|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkiyede İklim-Türkiyede İklim Özellikleri-Türkiyede İklim Kuşakları Konu Anlatımı
Türkiye’de genel olarak üç ana iklim tipi görülür Bunlar; Karadeniz İklimi, Akdeniz İklimi ve Karasal iklimdir
1)KARADENİZ İKLİMİ:Bu iklim asıl olarak Kuzey Anadolu Dağlarının Karadeniz’e bakan yamaçlarında görülür Genel özellikleri şunlardır:
Her mevsim yağışlıdırDoğu Karadeniz Bölümünde maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda düşer Yıllık yağış miktarı 2000-2500 mm’dirBatı Karadeniz Bölümünde maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda düşer Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm’dirOrta Karadeniz Bölümünde ise maksimum yağış kışın, minimum yağış yazın düşer Yıllık yağış miktarı 700-1000 mm’dirKaradeniz ikliminin görüldüğü alanlarda kar yağışlı günlerin ortalaması 18 gündür
Yıllık ortalama sıcaklık 13-15°C’dir
Ocak ayı ortalama sıcaklığı 6-7°C’dir
Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 21-23°C’dir
Yıllık sıcaklık farkı 13-15°C’dir
Doğal bitki örtüsü ormandırYüksek alanlarda Alpin çayırlar görülür
2)AKDENİZ İKLİMİ:Bu iklim tipi ülkemizde en belirgin olarak Akdeniz kıyılarında görülmekle birlikte, Ege ve Marmara Bölgelerinde de etkili olmaktadır Genel özellikleri şunlardır:
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır
Maksimum yağış kışın, minimum yağış yazın düşer
Yaz ve kış yağışları arasındaki fark oldukça fazladır
Yıllık yağış ortalaması, 600-1000 mm arasındadır
Yıllık sıcaklık ortalaması 18-20°C’dir
Ocak ayı ortalaması 8-10°C’dir
Temmuz ayı ortalaması 28-30°C’dir
Yıllık sıcaklık farkı 15-18°C’dir
Ege Bölgesinde dağların kıyıya dik uzanması, Akdeniz İkliminin iç kesimlere ulaşmasına olanak sağlamıştır
Marmara Bölgesinde görülen Akdeniz İkliminde, yazlar Akdeniz kıyılarına göre daha serin, kışlar ise daha soğuk ve karlıdır
Akdeniz İkliminin karekteristik bitki örtüsü zeytin, defne, mersin, kekik gibi bitkilerden oluşan makilerdir
3)KARASAL İKLİM:Ülkemizde Karasal İklim, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile İç Batı Anadolu Bölümünde görülürGenel özellikleri şunlardır:
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır
İç Anadolu Bölgesinde maksimum yağış ilkbaharda, minimum yağış yazın düşer
İç Anadolu da ortalama yağış 300-400 mm’dir
İç Anadolu’nun kış sıcaklık ortalaması, 1-2°C, yaz sıcaklık ortalaması, 22-23°C, yıllık sıcaklık ortalaması ise, 10-12°C’dir
Ege Bölgesinin İç batı Anadolu Bölümünde de yağışlar kıyı kesimine göre azdır
Doğu Anadolu Bölgesinin kuzeydoğu kesiminde yıllık sıcaklık ortalaması, 4-6°C’dir
Kuzeydoğu Anadolu’da kış sıcaklık ortalaması, -7, -10°C, yaz sıcaklık ortalaması, 17-19°C’dir
Yıllık yağış miktarı, 500-600 mm’dir
Güneydoğu Anadolu’da ise ortalama yağış, 400-700 mm’dir
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kış mevsimi pek donlu geçmemekle beraber, yaz mevsiminde şiddetli kuru sıcaklar egemendir
Güneydoğu Anadolu’da yıllık ortalama sıcaklık, 15-16°C, kış sıcaklığı, 3-4°C, yaz sıcaklığı ise, 30-35°C’dir
BASINÇ
Atmosferdeki gazların temas ettikleri yüzeylere uyguladığı kuvvete hava basıncı denmektedir Hava sıcaklığına bağlı olarak yoğunluktaki artma ve azalmalar sebebiyle basınçta değişiklikler görülür Bunun yanı sıra hava basıncı, mevsimler, yükseklik, yerçekimi, cephe ve basınç sistemlerine bağlı olarak değişmektedir
2)Asor Dinamik YB : 30° enlemlerinden kaynağını alır Türkiye’de bütün yıl etkilidir En fazla yazın etkilidir Etkili olduğu yaz mevsiminin kurak olmasının başlıca sebebidir (Alçalıcı hava hareketinden dolayı) Bu basıncın etkisiyle Ege Kıyıları boyunca kuzeyden esen Etezyen rüzgarı oluşur Yurdumuza kuzeybatıdan sokulur
ALÇAK BASINÇLAR
1)İzlanda Dinamik AB : 60° enleminde kaynağını alır Türkiye’de kışın etkilidir Etkili olduğu dönemde kışlar ılık ve yağışlı geçer Kuzeybatıdan sokulur
2)Basra Termik AB: (30° Kuzey) Türkiye’de yazın ekilidir Yurdumuza Güney Doğu Anadolu Bölgesinden itibaren sokulur ve sıcaklığı artırır
RÜZGARLAR
Türkiye batı rüzgarları kuşağında olmasına rağmen daha çok yerel rüzgarların etkisindedir Sebebi yer şekilleridir Yurdumuza kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı düşürürken, güneyden gelenler sıcaklığı artırır Bu durum sıcaklığın dağılışında enlem etkisine örnektir Türkiye’de yıllık ortalama yağış bakımından, bölgeler arasında büyük farklılıklar vardır Bazı bölgelerde ortalama yağış 2500 mm’yi bulurken, bazı bölgelerde 250 mm’nin altına inmektedir
*Kıyı bölgelerinin nemliliği iç kesimlerden daha yüksektir Bundan dolayı kıyı kesimlerde yağışlar fazla ve sıcaklık farkları azdır
*Bağıl nem en yüksek Doğu Karadeniz Bölümündedir En düşük Güney Doğu Anadolu’dadır
*En fazla yağış alan bölge Karadeniz ,Bölüm Doğu Karadeniz, il Rize’dir(2400 mm) Rize’nin çok yağış almasında; güneyindeki yüksek dağların hakim rüzgar yönüne dik olması etkilidir
*En az yağış alan bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir Sebebi ; etrafının dağlarla çevrili olmasıdır En az yağış alan il Konya ‘dır (330 mm)
NOT: En az yağış alan bölge İç Anadolu Bölgesi olmasına rağmen en kurak bölge Güney Doğu Anadolu Bölgesidir Sebebi ; buharlaşmanın fazla olmasıdır
*Karasal iklim bölgelerinde kışın görülen yağışlar genellikle kar şeklindedir Türkiye’de karla örtülü gün sayısının en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu Bölgesidir
*Türkiye’de kar örtülerinin yerde kalma süresi batıdan doğuya doğru artar Kar yağışı ve don olayının en az görüldüğü bölgemiz Akdeniz Bölgesidir
*Türkiye’de kışın görülen yağışlar genelde cephesel kökenlidir Bu tür yağış oluşumu en fazla Akdeniz Bölgesinde görülür
*İlkbahar ve yazın görülen yağışlar genelde Konveksiyon yağışı şeklindedir En fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür
*Orografik (yamaç) yağışları genelde Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde görülür Fakat en fazla Karadeniz Bölgesinde görülür
YAĞMUR: İkiye ayrılır Küçük taneli ve yavaş yağana ÇİSELİ, iri taneli ve hızlı yağana SAĞANAK yağış denir Çiseli yağmur daha zararsızdır Ancak sağanak yağışlarla toprak fazla yağışı hemen ememez ve sellere, dolayısıyla erozyona neden olur Tarımsal alanların, hidroelektrik santrallerinin su ihtiyacı, kurak bölgelerin içme ve sulama suyu, meraların yeşerebilmesi (hayvancılık açısından) yağmurların etkisiyle olur Buda insan hayatı için çok önemlidir
KAR: Kar aşırı yağmadıkça tarımsal ürünlere zarar vermez hatta onları dondan korur Yavaş yavaş eriyerek erozyona sebep olmaz, toprağın su ihtiyacını karşılar yeraltı sularını besler Ancak aşırı olanı ulaşımı etkiler Karın yerde kalma süresi B ’dan D ’ya doğru artar
DOLU: Zararlı etkileri fazla olan bir yağış çeşididir Yere düşünce çabuk erir ve sellere yol açar, tarım ürünlerine ve hatta eşyalara zarar verir SİS: Kara, Kıyı Yamaç(orografik) ve cephe sisleri gibi çeşitleri vardır Görüş mesafesi 1 km’den az olduğunda meteorolojik anlamda o gün sisli gün sayılır En fazla sisli gün sayısı İç Anadolu’dadır Akdeniz kıyı kesiminde ise sis neredeyse hiç görülmez Ulaşımı olumsuz etkiler
Türkiye’de Yağışın Dağılışı Türkiye’de genel olarak kıyı kesimler ve yüksek dağ yamaçları bol yağışlı denize kapalı iç kesimler ve çukur yerler az yağışlıdır Yağış: Atmosferdeki yoğunlaşma sonucu meydana gelen su damlacıkları başlangıçta birkaç mikronla 100 mikron çapındadır Bunların bir arada toplanmasından bulutlar meydana gelir Fakat her buluttan yağış düşmemektedir Yağışın düşebilmesi için damlacıkların birleşip 05 mm çapına ulaşması gerekir Yağışın meydana gelmesinde esas rolü oynayan yoğunlaşma işleminde havanın soğuması önemli bir etkendir Bu yüzden yağış tiplerini soğuma şekillerine göre incelemek mümkündür
a) Konvektif yağışlar: Yerdeki sıcak hava kütlesinin konvektif yükselmesiyle meydana gelen genellikle sağanak şeklindeki yağışlardır
b) Orografik Yağışlar: Hava kütlelerinin bir engebeye çarparak yükselmesi ve soğuyarak yoğunlaşması sonucu meydana gelen yağışlardır
c) Cephesel Yağışlar: Hava kütleleri arasındaki cephelere bağlı meydana gelen yağışlardır Yeryüzündeki yağışların büyük kısmı bu şekildedir
Mevsimlik yağışların alansal dağılımına baktığımızda Akdeniz Bölgesinin yağışlarının çoğunu Kış aylarında aldığını görüyoruz Akdeniz’de bu yağışı bırakan sistemler dağların etkisiyle iç bölgelerde daha az yağış bırakmaktadır
Karadeniz Bölgesinin ise her mevsim yağışlı olduğunu görmekteyizYaz aylarında ise kuzey bölgelerimiz daha fazla yağış almaktadır MPolar hava kütleleri Karadeniz üzerinde nem kazanıp Rize ve Hopa çevresinde yükselişe geçerek orografik yağışlar bırakır Bu dönemde güney bölgelerimizde yağışların oldukça azaldığını söyleyebiliriz Kuzeyli ve güneyli akımlarda iç bölgeler az yağış alır İç bölgeler ancak batılı akımlarda yağış alır
Türkiye yağış açısından çok çeşitlilik göstermektedir Genelde sahil kesimlerimiz 1000 mm nin üzerinde yağış alırken Rize 2300; Orta Anadolu ise sadece 300 mm civarında yağış almaktadır Bu da sıcaklığın ve buharlaşmanın arttığı yaz aylarında kuraklığa sebep olmaktadır
Yıllık yağış zaman serisi grafiği de bize yağıştaki salınımları göstermektedir Türkiye yıllık ortalama yağışı 630 kg civarındadır Bu grafikten 72-73, 89-90, 99-2000 yıllarında normalin altında yağışlar alarak kuraklık yaşadığımızı görmekteyiz
|