oluşan dalgalara tsunami dalgaları denir

Dalgaları oluşturan nedenler;

Dünya?nın dönmesi,
Rüzgârlar,
Depremler,
Denizaltı heyelanı,
Volkanizma?dır

AKINTILAR

Deniz yüzeylerindeki suların, bulundukları yerlerden başka alanlara doğru taşınmasına akıntı denir

Akıntıların oluşmasına neden olan faktörler şunlardır:

a Yoğunluk farkı

Sıcaklık farkı: Yoğunluğu fazla olan soğuk sular, alttan sıcak su alanlarına doğru, yoğunluğu az olan sıcak sular, üstten soğuk su alanlarına doğru akarlar

Tuzluluk farkı: Yoğun olan tuzlu sular, alttan tatlı su bölgelerine doğru, yoğunluğu az olan tatlı sular ise üstten tuzlu su bölgelerine doğru akarlar

b Seviye farkı
Beslenme kaynakları fazla olan denizlerin seviyeleri, beslenme kaynakları az olan denizlere göre fazladır Örneğin, İstanbul ve Çanakkale boğazındaki akıntılar gibi

c Sürekli rüzgârlar: Okyanus ve denizlerdeki akıntıların en önemli nedeni, sürekli rüzgârlardır Rüzgârların süresi ve şiddeti, akıntıların etkili olma süresi ve alanını etkiler

d Gel - git olayı: Deniz ve okyanuslardaki akıntıların oluşum sebeplerinden birisi de, gel - git olayıdır Gel - git?in etkili olduğu kıyılarda şiddetli akıntılar, buna bağlı olarak aşınım ve birikim şekilleri oluşur

DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU KIYI ŞEKİLLERİ

Falezler (Yalıyarlar): Yüksek kıyılarda dalgaların etkisiyle kıyıların alt kısımları aşındırılır ve bazı oyuklar oluşur Bu oyuklar büyüdüğü zaman tavanları çöker ve denize dik kıyılar meydana gelir Bu dik kıyılara falez ya da yalıyar adı verilir

Ülkemizde, falezler en çok Karadeniz kıyılarında oluşmuştur Çünkü, en dik kayılarımız Karadeniz kıyılarıdır Hopa - Sarp kıyıları ile Cide - İnebolu kıyıları arasında ve Şile çevresinde falezli kıyıların en tipik örnekleri görülür Akdeniz?de Teke ve Taşeli kıyılarında da falezler oluşmuştur

Kıyı Kumsalları (Plajlar): Dalga ve akıntıların etkileriyle kıyıdan koparılan malzemeler, bir müddet sonra sürtünme sonucu iyice ufalanır, incelir Dalgalar bu küçülen malzemeleri alçak kıyılarda biriktirirler Sonuçta kıyı kumsalları yani plajlar oluşmuş olur

Kıyı Okları ve Kordonları: Dalgalar ve kıyı akıntıları, taşıdıkları materyalleri özellikle koyların kenarında biriktirirler Sonuçta kıyılarda çıkıntılar oluşur

Bunlara kıyı oku denir Kıyı okları zamanla daha da genişler ve uzar Bunlara da kıyı kordonu adı verilir

Kıyı okları ve kordonları, en belirgin olarak Çukurova, Göksu, Çarşamba ve Bafra deltalarında oluşmuştur

Lâgünler: Koyların önünde oluşan kıyı kordonları zamanla koyun önünü tamamen kapatır ve denizle olan bağlantısını keserek deniz kenarında bir göl oluşumuna sebebiyet verir Böyle oluşan göllere lâgün ya da deniz kulağı denir

Türkiye?deki bütün delta ovalarında küçük lagünler oluşmuştur Ayrıca, Büyük ve Küçük Çekmece Gölleri ile Durusu Gölü birer lagündür

Tombololar: Kıyı yakınındaki bir adanın bir kordonla kıyıya bağlanması sonucu oluşan yarım adalara tombolo denir Türkiye?de Güney Marmara kıyılarındaki Kapıdağ Yarımadası tomboloya örnek olarak verilebilir

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dalgaların Ve Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri Dalgaların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri Akıntıların Oluşturduğu Kıyı Şekilleri DALGALAR Dalga, deniz yüzeyindeki salınım hareketleridir Deniz dibindeki depremlere ve volkanik faaliyetlere bağlı olarak oluşan dalgalara tsunami dalgaları denir Dalgaları oluşturan nedenler; Dünya?nın dönmesi, Rüzgârlar, Depremler, Denizaltı heyelanı, Volkanizma?dır AKINTILAR Deniz yüzeylerindeki suların, bulundukları yerlerden başka alanlara doğru taşınmasına akıntı denir Akıntıların oluşmasına neden olan faktörler şunlardır: a Yoğunluk farkı Sıcaklık farkı: Yoğunluğu fazla olan soğuk sular, alttan sıcak su alanlarına doğru, yoğunluğu az olan sıcak sular, üstten soğuk su alanlarına doğru akarlar Tuzluluk farkı: Yoğun olan tuzlu sular, alttan tatlı su bölgelerine doğru, yoğunluğu az olan tatlı sular ise üstten tuzlu su bölgelerine doğru akarlar b Seviye farkı Beslenme kaynakları fazla olan denizlerin seviyeleri, beslenme kaynakları az olan denizlere göre fazladır Örneğin, İstanbul ve Çanakkale boğazındaki akıntılar gibi c Sürekli rüzgârlar: Okyanus ve denizlerdeki akıntıların en önemli nedeni, sürekli rüzgârlardır Rüzgârların süresi ve şiddeti, akıntıların etkili olma süresi ve alanını etkiler d Gel - git olayı: Deniz ve okyanuslardaki akıntıların oluşum sebeplerinden birisi de, gel - git olayıdır Gel - git?in etkili olduğu kıyılarda şiddetli akıntılar, buna bağlı olarak aşınım ve birikim şekilleri oluşur DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU KIYI ŞEKİLLERİ Falezler (Yalıyarlar): Yüksek kıyılarda dalgaların etkisiyle kıyıların alt kısımları aşındırılır ve bazı oyuklar oluşur Bu oyuklar büyüdüğü zaman tavanları çöker ve denize dik kıyılar meydana gelir Bu dik kıyılara falez ya da yalıyar adı verilir Ülkemizde, falezler en çok Karadeniz kıyılarında oluşmuştur Çünkü, en dik kayılarımız Karadeniz kıyılarıdır Hopa - Sarp kıyıları ile Cide - İnebolu kıyıları arasında ve Şile çevresinde falezli kıyıların en tipik örnekleri görülür Akdeniz?de Teke ve Taşeli kıyılarında da falezler oluşmuştur Kıyı Kumsalları (Plajlar): Dalga ve akıntıların etkileriyle kıyıdan koparılan malzemeler, bir müddet sonra sürtünme sonucu iyice ufalanır, incelir Dalgalar bu küçülen malzemeleri alçak kıyılarda biriktirirler Sonuçta kıyı kumsalları yani plajlar oluşmuş olur Kıyı Okları ve Kordonları: Dalgalar ve kıyı akıntıları, taşıdıkları materyalleri özellikle koyların kenarında biriktirirler Sonuçta kıyılarda çıkıntılar oluşur Bunlara kıyı oku denir Kıyı okları zamanla daha da genişler ve uzar Bunlara da kıyı kordonu adı verilir Kıyı okları ve kordonları, en belirgin olarak Çukurova, Göksu, Çarşamba ve Bafra deltalarında oluşmuştur Lâgünler: Koyların önünde oluşan kıyı kordonları zamanla koyun önünü tamamen kapatır ve denizle olan bağlantısını keserek deniz kenarında bir göl oluşumuna sebebiyet verir Böyle oluşan göllere lâgün ya da deniz kulağı denir Türkiye?deki bütün delta ovalarında küçük lagünler oluşmuştur Ayrıca, Büyük ve Küçük Çekmece Gölleri ile Durusu Gölü birer lagündür Tombololar: Kıyı yakınındaki bir adanın bir kordonla kıyıya bağlanması sonucu oluşan yarım adalara tombolo denir Türkiye?de Güney Marmara kıyılarındaki Kapıdağ Yarımadası tomboloya örnek olarak verilebilir