İğdır Tarihi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-25-2012

2000 genel nüfus tespiti 41ilin kesin

40 ilin ise geçici sonuçlarına göre; Türkiye'nin toplam nüfusu67

844

903 olarak belirlenmiştir

Doğu Anadolu Bölgesi nüfusu 6

147

603 ve Iğdır ilinüfusu 168

634 olarak tespit edilmiştir

1990 genel nüfus sayımı kesin sonuçlarınagöre; Türkiye nüfusu 56

473

035

Doğu Anadolu Bölgesi nüfusu 5

348

512 veIğdır'ın nüfusu 142

601 olarak gerçekleşmiştir

Buna göre; 1990-2000 dönemindeTürkiye nüfusu % 18

34

Doğu Anadolu Bölgesi nüfusu % 13

92 ve Iğdır ili nüfusu %16

76 artmıştır

Türkiye

Doğu Anadolu ve Iğdır ilinin nüfusları

nüfus artışhızları 1990-2000 yılları itibariyle Tablo-1'de görülmektedir

ÜLKE/BÖLGE/İL
1990 GENEL NÜFUS SAYIMI KESİN SONUÇLARI
2000 GENEL NÜFUS TESPİTİ KESİN SONUÇLARI
NÜFUS ARTIŞ HIZI (1990-2000) (%)

TÜRKİYE
56

473

035
67

844

903
18

34

DOĞU ANADOLU BÖL

5

348

512
6

147

603
13

92

IĞDIR
142

601
168

364
16

76

2000 genel nüfus tespitisonuçlarına göre; Türkiye'nin il ve ilçe merkezleri nüfusu (şehirsel nüfus)44

109

336 (%65

02)

bucak ve köyler nüfusu (kırsal nüfus) 23

735

567 (%34

98) olarakgerçekleşirken

Iğdır ilinin il ve ilçe merkezleri nüfusu (şehirsel nüfus) 81

582(%48

38)

bucak ve köyler nüfusu (kırsal nüfus) 87

052 (%51

62) olarak tespitedilmiştir

1990 genel nüfus sayımı kesin sonuçlarına göre ise; Türkiye'nin il veilçe merkezleri nüfusu 33

656

275 (%59

60)

bucak ve köyler nüfusu 22

816

760 (%40

40)olarak gerçekleşirken

1990'da ilçe statüsünde bulunan Iğdır'ın şehirsel nüfusu55

547 (%38

95) ve kırsal nüfusu 87

054 (%61

05) olarak bulunmuştur

1990-2000döneminde Türkiye'nin yıllık nüfus artış hızı

toplamda %18

34

il ve ilçemerkezleri nüfusunda %27

04

bucak ve köyler nüfusunda ise %3

95 olarakbelirlenmiştir

Keza; aynı dönemde Iğdır ilinin yıllık nüfus artış hızıtoplamda %16

76

il ve ilçe merkezleri nüfusunda %38

43 artarken

bucak ve köylernüfusunda değişme olmamıştır

1990-2000 yılları itibariyle

Türkiye ve Iğdırilinin şehirsel ve kırsal nüfusları ile

yıllık nüfus artış hızları Tablo-2'degörülmektedir

1990 GENEL NÜFUS SAYIMI KESİN SONUÇLARI
2000 GENEL NÜFUS SAYIMI KESİN SONUÇLARI
YILLIK NÜFUS ARTIŞI 1990-2000 (%)

Toplam
İl ve İlçe Merkezleri Nüfusu
%
Bucak ve Köyler Nüfusu
Toplam
İl ve İlçe Merkezleri Nüfusu
%
Bucak ve Köyler Nüfusu
Toplam
İl ve İlçe Merkezleri Nüfusu
Bucak ve Köyler Nüfusu

TÜRKİYE
56

473

035
33

656

275
59

60
22

816

760
67

844

903
44

109

336
65

02
23

735

567
18

34
27

04
3

95

IĞDIR
142

601
55

547
38

95
87

054
168

634
81

582
48

38
87

052
16

76
38

43
0

0

Iğdır il merkezi 59

880 nüfusuyla 81 iliçerisinde 67

sırada bulunmaktadır

1990 genel nüfus sayımında ilce merkezi nüfusu38

917 olan Iğdır'ın 1990-2000 döneminde yıllık nüfus artış hızı %43

08olmuştur

Iğdır ilinin toplam nüfusu 2000 genel nüfus tespiti kesin sonuçlarınagöre 168

634 ve yüzölçümü 3

539 km2 olduğuna göre nüfus yoğunluğu olarak km2'yeyaklaşık 48 kişi düşmektedir

Doğu Anadolu Bölgesi nüfusunun (6

147

603)yaklaşık %53

15'i

Türkiye nüfusunun (67

844

903) yaklaşık %64

98'i ildeyaşamaktadır

Nüfus Artışı

Bölge nüfusu

1927-1935 döneminde 10

788kadar bir artış göstermiştir

Bu artışın nedenleri olarak

gerçek nüfusartışının yanı-sıra

iki sayım dönemi arasının uzunluğu

ilk sayımakatılmayanların ikinci sayıma iştirak etmeleri ve Ermeni mezaliminden kaçan halkınbölgenin Türk idaresine geçmesiyle tekrar geri dönmeleri gibi faktörlergösterilebilir

Bulgaristan'dan 1937 yılında bölgeye göç eden 600 ailenin deetkisiyle 1935-1940 döneminde nüfus 4

011 kadar artmıştır

Ancak

bu ailelerden 450kadarı daha sonra çeşitli nedenlerle ülkemizin değişik yerlerine göç etmişlerdir

Ülkemiz genelinde olduğu gibi

bölgede de asıl nüfus azalışı II

Dünyasavaşının başlamasıyla birlikte yaşanmıştır

1939-1945 yılları arasında patlakveren bu savaş dolayısıyla söz konusu dönemde 524 dolayında bir azalma kaydedilmişolup

ölüm oranlarının artması da buna sebep olarak gösterilebilir

Bölgede nüfus artış trendi

Türkiyegenelinde olduğu gibi

1945'ten sonra ivme kazanmıştır

Nitekim 1945-1950 dönemindebölge nüfusunda 7

767 kişi dolayında bir artış kaydedilmiştir

Bu artışınnedenleri olarak; genel seferberlik halinin kalkması dolayısıyla asker nüfusun terhisolması ve sosyo-ekonomik iyileşmeler gösterilebilir

Bölgede nüfus artışının enetkili olduğu dönem

1950-1955 dönemidir

Bu dönemde bölge nüfusunda 14

059dolayında bir artış gözlenmiştir

Hızlı artışın temel nedeni

tarımsalpotansiyeli fevkalade olan bölgenin bu potansiyelinin değerlendirilmeyebaşlanılmasıdır

Nitekim

1953 yılından itibaren "SerdarabatRegülatörü"nden su alınmaya başlanmasıyla

sulamalı tarım alanları giderekgenişleşmiş ve açılan drenaj kanallarıyla Iğdır Ovasının çorak topraklarıbüyük ölçüde ıslah edilerek tarıma kazandırılmıştır

Diğer bir faktör de

aynı dönemde bölgenin büyük ölçüde göç almış olmasıdır

Gerçekten de

1930Ağrı ayaklanmaları dolayısıyla bu dağın çevresi "yasak bölge" ilanedilmiş ve yöre halkı ülkemizin değişik yerlerine göç ettirilmiştir

Daha sonra1950 yılında bu yasağın kalkması ile birlikte

söz konusu yöreden göç ettirilennüfus tekrar geri dönmüştür

Hızlı nüfus artışı

1955-60 döneminde de devametmiş ve bu dönemde bölge nüfusu 14

090 dolayında artmış olup

yıllık artışhızı %4

0 dolayında gerçekleşmiştir

Bölge nüfusu

1960-1965 döneminde 11

611kişi artmış

ancak bu dönemde nispeten bir yavaşlama görülmüştür

Buyavaşlamanın esas nedenleri olarak

bölgenin göç almasının yavaşlaması ve yurtdışına göç olaylarının başlaması olarak gösterilebilir

Bölgede 1965-1975yıllan arasında da tabiî artış seyri içinde nüfus artışı devam etmiştir

1965-1970 dönemindeki artış

15

064

1970-1975 döneminde ise 18

082 olarakgerçekleşmiştir

Ancak; bölge nüfusunda 1975-1980 döneminde 2

950 kişi dolayındabir azalma kaydedilmiştir

Bu azalmanın temel nedeni olarak 12 Eylül 1980harekâtından önce ülkemiz genelinde olduğu gibi bölgede de görülen anarşik veterör olaylarına bağlanabilir

Bu dönemde yaşanan siyasi olaylar

nüfusun birkısmının bölgeden göç etmesine neden olmuştur

Ancak

12 Eylül 1980 askerîharekâtıyla asayiş ve güven ortamının yeniden tesis edilmesiyle birlikte bölgenüfusu yeniden artmaya başlamıştır

Nitekim

1980-1985 döneminde nüfus

14

052dolayında artmıştır

Nüfus

1985-1990 döneminde de çok daha az bir artışla 1

111kişi kadar artmıştır

Söz konusu dönemde nüfusun nispeten daha az bir artışgöstermesinin temel nedeni

özellikle 1985'ten sonra bölgede yaşanan yoğun terörolaylarının yanı sıra

ekonomik ve sosyal nedenlerle ülkemizin diğer bölgelerineolan göçleri de göstermek mümkündür

Son yıllarda huzur ve güven ortamınıntekrar sağlanmasıyla 1990-2000 dönemindeki nüfus artışı 26033 kişilik artışla%16

76 olmuştur

Nüfus Yoğunlukları ve Dağılımı

Iğdır ilinin yüzölçümü 3

539 km2 ve2000 genel nüfus tespitine göre nüfusu 168

634 olduğuna göre matematiksel nüfusyoğunluğu yaklaşık 48 kişi olarak bulunur

Ancak

bu değer 88 olan Türkiyeortalamasına göre oldukça düşük sayılır

Nüfus sayım dönemlerine göre ilin nüfus yoğunluğu dikkate alındığında yoğunlukdeğerlerinde önemli artışlar olduğu dikkati çekmektedir

Nitekim

1935 sayımında13

6 olan ortalama nüfus yoğunluğu

2000'de 48'e yükselerek yaklaşık dört katı birartış kaydedilmiştir

İlin ortalama nüfus yoğunluğu

il geneli içinde dahadengesiz görülmektedir

Bu dengesizlik özellikle ova ile güneydeki dağlık kesimarasında daha barizdir

İl yüzölçümünün 922 km2

'sini (%26) oluşturan Iğdırovası

2000 yılı itibariyle 168

634 olan il geneli nüfusunun 107

000 kadarınıbarındırmaktadır

Dolayısıyla

ovadaki nüfus yoğunluğu 116 gibi yüksek birdüzeyde görülürken

il yüzölçümünün 2

617 km2

'sini (%74) meydana getirendağlık bölgede km2'ye ancak 15 kişi düşmektedir

Gerçekten de ortalama yüksekliği800-900 m

arasında değişen Iğdır Ovasının çok yoğun bir şekilde nüfuslanmışolmasına karşılık

ovanın güneyindeki dağlık kesimlerde yükseltisinin artmasıile ters orantılı olarak nüfus yoğunluğu azalarak belli bir yükseltiden sonratamamen nüfustan mahrum boş alanlar ortaya çıkmaktadır

Dağlık bölgede nüfusyoğunluğunun az olmasının nedenleri arasında; yükselti faktörünün iklimşartlarını olumsuz yönde etkilemesi

ulaşım güçlükleri

tarıma uygun arazilerinazlığı

ürün çeşitlerinin azlığı ve daha çok geçim tipi tarım yapılmasıgibi sebepler sayılabilir

Iğdır Ovasının nüfus yoğunluğunun fazla olmasınınnedenleri arasında ise; ovanın tarıma elverişli topraklara sahip olması

iklimşartlarının uygun olması

ulaşım kolaylığı

ürün çeşitlerinin bol olması vesulama imkânlarının bulunması gibi faktörleri sıralayabiliriz

Nitekim

buözelliklerinden dolayı ova

tarihin çok eski devirlerinden beri önemli bir yerleşimmerkezi olarak her zaman önemini korumuştur

İlçe
1990
2000
Artış(%)
Yüzölçümü (km2)
Nüfus Yoğunluğu (2000)

Merkez
79

306
102

648
25

79
1

431
72

Aralık
17

983
21

747
19

00
709
31

Karakoyunlu
16

426
18

285
10

72
194
94

Tuzluca
28

886
25

954
-10

70
1

254
21

Toplam
142

601
168

634
16

76
3

588
47

11-25-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	İğdır Tarihi 2000 genel nüfus tespiti 41ilin kesin 40 ilin ise geçici sonuçlarına göre; Türkiye'nin toplam nüfusu67844903 olarak belirlenmiştir Doğu Anadolu Bölgesi nüfusu 6147603 ve Iğdır ilinüfusu 168634 olarak tespit edilmiştir1990 genel nüfus sayımı kesin sonuçlarınagöre; Türkiye nüfusu 56473035 Doğu Anadolu Bölgesi nüfusu 5348512 veIğdır'ın nüfusu 142601 olarak gerçekleşmiştirBuna göre; 1990-2000 dönemindeTürkiye nüfusu % 1834 Doğu Anadolu Bölgesi nüfusu % 1392 ve Iğdır ili nüfusu %1676 artmıştırTürkiye Doğu Anadolu ve Iğdır ilinin nüfusları nüfus artışhızları 1990-2000 yılları itibariyle Tablo-1'de görülmektedir ÜLKE/BÖLGE/İL 1990 GENEL NÜFUS SAYIMI KESİN SONUÇLARI 2000 GENEL NÜFUS TESPİTİ KESİN SONUÇLARI NÜFUS ARTIŞ HIZI (1990-2000) (%) TÜRKİYE 56473035 67844903 1834 DOĞU ANADOLU BÖL 5348512 6147603 1392 IĞDIR 142601 168364 1676 2000 genel nüfus tespitisonuçlarına göre; Türkiye'nin il ve ilçe merkezleri nüfusu (şehirsel nüfus)44109336 (%6502) bucak ve köyler nüfusu (kırsal nüfus) 23735567 (%3498) olarakgerçekleşirken Iğdır ilinin il ve ilçe merkezleri nüfusu (şehirsel nüfus) 81582(%4838) bucak ve köyler nüfusu (kırsal nüfus) 87052 (%5162) olarak tespitedilmiştir1990 genel nüfus sayımı kesin sonuçlarına göre ise; Türkiye'nin il veilçe merkezleri nüfusu 33656275 (%5960) bucak ve köyler nüfusu 22816760 (%4040)olarak gerçekleşirken 1990'da ilçe statüsünde bulunan Iğdır'ın şehirsel nüfusu55547 (%3895) ve kırsal nüfusu 87054 (%6105) olarak bulunmuştur1990-2000döneminde Türkiye'nin yıllık nüfus artış hızı toplamda %1834 il ve ilçemerkezleri nüfusunda %2704 bucak ve köyler nüfusunda ise %395 olarakbelirlenmiştir Keza; aynı dönemde Iğdır ilinin yıllık nüfus artış hızıtoplamda %1676 il ve ilçe merkezleri nüfusunda %3843 artarken bucak ve köylernüfusunda değişme olmamıştır1990-2000 yılları itibariyle Türkiye ve Iğdırilinin şehirsel ve kırsal nüfusları ile yıllık nüfus artış hızları Tablo-2'degörülmektedir 1990 GENEL NÜFUS SAYIMI KESİN SONUÇLARI 2000 GENEL NÜFUS SAYIMI KESİN SONUÇLARI YILLIK NÜFUS ARTIŞI 1990-2000 (%) Toplam İl ve İlçe Merkezleri Nüfusu % Bucak ve Köyler Nüfusu Toplam İl ve İlçe Merkezleri Nüfusu % Bucak ve Köyler Nüfusu Toplam İl ve İlçe Merkezleri Nüfusu Bucak ve Köyler Nüfusu TÜRKİYE 56473035 33656275 5960 22816760 67844903 44109336 6502 23735567 1834 2704 395 IĞDIR 142601 55547 3895 87054 168634 81582 4838 87052 1676 3843 00 Iğdır il merkezi 59880 nüfusuyla 81 iliçerisinde 67 sırada bulunmaktadır 1990 genel nüfus sayımında ilce merkezi nüfusu38917 olan Iğdır'ın 1990-2000 döneminde yıllık nüfus artış hızı %4308olmuşturIğdır ilinin toplam nüfusu 2000 genel nüfus tespiti kesin sonuçlarınagöre 168634 ve yüzölçümü 3539 km2 olduğuna göre nüfus yoğunluğu olarak km2'yeyaklaşık 48 kişi düşmektedir Doğu Anadolu Bölgesi nüfusunun (6147603)yaklaşık %5315'i Türkiye nüfusunun (67844903) yaklaşık %6498'i ildeyaşamaktadır Nüfus Artışı Bölge nüfusu 1927-1935 döneminde 10788kadar bir artış göstermiştir Bu artışın nedenleri olarak gerçek nüfusartışının yanı-sıra iki sayım dönemi arasının uzunluğu ilk sayımakatılmayanların ikinci sayıma iştirak etmeleri ve Ermeni mezaliminden kaçan halkınbölgenin Türk idaresine geçmesiyle tekrar geri dönmeleri gibi faktörlergösterilebilir Bulgaristan'dan 1937 yılında bölgeye göç eden 600 ailenin deetkisiyle 1935-1940 döneminde nüfus 4011 kadar artmıştır Ancak bu ailelerden 450kadarı daha sonra çeşitli nedenlerle ülkemizin değişik yerlerine göç etmişlerdirÜlkemiz genelinde olduğu gibi bölgede de asıl nüfus azalışı II Dünyasavaşının başlamasıyla birlikte yaşanmıştır 1939-1945 yılları arasında patlakveren bu savaş dolayısıyla söz konusu dönemde 524 dolayında bir azalma kaydedilmişolup ölüm oranlarının artması da buna sebep olarak gösterilebilir Bölgede nüfus artış trendi Türkiyegenelinde olduğu gibi 1945'ten sonra ivme kazanmıştır Nitekim 1945-1950 dönemindebölge nüfusunda 7767 kişi dolayında bir artış kaydedilmiştir Bu artışınnedenleri olarak; genel seferberlik halinin kalkması dolayısıyla asker nüfusun terhisolması ve sosyo-ekonomik iyileşmeler gösterilebilir Bölgede nüfus artışının enetkili olduğu dönem 1950-1955 dönemidir Bu dönemde bölge nüfusunda 14059dolayında bir artış gözlenmiştir Hızlı artışın temel nedeni tarımsalpotansiyeli fevkalade olan bölgenin bu potansiyelinin değerlendirilmeyebaşlanılmasıdır Nitekim 1953 yılından itibaren "SerdarabatRegülatörü"nden su alınmaya başlanmasıyla sulamalı tarım alanları giderekgenişleşmiş ve açılan drenaj kanallarıyla Iğdır Ovasının çorak topraklarıbüyük ölçüde ıslah edilerek tarıma kazandırılmıştır Diğer bir faktör deaynı dönemde bölgenin büyük ölçüde göç almış olmasıdır Gerçekten de 1930Ağrı ayaklanmaları dolayısıyla bu dağın çevresi "yasak bölge" ilanedilmiş ve yöre halkı ülkemizin değişik yerlerine göç ettirilmiştir Daha sonra1950 yılında bu yasağın kalkması ile birlikte söz konusu yöreden göç ettirilennüfus tekrar geri dönmüştür Hızlı nüfus artışı 1955-60 döneminde de devametmiş ve bu dönemde bölge nüfusu 14090 dolayında artmış olup yıllık artışhızı %40 dolayında gerçekleşmiştir Bölge nüfusu 1960-1965 döneminde 11611kişi artmış ancak bu dönemde nispeten bir yavaşlama görülmüştür Buyavaşlamanın esas nedenleri olarak bölgenin göç almasının yavaşlaması ve yurtdışına göç olaylarının başlaması olarak gösterilebilir Bölgede 1965-1975yıllan arasında da tabiî artış seyri içinde nüfus artışı devam etmiştir1965-1970 dönemindeki artış 15064 1970-1975 döneminde ise 18082 olarakgerçekleşmiştirAncak; bölge nüfusunda 1975-1980 döneminde 2950 kişi dolayındabir azalma kaydedilmiştir Bu azalmanın temel nedeni olarak 12 Eylül 1980harekâtından önce ülkemiz genelinde olduğu gibi bölgede de görülen anarşik veterör olaylarına bağlanabilir Bu dönemde yaşanan siyasi olaylar nüfusun birkısmının bölgeden göç etmesine neden olmuştur Ancak 12 Eylül 1980 askerîharekâtıyla asayiş ve güven ortamının yeniden tesis edilmesiyle birlikte bölgenüfusu yeniden artmaya başlamıştır Nitekim 1980-1985 döneminde nüfus 14052dolayında artmıştırNüfus 1985-1990 döneminde de çok daha az bir artışla 1111kişi kadar artmıştır Söz konusu dönemde nüfusun nispeten daha az bir artışgöstermesinin temel nedeni özellikle 1985'ten sonra bölgede yaşanan yoğun terörolaylarının yanı sıra ekonomik ve sosyal nedenlerle ülkemizin diğer bölgelerineolan göçleri de göstermek mümkündür Son yıllarda huzur ve güven ortamınıntekrar sağlanmasıyla 1990-2000 dönemindeki nüfus artışı 26033 kişilik artışla%1676 olmuştur Nüfus Yoğunlukları ve Dağılımı Iğdır ilinin yüzölçümü 3539 km2 ve2000 genel nüfus tespitine göre nüfusu 168634 olduğuna göre matematiksel nüfusyoğunluğu yaklaşık 48 kişi olarak bulunur Ancak bu değer 88 olan Türkiyeortalamasına göre oldukça düşük sayılır Nüfus sayım dönemlerine göre ilin nüfus yoğunluğu dikkate alındığında yoğunlukdeğerlerinde önemli artışlar olduğu dikkati çekmektedir Nitekim 1935 sayımında136 olan ortalama nüfus yoğunluğu 2000'de 48'e yükselerek yaklaşık dört katı birartış kaydedilmiştir İlin ortalama nüfus yoğunluğu il geneli içinde dahadengesiz görülmektedir Bu dengesizlik özellikle ova ile güneydeki dağlık kesimarasında daha barizdir İl yüzölçümünün 922 km2'sini (%26) oluşturan Iğdırovası 2000 yılı itibariyle 168634 olan il geneli nüfusunun 107000 kadarınıbarındırmaktadır Dolayısıyla ovadaki nüfus yoğunluğu 116 gibi yüksek birdüzeyde görülürken il yüzölçümünün 2617 km2'sini (%74) meydana getirendağlık bölgede km2'ye ancak 15 kişi düşmektedirGerçekten de ortalama yüksekliği800-900 m arasında değişen Iğdır Ovasının çok yoğun bir şekilde nüfuslanmışolmasına karşılık ovanın güneyindeki dağlık kesimlerde yükseltisinin artmasıile ters orantılı olarak nüfus yoğunluğu azalarak belli bir yükseltiden sonratamamen nüfustan mahrum boş alanlar ortaya çıkmaktadırDağlık bölgede nüfusyoğunluğunun az olmasının nedenleri arasında; yükselti faktörünün iklimşartlarını olumsuz yönde etkilemesi ulaşım güçlükleri tarıma uygun arazilerinazlığı ürün çeşitlerinin azlığı ve daha çok geçim tipi tarım yapılmasıgibi sebepler sayılabilir Iğdır Ovasının nüfus yoğunluğunun fazla olmasınınnedenleri arasında ise; ovanın tarıma elverişli topraklara sahip olması iklimşartlarının uygun olması ulaşım kolaylığı ürün çeşitlerinin bol olması vesulama imkânlarının bulunması gibi faktörleri sıralayabiliriz Nitekim buözelliklerinden dolayı ova tarihin çok eski devirlerinden beri önemli bir yerleşimmerkezi olarak her zaman önemini korumuştur İlçe 1990 2000 Artış(%) Yüzölçümü (km2) Nüfus Yoğunluğu (2000) Merkez 79306 102648 2579 1431 72 Aralık 17983 21747 1900 709 31 Karakoyunlu 16426 18285 1072 194 94 Tuzluca 28886 25954 -1070 1254 21 Toplam 142601 168634 1676 3588 47