|
Prof. Dr. Sinsi
|
Yeryüzünde Doğal Bitki Örtüsünün Dağılışı
Yeryüzünde Doğal Bitki Örtüsünün Dağılışı nedir
Yeryüzünde Doğal Bitki Örtüsü türleri
Yeryüzünde Doğal Bitki Örtüsünün Dağılışı hakkında bilgi
Yeryüzünde Doğal Bitki Örtüsünün Dağılışı
Dünya üzerindeki iklim tiplerine bağlı olarak bitki örtüsü ekvatordan kutuplara doğru;
Geniş yapraklı ormanlar,Savanlar,Kaktüs,Bozkır,Maki,Orman-çayır,İğne yapraklı ormanlar,Tayga ormanları,Tundra Şeklinde sıralanır
Her bitkinin kendine has bir iklim özelliği vardır Başka bir ifadeyle benzer iklim şartlarında benzer bitki türleri görülür(kutup iklimi hariç)Farklı bölgedeki iklimin benzerliği tabii bitki örtüsünün benzerliğini kanıtlar
Yer şekillerinin kısa mesafeler dâhilinde değişmesi bitki örtülerinin de kısa mesafeler dâhilinde değişmesini sağlarBitki örtüleri yeryüzüne dağılışlarında aralıksız kuşaklar oluşturmazlarEnlem farkı arttıkça ve farklı enlemlerden oluştukça bitki örtüsüde çeşitlenirBitki örtüsü iklimin bir nedeni değil iklimin bir sonucudur
YERYÜZÜNDE GÖRÜLEN BİTKİ KUŞAKLARI VE ÖZELLİKLERİ:
Ekvatoral Yağmur ormanları:
Sıcaklık ve nem koşullarından dolayı sık ormanlar gelişmiştir ve ormanlar her zaman yeşildir Orman ağaçları çok gürdür(50?60 m) Balta girmemiş ormanlar olarak adlandırılır
İklime uyum sağlamak için terleme yüzeyleri geniş ve gözeneklidir
Ağaçlardan düşen dal ve yaprakların sıcak nemli ortamda çürümesi sonucu hoş olmayan bir koku etrafa yayılır
Bu ormanların görüldüğü yerler her mevsim yağışlı özellikte ve yıllık yağış miktarı 2000 mm ?nin üstündedir
Bitkiler yayvan yapraklı ve yapraklarını dökmeyen ağaçlardır Bitki çeşitliliği çok fazladır
Orman altı sarmaşık ve otsu bitkilerle(Liyan, Epifit) kaplıdırOrman altı florası da çok zengindir
Yeryüzündeki dağılışı
Ekvatorun 10 kuzey 10 güney enlemleri arasında 1000m kadar yükseltiye kadar etkilidir
Güney Amerika?da Amazon Havzası?nda ( Brezilya),
Afrika?da Kongo Havzası?nda ve Gine Körfezi kıyılarında,
Güney Doğu Asya Adaları (Endonezya ) belirgin olarak görüldüğü yerlerdir
Malezya, Endonezya, Filipinler, Papua Yeni Gine?de etkilidir
Avustralya?nın kuzeyinde görülür
Muson Ormanları:
Muson iklim bölgesinde bulunan ormanlardır Bunlar Ekvatoral ormanlar gibi gür ve sık ormanlardır Ancak içinde yer alan tür sayısı bakımından ekvatoral ormanlardan fakirdir
Yıllık yağış miktarı 2000 mm civarındadır Yaz ayları yağışlı, kış ayları kurak geçer Yıllık yağışın % 85 ?i yaz aylarında olduğu için yazın yeşil, kışın yaprak döken ormanlardır
Muson ormanlarının ağacı teak ağacıdır
Bitki örtüsü yağışların bol olduğu alanlarda kışın yaprağını döken muson ormanları, etrafında çalılar ve az yağış alan yerlerde ise savanlar yaygındır
Yeryüzündeki dağılışı
Güneydoğu ve Doğu Asya da Hindistan, Japonya, Tayland, Vietnam, Endonezya, Doğu Çin,Kore, Filipinler,Avustralya?nın kuzeybatısı,Güneydoğu Afrika da görülür Madagaskar?ın doğusunda,Kuzey Amerika?nın güneydoğu kıyılarında görülür
Orta Kuşağın karışık ormanları:
Orta kuşak okyanusal İklim bölgesinde görülen bitki örtüsüdür Bu ormanlar geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların bir arada bulunduğu bitkilerdir
Yıllık yağış miktarı 1000- 1500 mm civarındadır
Ağaç türü, sayısı ve ağaçların büyüklükleri bakımından da ekvatoral ve muson ormanları kadar zengin ve büyük değildirler
Yeryüzündeki dağılışı
Batı Rüzgârları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarının batısında görülür Batı Avrupa?nın Atlas Okyanusu kıyılarında,Yurdumuzda ise Karadeniz kıyılarında etkilidir
Kuzey Amerika?nın batı ve güneydoğu kıyılarında, Güney Amerika?nın güneybatı kıyılarında,Avustralya?nın doğusunda, Yeni Zelanda?da,Afrika?nın güneyinde,
Tayga Ormanları:
Orta kuşakta karasal iklimin sert özellikte görüldüğü ve yağışın bol olduğu nemli alanlarında görülen ormanlardır
Bu iklimde kışlar çok sert geçtiği için ağaçlar soğuğa dayanıklı yaprak dökmeyen iğne yapraklı ağaçlardır
Yağışın çoğu yazın düşer En az yağış kışın düşmektedir ve kar şeklindedir Kışların aşırı soğuk olması nedeniyle havadaki nem miktarının azalması ve yüksek basıncın etkisi yağışları azaltırYaz mevsiminde havanın ısınması nedeniyle oluşan termik kaynaklı alçak basınçlar konveksiyonel karakterde yağışların oluşmasını sağlar
Yıllık yağış ortalaması 500?600 mm civarındadır
Yeryüzündeki dağılışı:
Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı görülür
Orta ve doğu Avrupa,Asya?nın kuzeyi (Kuzey Çin?de, Mançurya?da, Rusya?da, Orta Sibirya?da görülür)ABD nin kuzeyinde ve Kanada?da
Makiler:
Makiler yaz kuraklığına dayanıklı kısa boylu bodur ağaç ve çalılardan oluşan ( yabani zeytin, defne,kocayemiş, mersin, keçiboynuzu, sandal, zakkum, akçakesme, kermez meşesi, Süpürge çalısı, taş meşesi, bodur ardıç vb)
Akdeniz iklimin doğal bitki örtüsüdür
Yeryüzündeki dağılışı:
Akdeniz?e kıyısı olan ülkeler ( Libya, Mısır ve Lübnan hariç Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır),
Avustralya?nın güneybatısı,Güney Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi,Şili?nin orta kesimleri,Kuzey Amerika?da Kaliforniya çevresinde etkilidirEn geniş anlamıyla 30?40 derece enlemleri arasında kıtaların özellikle batı kıyılarında görülür
Savanlar:
Tropikal iklim bölgesinin bitki örtüsüdür
Savanlar uzun süre yeşil kalan, gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır
Savan bitki örtüsü içinde ağaçlar ve ağaç kümeleri görülür Genelde buralarda ki ağaçlar kurakçıl veya kuraklığa dayanıklı türlerdirAkarsu boylarında ise galeri ormanları görülür
Maki yaz kuraklığına dayanıklı bitkiler olup kış soğuklarına fazla dayanıklı değildir Yaprakları kalın, güneşe dönük yüzleri parlak, terlemeyi sağlayan stomaları az ve küçük olması ile suyu iktisatlı kullanarak yaz kuraklığına dayanır
Makiler genelde kızılçam ormanlarının yok edildiği yerlerde oluşurlar ve genelde kıyıda 500?800 m yukarılara kadar çıkabilir
Galeri Ormanları: Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen, çoğunlukla 50?100 m
genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır Galeri ormanları olarak adlandırılmalarının nedeni, ağaçların, akarsuyun üstünü bir galeri şeklinde kapatmasıdırKurak geçen dönemlerde ağaçlar yapraklarını döker
Güneş ışınlarının dik geldiği yaz döneminde konveksiyonel yağışlar görülür, Kış aylarında Subtropikal yüksek basıncın (DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir Bu nedenle yazı yağışlı kışı kuraktırYıllık yağış miktarı 1000?1500 mm arasındadır
Yağış grafiği birbirinin tersidir Yağışlar güneş ışınlarının dik olarak geldiği dönemde daha fazladır KYK de Haziran, GYK de Aralık ayında yağış daha fazladır
Yeryüzündeki dağılışı:
Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10?20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür)Güney ve Orta Afrika, (Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında) Sudan,
Güney Amerika?da Brezilya?da, Venezuella, Kolombiya, Peru ve Bolivya?da etkilidir
Orta Amerika'da Madagaskar?ın batısında görülür
Bozkır ( Step):
Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur Buna step(bozkır) bitki örtüsü denir Steplere Kuzey Amerika?da preri, Güney Amerika?da pampa adı verilirBozkır bitki örtüsü içinde geven, deve dikeni, gelincik, çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadırStep ikliminde yağış miktarı orman gelişimi için yeterli değildirBu iklimin etki alanlarından akarsu boylarında şeritler halinde kavak ve söğütler yaygındır
Orta kuşak tipinde kar yağışları ve don olayı görülür nem oranı düşüktür yağış rejimi düzensizdir İnsanlar tarafından ağaç kesilerek, yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara ANTROPOJEN BOZKIR denir Bu tür bozkırlar, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından böyle alanlarda yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır
Yeryüzündeki dağılışı:
Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür
Orta ve doğu Avrupa Asya?nın kuzeyi(Sibirya) Kanada ve ABD nin kuzeyinde görülür
Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum ?Kars, İç Anadolu Bölgesinde görülür
Gece ile gündüz yaz ile kış arasında büyük sıcaklık farkının görüldüğü kara içlerine gidildikçe bu fark şiddetlenerek artar
Çayırlar:
Orta kuşakta karasal iklim bölgesinin yarı nemli sahalarında ve yüksek dağlarda orman ve ağaç yetişme üst sınırının üstende görülen ve yaz boyu yeşil kalan ve bozkırlardan daha uzun boylu bitki örtülerine çayır denir
Yazları serin ve yağışlı geçmesi otların kurumasını önleyerek yeşil kalmalarını ve uzun boylu olmalarını sağlamaktadırBunların orman üst sınırından sonra görülenlere dağ çayırları denir
Yeryüzündeki dağılışı:
Yaklaşık olarak 70?80 enlemleri çevresinde görülürAsya?da, Sibirya,Avrupa?da, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde,
Kuzey Amerika?da Kanada?nın kuzey kısımlarında,Güney Amerika?nın güney kısımlarında görülür
Güney yarımküredeki etki alanı KYK dekine oranla çok azdır bunun nedeni GYK de okyanusların geniş alan kaplamasıdır
Çöl Bitkileri:
Kum örtüleri altında veya kayalıklardan oluşan bu bölgelerde yıllık yağışlar yok denecek kadar azdır ( 200mm nin altında) Buralarda bitkiler çok seyrektir Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl kaktüsler, otlar ve çalılardan oluşurBu bölgelerde kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir
Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ısı kaybını azaltmaktadır
Ayrıca yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde vahalar oluşmuştur
Yeryüzündeki Dağılışı:
Afrika?nın kuzeyi (Büyük sahra), Kalahari, Namib çölleri, Afrika?nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri,Ortadoğu?da Necef Çölü, Suriye çölü, Arabistan yarım adası, Basra körfezi çevresi,Hindistan?ın kuzeybatısı (Tar çölü),Orta Asya?da Gobi, Taklamakan, Kara kum, Kızıl kum Çölleri,Avustralya?nın iç kısımları ve batısı, Gobbon ve Gibson, Büyük kum, Victoria çölleri Güney Amerika?daki Patagonya Atacama, Peru çölleri K Amerika?daki Arizona, Gila, Meksika, Sanaron çölleridir
Tundra iklim bölgesinde düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar ve yosunlardan oluşan bitki topluluğudur
netten alıntı
|