Kat'ı - Kat'ı Sanatı - Kat'ı Nedir

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-29-2012

Kat'ı Sanatı- Kat'ı Nedir

Kat kelimesi Arapça kesme anlamına gelir

Bu kelimeden türeyen Kat’ı

bir desenin veya yazı istifinin kağıt veya deri gibi tabakalardan oyulmasıyla icra edilen bir süsleme sanatıdır

Ansiklopedik tanımı Celal Esad Arseven’in kaleminden Sanat Ansiklopedisi’nde şöyle geçmektedir:Bir kağıt veya deri üzerindeki yazıyı

motifi

bir kalemtıraşla kesip çıkartarak içi oyulmuş olan parçayı veya çıkan parçayı diğer bir kağıt

bir deri veya bir cam üzerine yapıştırmak suretiyle vücuda getirilen işler

bu erkek veya dişi şekiller ayrı ayrı bir satha yapıştırılarak muhtelif iki levha vücuda getirilebilir

Deriden yapılan kat’ı işleri de vardır

Gerek deriden ve gerek kağıttan yapılan işlere mukatta denildiği gibi

bunları yapanlara katta (çoğulu kat’taan) denirEn eski örnekleri deri kullanılarak yapılan eserlerdir

14

Yüzyıla kadar tarihlenmektedirler

Kağıt çalışmaları ise 15

Yüzyıldan itibaren görülmeye başlanmıştır

Kat’ı sanatı İran kökenli bir sanattır ancak

16

Yüzyılın başlarından itibaren Osmanlılarca yaygın bir şekilde kullanılmış ve Türk kat’ı eserleri eşsiz bir gelişim sergilemiştir

Özellikle I

Süleyman döneminde (1520 – 1566) neredeyse tezhip kadar yaygın bir şekilde kitap süslemeciliğinde kullanılır olmuştur

Dolayısıyla tezhip sanatının motif zenginliği ve zaman içindeki evrimi kat’ı sanatına da yansımıştırBu dönemin diğer önemli kat’ı eserlerinden olan ve 1540 yılında Mehmet Bin Gazanfer tarafından ta’lik hattı ile hazırlanmış Güy u Çevgan adlı kitap

mukatta yazı türünün bir şaheseridir

Ayrıca

dişi oyma kalıplarla yapılmış sayfa kenar süsleri ve deri üzerine oyma nakışlı ciltler de bu zamanın en güzel sanat eserleri arasında sayılabilir

1650 tarihini taşıyan Şah Mahmud Nişapuri Albümü içinde yer alan mükemmel bir bahçe çalışması

gene kat’ı eserlerine en eski ve muhteşem örneklerdendir

16

yüzyılda gördüğü rağbetle giderek gelişen kağıt oymacılığı

17

ve 18

yüzyıllarda da ilişkide oldukları tezhip ve cilt gibi sanat dallarındaki gelişmelere paralel bir seyirle ilerlemesini sürdürmüştür

Kat’ı sanatı 18

yüzyılda da özellikle çiçek motiflerinin zenginleştiği bir dönem olarak canlılığını sürdürmüştür

16

yüzyıl sonlarıyla 17

yüzyıl başlarında Avrupa’da büyük bir ilgi görmeye başlayan kat’ı örnekleri

Oryantalizm akımı ile Doğuya sürüklenen batılı gezginlerin ilgisi sonucu tekniğinin de Avrupa’ya taşınması ile dünyaya mal olmuş bir sanat dalıdır

Ciltçilik

hattatlık

ebru gibi klasikleşmiş Türk sanatlarının gerilemesine paralel olarak Katı’ sanatı da gerilemiş yok olmaya yüz tutmuştur

XIX

yüzyılda bu sahada hiçbir ciddi eserin ortaya konulamaması bu sanat dalının sonunu getirmiştir

11-29-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kat'ı - Kat'ı Sanatı - Kat'ı Nedir Kat'ı Sanatı- Kat'ı Nedir Kat kelimesi Arapça kesme anlamına gelir Bu kelimeden türeyen Kat’ı bir desenin veya yazı istifinin kağıt veya deri gibi tabakalardan oyulmasıyla icra edilen bir süsleme sanatıdır Ansiklopedik tanımı Celal Esad Arseven’in kaleminden Sanat Ansiklopedisi’nde şöyle geçmektedir:Bir kağıt veya deri üzerindeki yazıyı motifi bir kalemtıraşla kesip çıkartarak içi oyulmuş olan parçayı veya çıkan parçayı diğer bir kağıt bir deri veya bir cam üzerine yapıştırmak suretiyle vücuda getirilen işler bu erkek veya dişi şekiller ayrı ayrı bir satha yapıştırılarak muhtelif iki levha vücuda getirilebilir Deriden yapılan kat’ı işleri de vardır Gerek deriden ve gerek kağıttan yapılan işlere mukatta denildiği gibi bunları yapanlara katta (çoğulu kat’taan) denirEn eski örnekleri deri kullanılarak yapılan eserlerdir 14 Yüzyıla kadar tarihlenmektedirler Kağıt çalışmaları ise 15 Yüzyıldan itibaren görülmeye başlanmıştır Kat’ı sanatı İran kökenli bir sanattır ancak 16 Yüzyılın başlarından itibaren Osmanlılarca yaygın bir şekilde kullanılmış ve Türk kat’ı eserleri eşsiz bir gelişim sergilemiştir Özellikle I Süleyman döneminde (1520 – 1566) neredeyse tezhip kadar yaygın bir şekilde kitap süslemeciliğinde kullanılır olmuştur Dolayısıyla tezhip sanatının motif zenginliği ve zaman içindeki evrimi kat’ı sanatına da yansımıştırBu dönemin diğer önemli kat’ı eserlerinden olan ve 1540 yılında Mehmet Bin Gazanfer tarafından ta’lik hattı ile hazırlanmış Güy u Çevgan adlı kitap mukatta yazı türünün bir şaheseridir Ayrıca dişi oyma kalıplarla yapılmış sayfa kenar süsleri ve deri üzerine oyma nakışlı ciltler de bu zamanın en güzel sanat eserleri arasında sayılabilir1650 tarihini taşıyan Şah Mahmud Nişapuri Albümü içinde yer alan mükemmel bir bahçe çalışması gene kat’ı eserlerine en eski ve muhteşem örneklerdendir 16 yüzyılda gördüğü rağbetle giderek gelişen kağıt oymacılığı 17 ve 18 yüzyıllarda da ilişkide oldukları tezhip ve cilt gibi sanat dallarındaki gelişmelere paralel bir seyirle ilerlemesini sürdürmüştürKat’ı sanatı 18 yüzyılda da özellikle çiçek motiflerinin zenginleştiği bir dönem olarak canlılığını sürdürmüştür 16 yüzyıl sonlarıyla 17 yüzyıl başlarında Avrupa’da büyük bir ilgi görmeye başlayan kat’ı örnekleri Oryantalizm akımı ile Doğuya sürüklenen batılı gezginlerin ilgisi sonucu tekniğinin de Avrupa’ya taşınması ile dünyaya mal olmuş bir sanat dalıdırCiltçilik hattatlık ebru gibi klasikleşmiş Türk sanatlarının gerilemesine paralel olarak Katı’ sanatı da gerilemiş yok olmaya yüz tutmuştur XIX yüzyılda bu sahada hiçbir ciddi eserin ortaya konulamaması bu sanat dalının sonunu getirmiştir