Turbo Şarj Teknolojisi Ve Doğru Kullanım Klavuzu(Kendi Paylaşımım)

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-30-2012

Öncelikle turboşarj sisteminin nasıl çalıştığına bakalım;

Egsoz gazından alınan güçle emme manifolduna temiz hava basılır

Sadece dizellerde değil, tüm turbocharger sistemlerde egsoz gazının itici gücü ile dönen turbo pervanesi, bir mil sayesinde başka bir pervaneyi döndürür ki bu pervane de emme manifolduna temiz hava basar

Bu iki pervane tek gibi çalışır ve doğrudan birbirine bağlıdır

Intercooler olan araçlarda emme manifoldundan önce basınçlı hava intercoolerdan geçer ve soğutulur

Alttaki fotoda iki türbinin birbirine nasıl bağlandığını görüyoruz

Alttaki fotoda ise kırmızı ok egsoz gazının takip ettiği yolu, mavi ok ise temiz havanın takip ettiği yolu gösteriyor

Silindirden çıkan egsoz gazı kırmızı yolu takip ederek turbo pervanesini döndürüyor

Egsoz türbinini çeviren bu atık egsoz gazı türbinden çıkarak egsoz manifoldundan atılıyor

Egsoz gazının itiş gücüyle dönen egsoz türbini de diğer pervaneyi yani komprasör türbinini döndürüyor

Bu pervane bir tarafından hava filtresinden temiz havayı alıp, basınçla intercollera ordan da emme manifolduna gönderiyor

Bu da mavi yolla gösteriliyor

Yani söylenti olarak dolaşan "turbo motora egsoz gazını basıyor" gibi ifadeler yanlıştır

Turboşarj sisteminde iki türbin bulunur

Bunlardan biri egsoz gazının itişiyle döner

Bir mil sayesinde birlikte dönen diğer türbin de manifolda hava filtresinden gelen temiz havayı basar

Motor yeterli devirde olsa bile eğer gaz pedalına yeteri kadar basmıyorsanız turbo yeterli basınca ulaşmaz

Yani 4000 devirde giderken ayağınızı gazdan çekmenizle turbo basıncı düşer

Hatta rolanti seviyesine kadar iner

Bunu sağlayan parçanın ismi "actuator" dur

(türkçesini bilmiyorum ve bulamadım)
Alttaki resimde görülen, turbo yataklarının üstündeki milli parça gaz pedalının konumuna göre turbonun egsoz pervanesinde oluşan yüksek basıncı komprasör pervanesine verir ve komprasör pervanesi de motora bu havayı basar veya bu yaprak(actuator) diğer konuma gelir ve egsoz pervanesinde oluşan yüksek basınç, komprasör pervanesine gitmeden "wastegate" e verilir

Yani atmosfere salınır

Buradaki mantığın temelinde motora ne kadar yakıt gönderiliyorsa o kadar hava basmak yatar

Gaza ne kadar basarsanız motora o kadar yakıt gönderilir

Gönderilen yakıtın da verimli yanması için motora yeterli miktarda hava basılması gerekir

Fazla basılan hava fakir, az basılan hava da zengin karışıma sebep olur

Komprasör türbiniyle oluşturulan hava basıncının ne kadarının emme manifolduna basılacağını ayarlayan bu parçadır

Bu yaprağın veya kapakçığın veya actuator ün konumlarını, gaz pedalının açısı ve manifolda giden turbo borusunun üzerinde bulunan sensör belirler

Yani motor yüksek devirde olsa bile gaz pedalından ayağınızı çekerseniz veya az basarsanız bu "actuator" wastegate e giden yolu açacak ve gazı boşa salacaktır

Çünkü gaza az bastığınızda aynı zamanda motora da az yakıt gönderiyorsunuz demektir

Az yakıtın yanında yüksek basınçla hava girerse yine fakir karışım oluşacaktır

Burdan da anlaşılmaktadır ki turbo basıncını, motora basılan havanın miktarını belirleyen temel faktör motor devri değil, gaz pedalının açısıdır

Actuator ün wastegate e giden yolu açmasının bir diğer sebebi ise komprasör pervanesinden manifolda giden turbo hortumunun üzerinde bulunan basınç sensörünün motor için tehlikeli seviyede basınç algılamasıdır

Motor bu durumda halk tabiriyle "kendini emniyete alır" ve actuator wastegate e giden yolu açarak tehlikeli seviyedeki basıncı tahliye eder

Wastegate ve actuator'un çalışma mantığına daha yakından bakalım;

Wastegate bir tahliyedir

Egsoz gazının egsoz türbinine girmeden doğrudan manifolddan atılmasını sağlayan çıkıştır

Zaten gate(kapı) demektir

Actuator ise wastegate'in önündeki bir çeşit kapakçık, valftir

Actuator basınç ihtiyacına veya basıncın durumuna göre egsoz gazını wastegate'e veya egsoz türbinine yönlendirir

Aşağıdaki resme dikkatlice bakın;

Exhaust gaz inlet diye işaretlenen yer egsoz gazının motordan çıkıp, turbo içindeki egsoz türbinine girdiği yerdir

Basınç oluşturulmak isteniyorsa egsoz gazının tamamı egsoz türbininden geçirilir

Böylelikle egsoz türbini hızlanır, ve yüksek basınç üretir

Basınç atılmak isteniyorsa, örneğin gaz kesilmişse egsoz gazı egsoz türbininden geçirilmez, egsoz türbini bypass edilerek doğrudan egsoz çıkışına, egsoz manifolduna verilir

Resimde "wastegate controller" diye işaretlenen yer actuatordür

İçinde diyafram gibi bir sistem vardır

Basıncın wastegate'den salınacağı durumlarda, parlak yuvarlak metal "wastegate controller" diye işaretlenen yerin içinden çıkan mil, mavi ok yönünde ileri doğru itilir

Ve bağlı olduğu kolu kırmızı ok yönünde çevirir

Bu kol da wastegate'i açar

Yeşil okun altında görülen kapakçık wastegate'dir

Wastegate'den salınacak hava yeşil ok yönünde egsoz manifolduna yönlendirilir

Ve egsoz türbini böylelikle bypass edilmiş olur

Bu sistemde wastegate doğrudan egsoz manifolduna bağlıdır

Bazı sistemlerde de egsoz gazını doğrudan açığa salar

Dizellerde sistem genelde şekildeki gibidir

Turbo basıncının tam istendiği durumlarda, örneğin tam gaz durumlarında işlem tam tersine döner

Mavi ok ters yönde mili çeker

Kırmızı ok ters yönde kolu çevirir

Kol da wastegate'i kapatır

Ve egsoz gazının tamamı egsoz türbininden geçer

11-30-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Turbo Şarj Teknolojisi Ve Doğru Kullanım Klavuzu(Kendi Paylaşımım) Öncelikle turboşarj sisteminin nasıl çalıştığına bakalım; Egsoz gazından alınan güçle emme manifolduna temiz hava basılır Sadece dizellerde değil, tüm turbocharger sistemlerde egsoz gazının itici gücü ile dönen turbo pervanesi, bir mil sayesinde başka bir pervaneyi döndürür ki bu pervane de emme manifolduna temiz hava basar Bu iki pervane tek gibi çalışır ve doğrudan birbirine bağlıdır Intercooler olan araçlarda emme manifoldundan önce basınçlı hava intercoolerdan geçer ve soğutulur Alttaki fotoda iki türbinin birbirine nasıl bağlandığını görüyoruz Alttaki fotoda ise kırmızı ok egsoz gazının takip ettiği yolu, mavi ok ise temiz havanın takip ettiği yolu gösteriyor Silindirden çıkan egsoz gazı kırmızı yolu takip ederek turbo pervanesini döndürüyor Egsoz türbinini çeviren bu atık egsoz gazı türbinden çıkarak egsoz manifoldundan atılıyor Egsoz gazının itiş gücüyle dönen egsoz türbini de diğer pervaneyi yani komprasör türbinini döndürüyor Bu pervane bir tarafından hava filtresinden temiz havayı alıp, basınçla intercollera ordan da emme manifolduna gönderiyor Bu da mavi yolla gösteriliyor Yani söylenti olarak dolaşan "turbo motora egsoz gazını basıyor" gibi ifadeler yanlıştır Turboşarj sisteminde iki türbin bulunur Bunlardan biri egsoz gazının itişiyle döner Bir mil sayesinde birlikte dönen diğer türbin de manifolda hava filtresinden gelen temiz havayı basar Motor yeterli devirde olsa bile eğer gaz pedalına yeteri kadar basmıyorsanız turbo yeterli basınca ulaşmaz Yani 4000 devirde giderken ayağınızı gazdan çekmenizle turbo basıncı düşer Hatta rolanti seviyesine kadar iner Bunu sağlayan parçanın ismi "actuator" dur (türkçesini bilmiyorum ve bulamadım) Alttaki resimde görülen, turbo yataklarının üstündeki milli parça gaz pedalının konumuna göre turbonun egsoz pervanesinde oluşan yüksek basıncı komprasör pervanesine verir ve komprasör pervanesi de motora bu havayı basar veya bu yaprak(actuator) diğer konuma gelir ve egsoz pervanesinde oluşan yüksek basınç, komprasör pervanesine gitmeden "wastegate" e verilir Yani atmosfere salınır Buradaki mantığın temelinde motora ne kadar yakıt gönderiliyorsa o kadar hava basmak yatar Gaza ne kadar basarsanız motora o kadar yakıt gönderilir Gönderilen yakıtın da verimli yanması için motora yeterli miktarda hava basılması gerekir Fazla basılan hava fakir, az basılan hava da zengin karışıma sebep olur Komprasör türbiniyle oluşturulan hava basıncının ne kadarının emme manifolduna basılacağını ayarlayan bu parçadır Bu yaprağın veya kapakçığın veya actuator ün konumlarını, gaz pedalının açısı ve manifolda giden turbo borusunun üzerinde bulunan sensör belirler Yani motor yüksek devirde olsa bile gaz pedalından ayağınızı çekerseniz veya az basarsanız bu "actuator" wastegate e giden yolu açacak ve gazı boşa salacaktır Çünkü gaza az bastığınızda aynı zamanda motora da az yakıt gönderiyorsunuz demektir Az yakıtın yanında yüksek basınçla hava girerse yine fakir karışım oluşacaktır Burdan da anlaşılmaktadır ki turbo basıncını, motora basılan havanın miktarını belirleyen temel faktör motor devri değil, gaz pedalının açısıdır Actuator ün wastegate e giden yolu açmasının bir diğer sebebi ise komprasör pervanesinden manifolda giden turbo hortumunun üzerinde bulunan basınç sensörünün motor için tehlikeli seviyede basınç algılamasıdır Motor bu durumda halk tabiriyle "kendini emniyete alır" ve actuator wastegate e giden yolu açarak tehlikeli seviyedeki basıncı tahliye eder Wastegate ve actuator'un çalışma mantığına daha yakından bakalım; Wastegate bir tahliyedir Egsoz gazının egsoz türbinine girmeden doğrudan manifolddan atılmasını sağlayan çıkıştır Zaten gate(kapı) demektir Actuator ise wastegate'in önündeki bir çeşit kapakçık, valftir Actuator basınç ihtiyacına veya basıncın durumuna göre egsoz gazını wastegate'e veya egsoz türbinine yönlendirir Aşağıdaki resme dikkatlice bakın; Exhaust gaz inlet diye işaretlenen yer egsoz gazının motordan çıkıp, turbo içindeki egsoz türbinine girdiği yerdir Basınç oluşturulmak isteniyorsa egsoz gazının tamamı egsoz türbininden geçirilir Böylelikle egsoz türbini hızlanır, ve yüksek basınç üretir Basınç atılmak isteniyorsa, örneğin gaz kesilmişse egsoz gazı egsoz türbininden geçirilmez, egsoz türbini bypass edilerek doğrudan egsoz çıkışına, egsoz manifolduna verilir Resimde "wastegate controller" diye işaretlenen yer actuatordür İçinde diyafram gibi bir sistem vardır Basıncın wastegate'den salınacağı durumlarda, parlak yuvarlak metal "wastegate controller" diye işaretlenen yerin içinden çıkan mil, mavi ok yönünde ileri doğru itilir Ve bağlı olduğu kolu kırmızı ok yönünde çevirir Bu kol da wastegate'i açar Yeşil okun altında görülen kapakçık wastegate'dir Wastegate'den salınacak hava yeşil ok yönünde egsoz manifolduna yönlendirilir Ve egsoz türbini böylelikle bypass edilmiş olur Bu sistemde wastegate doğrudan egsoz manifolduna bağlıdır Bazı sistemlerde de egsoz gazını doğrudan açığa salar Dizellerde sistem genelde şekildeki gibidir Turbo basıncının tam istendiği durumlarda, örneğin tam gaz durumlarında işlem tam tersine döner Mavi ok ters yönde mili çeker Kırmızı ok ters yönde kolu çevirir Kol da wastegate'i kapatır Ve egsoz gazının tamamı egsoz türbininden geçer