Yerleşme Nedir,Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

yerleşme şekilleri
yerleşim nedir
yerleşim yerleri

İnsanların konut adını verdiğimiz barınaklarda toplu veya dağınık bir şekilde hayatını sürdürmesine yerleşme denir

YERLEŞME ŞEKİLLERİ

A-KIRSAL YERLEŞME

Kır yerleşmeleri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin birlikte yapıldığı ya da ön plana çıktığı yerleşmelerdir

Kırsal yerleşmelerin bazılarında yerleşik hayat tarzı (köy gibi), bazılarında konar - göçerlik veya yaylacılık gibi yarı yerleşik tarz görülür

Kırsal Yerleşmeler;
Toplu Yerleşme

Evlerin birbirine yakın olduğu yerleşme biçimidir

Suyun az olduğu yerlerde ve arazinin düz olduğu ovalık alanlarda insanlar toplu olarak yerleşmişlerdir

Türkiye?de İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde su kaynakları az olduğu için toplu yerleşmeler fazladır

Dağınık Yerleşme

Suyun (yağışların) bol olduğu yerlerde ve eğimli bölgelerde, evlerin birbirinden uzak olduğu yerleşmelerdir

Evler arasında bağ, bahçeler vardır

Türkiye?de Karadeniz Bölgesi, dağınık yerleşmenin en yaygın olarak görüldüğü bölgedir

Bölüm olarak Doğu Karadeniz Bölümüdür

Dağınık yerleşmede su fazlalığı ve yer şekillerinin engebeliliği etkilidir

Kırsal Yerleşme Çeşitleri

a

Köy altı yerleşmeleri: Çiftlik, mezra, kom, divan, ağıl, oba, yayla gibi yerleşmelere denir

Bunlar köylerden küçüktür

Daha çok, hayvancılık amaçlı veya yazları serinlemek amacıyla kurulmuştur

Doğu Anadolu, G

Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde yaygındır

b

Köyler

c

Bucak ve nahiyeler

Kırsal yerleşmelerde konutlar birbirinden farklı özellikler gösterir

Bunda etkili faktörler;

KONUT TİPİNDE;

İklim ve Bitki Örtüsü

Nemli iklim bölgelerinde genellikle ahşap evler, kurak iklim bölgelerinde ise toprak ve kerpiç evler vardır

örnek ; Karadeniz Bölgesinde ahşap , İç Anadolu, Doğu Anadolu ve G

Doğu Anadolu Bölgelerinde kerpiç evler hakimdir

Doğal çevrede en fazla bulunan yapı malzemesi

Sosyal yaşantı; Göçebe hayatı sürdürenlerde konut genelde çadırdır

Ekonomik olarak gelişmişlik arttıkça betonarme yapılar artmaktadır

Deprem bölgeleri

B-KENTSEL YERLEŞME

Sanayi, ticaret, eğitim ve yönetim alanlarında çalışan insanların yaşadığı büyük yerleşim birimleridir

1927-1950 döneminde şehirlerde bulunan nüfusun oranı önemli bir değişim göstermemiş, 1950 yılından sonra şehirlerde bulunan nüfusun oranı hızla artmıştır

Ülkemizde şehirlerde bulunan nüfus, köylerde bulunan nüfusa göre çok büyük bir hızla artmaktadır

1990-2000 döneminde şehirlerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı binde 26

8 iken köylerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı binde 4

2'dir

Bunun en önemli sebebi, köyden kente olan göçlerdir

Ülkemizde şehirlerde bulunan nüfusun oranı son on yılda önemli artış göstererek 1990 yılında yüzde 59 iken 2000 yılında yüzde 64

9'a yükselmiştir

Türkiye?de kentleşme hızı , sanayileşme hızından daha yüksektir

Bu durum gecekondulaşmayı (Çarpık kentleşme) beraberinde getirmiştir

Ayrıca trafik, eğitim-sağlık problemleri , hava kirliliği ve fabrikaların kent içinde kalması gibi durumları oluşturmaktadır

Bölgeler arasında şehir nüfus oranı en fazla olan bölge Marmara Bölgesi iken en az olan bölge Karadeniz Bölgesidir

Marmara Bölgesindeki nüfusun yüzde 79'u, Karadeniz Bölgesindeki nüfusun ise yüzde 49'u şehirlerde bulunmaktadır

Şehirler Fonksiyonlarına Göre Şu Gruplara Ayrılır

Tarım şehirleri

Ege Bölgesinde; Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Tire gibi

Marmara Bölgesinde ; Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz gibi

Karadeniz Bölgesinde; Bafra, Çarşamba, Giresun ,Rize, Düzce, Niksar gibi

İç Anadolu Bölgesinde; Karaman ,Aksaray, Akşehir, Kırşehir, Nevşehir, Niğde gibi

Ticaret Şehirleri

İstanbul, İzmir, Denizli, Manisa, Aydın, Ankara, Konya, Bursa, Kayseri, Eskişehir, Afyon, Malatya, Van ,Elazığ, Ş

Urfa, G

Antep gibi

Sanayi Şehirleri

İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, İzmir

Adana, Batman, Karabük Ereğli, Kırıkkale, Seydişehir, İskenderun gibi

Liman Şehirleri

İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya, Samsun, Trabzon, İskenderun, Zonguldak gibi

Turizm Şehirleri

İstanbul, İzmir,Çeşme, Antalya, Bodrum; Marmaris,Fethiye, Kuşadası Alanya, Mersin, Bursa, Bolu, Nevşehir (Ürgüp-Göreme) gibi

İdari Şehirler

Ankara (başkent), İstanbul, Bursa, Konya, Edirne (geçmişte başkent olmaları)

Askeri Şehirler

Sarıkamış, Çorlu, Erzurum, Konya, Malatya , Kırkağaç, Manisa gibi

Kültürel Şehirler

İstanbul, İzmir, Ankara başta olmak üzere bazı yerleşim merkezlerimizin gelişmesinde o merkezlerde bulunan üniversiteler de etkili olmuştur

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Yerleşme Nedir,Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler yerleşme şekilleri yerleşim nedir yerleşim yerleri İnsanların konut adını verdiğimiz barınaklarda toplu veya dağınık bir şekilde hayatını sürdürmesine yerleşme denir YERLEŞME ŞEKİLLERİ A-KIRSAL YERLEŞME Kır yerleşmeleri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin birlikte yapıldığı ya da ön plana çıktığı yerleşmelerdir Kırsal yerleşmelerin bazılarında yerleşik hayat tarzı (köy gibi), bazılarında konar - göçerlik veya yaylacılık gibi yarı yerleşik tarz görülür Kırsal Yerleşmeler; Toplu Yerleşme Evlerin birbirine yakın olduğu yerleşme biçimidir Suyun az olduğu yerlerde ve arazinin düz olduğu ovalık alanlarda insanlar toplu olarak yerleşmişlerdir Türkiye?de İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde su kaynakları az olduğu için toplu yerleşmeler fazladır Dağınık Yerleşme Suyun (yağışların) bol olduğu yerlerde ve eğimli bölgelerde, evlerin birbirinden uzak olduğu yerleşmelerdir Evler arasında bağ, bahçeler vardır Türkiye?de Karadeniz Bölgesi, dağınık yerleşmenin en yaygın olarak görüldüğü bölgedir Bölüm olarak Doğu Karadeniz Bölümüdür Dağınık yerleşmede su fazlalığı ve yer şekillerinin engebeliliği etkilidir Kırsal Yerleşme Çeşitleri a Köy altı yerleşmeleri: Çiftlik, mezra, kom, divan, ağıl, oba, yayla gibi yerleşmelere denir Bunlar köylerden küçüktür Daha çok, hayvancılık amaçlı veya yazları serinlemek amacıyla kurulmuştur Doğu Anadolu, G Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde yaygındır b Köyler c Bucak ve nahiyeler Kırsal yerleşmelerde konutlar birbirinden farklı özellikler gösterir Bunda etkili faktörler; KONUT TİPİNDE; İklim ve Bitki Örtüsü Nemli iklim bölgelerinde genellikle ahşap evler, kurak iklim bölgelerinde ise toprak ve kerpiç evler vardırörnek ; Karadeniz Bölgesinde ahşap , İç Anadolu, Doğu Anadolu ve GDoğu Anadolu Bölgelerinde kerpiç evler hakimdir Doğal çevrede en fazla bulunan yapı malzemesi Sosyal yaşantı; Göçebe hayatı sürdürenlerde konut genelde çadırdır Ekonomik olarak gelişmişlik arttıkça betonarme yapılar artmaktadır Deprem bölgeleri B-KENTSEL YERLEŞME Sanayi, ticaret, eğitim ve yönetim alanlarında çalışan insanların yaşadığı büyük yerleşim birimleridir 1927-1950 döneminde şehirlerde bulunan nüfusun oranı önemli bir değişim göstermemiş, 1950 yılından sonra şehirlerde bulunan nüfusun oranı hızla artmıştır Ülkemizde şehirlerde bulunan nüfus, köylerde bulunan nüfusa göre çok büyük bir hızla artmaktadır 1990-2000 döneminde şehirlerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı binde 268 iken köylerde bulunan nüfusun yıllık artış hızı binde 42'dir Bunun en önemli sebebi, köyden kente olan göçlerdir Ülkemizde şehirlerde bulunan nüfusun oranı son on yılda önemli artış göstererek 1990 yılında yüzde 59 iken 2000 yılında yüzde 649'a yükselmiştir Türkiye?de kentleşme hızı , sanayileşme hızından daha yüksektir Bu durum gecekondulaşmayı (Çarpık kentleşme) beraberinde getirmiştir Ayrıca trafik, eğitim-sağlık problemleri , hava kirliliği ve fabrikaların kent içinde kalması gibi durumları oluşturmaktadır Bölgeler arasında şehir nüfus oranı en fazla olan bölge Marmara Bölgesi iken en az olan bölge Karadeniz Bölgesidir Marmara Bölgesindeki nüfusun yüzde 79'u, Karadeniz Bölgesindeki nüfusun ise yüzde 49'u şehirlerde bulunmaktadır Şehirler Fonksiyonlarına Göre Şu Gruplara Ayrılır Tarım şehirleri Ege Bölgesinde; Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Tire gibi Marmara Bölgesinde ; Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz gibi Karadeniz Bölgesinde; Bafra, Çarşamba, Giresun ,Rize, Düzce, Niksar gibi İç Anadolu Bölgesinde; Karaman ,Aksaray, Akşehir, Kırşehir, Nevşehir, Niğde gibi Ticaret Şehirleri İstanbul, İzmir, Denizli, Manisa, Aydın, Ankara, Konya, Bursa, Kayseri, Eskişehir, Afyon, Malatya, Van ,Elazığ, ŞUrfa, GAntep gibi Sanayi Şehirleri İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, İzmir Adana, Batman, Karabük Ereğli, Kırıkkale, Seydişehir, İskenderun gibi Liman Şehirleri İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya, Samsun, Trabzon, İskenderun, Zonguldak gibi Turizm Şehirleri İstanbul, İzmir,Çeşme, Antalya, Bodrum; Marmaris,Fethiye, Kuşadası Alanya, Mersin, Bursa, Bolu, Nevşehir (Ürgüp-Göreme) gibi İdari Şehirler Ankara (başkent), İstanbul, Bursa, Konya, Edirne (geçmişte başkent olmaları) Askeri Şehirler Sarıkamış, Çorlu, Erzurum, Konya, Malatya , Kırkağaç, Manisa gibi Kültürel Şehirler İstanbul, İzmir, Ankara başta olmak üzere bazı yerleşim merkezlerimizin gelişmesinde o merkezlerde bulunan üniversiteler de etkili olmuştur