Dokuz Dağin Efesi Çakircali (Çakici) Mehmet Efe'nin Evi ...

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-25-2012

Ege'liler efelenmeye 1600'lü yıllarda başladı 17yy'dan itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun yapısında meydana gelen askeri ve sosyal değişiklikler süvari ve kervancı olarak geçimini sağlayan eski akıncıları işsiz bırakmış hükümetler tarafından vergi toplama kaygısıyla desteklenen ayanların derebeyi tavırları bitmeyen savaşlar sonu gelmeyen asker istekleri ve giyim kuşam yasağı zeybeklerin birer ikişer dağa çıkmasına sebep olmuştur Anadolu'yu "Türk Yurdu" haline getiren akıncı torunu zeybekleri zaman kanun dışı durumuna getirmiştir
Uygarlıklar vadisi Menderes'teki savunması kolay kaçış yolları açık dağ köyleri yörenin efeleri ve onların zeybekleri için barınma yerleri olmuştur Vadinin verimli ovasını çeviren kartal yuvası engebeli dağlar takip kuvvetlerine yakalanmadan yaşamayı kolaylaştırmıştır Bazı zeybekler zamanla sivrilerek devletin otorite boşluğunda kendi otoritesini kuararak yöre halkının çare aradığı bir merci haline gelmiştir
Efelerin yerini öğrenerek kapılarını aşındıran halkın başlıca şikayetleri ayanların baskısıdır Bunun dışında cami yol çeşme ve düğün yardımı gibi istekler efelere iletilmektedir Çözülen her sorun efenin ününe ün katar otoritesini sağlamlaştırır Bir süre sonra öykülere türkülere konu olur
Ege'de efeler genellikle namus ve gururun yol açtığı olaylarla dağa çıkmıştır Haksızlık kişisel gurur ve hırslarından dolayı işledikleri bazı suçlar unutulmuş geriye onları kahraman yapan olaylar kalmış İlavelerle efsaneleşerek dilden dile dolaşan serüvenler zamanın gençlerinde bir efeye kızan olarak üne ve saygınlığa kavuşma arzusu uyandırmıştır
"Efe" kelimesinin manasını irdelemeye gerek yoktur Bu folklorik dilimize mal olmuş anonim bir halk deyimidir Yöreye has zeybeklik benzeri hareketler Ege'den kaçan rum çeteler tarafından Yunanistan'a taşınarak "Klepth" denilen bir unsurun doğmasına yol açmışsada bunlar haydutlukdan öteye geçememişlerdir Milletlerin tarihinde "Geçmişi olmayanın geleceği olmaz" derler Efeler egenin ve yurdumuzun şanlı geçmişidir Çakırcalı Mehmet Efe de bu efelerin en önemlilerinden biridir Çakırcalı bir çok kurallar getirerek efeliğe şan ve onur kazandırmıştır

Efeliğin daha önce bulunmayan etik değerleri onunla birlikte ortaya konmuştur Fakir soyulmaz askere kurşun sıkılmaz ırza namusa dokunulmaz Yoksul gençlerin ve kızların evlendirilmesine maddi yardım etmesinin yanında Çakırcalı yol cami çeşme hatta köprüler yaptırmıştır Kendinden sonra gelen efeler bu kurala bağlı kalarak efeliğin halk arasında saygınlığını sağlamışlardır

Yörük Ali Efe'ler Demirci Mehmet Efe'ler ve diğerleri bu etik değerlere bağlı kalarak İstiklâl Harbi ile de efeliğe şan ve şeref getirmişlerdir Çakırcalı ise İstiklâl Harbi başlamadan ölmüş bu şanlı mücadeleye katılma şansı olmamıştır
Biz bu şanlı Efe'nin mirası kalan evin durumuna dikkat çekmek istiyoruz Torunları tarafından yıllar önce satılan Çakırcalı'nın Kayaköy'deki evi daha sonraki sahipleri tarafından ihmal edilmiş bu tarih mirasına sahip çıkılmamıştır Yılların acımasız tahribatından nasibini alan bu yapı yıkılma aşamasına gelmiş durumdadır

Son sahibi tarafından "Nasıl yıkılıp yerine beton yığını dikilebilir?" hesapları yapılmakta olan evin merdivenlerinde basamak kalmamış Kiremitleri dökülen çatıdan gökyüzü görülmekte ve yağmur yağdıkça ev daha çok tahrip olmaktadır Efeliği boyunca ağzına içki koymayan Çakırcalı'nın evinin içi şimdi boş şişelerden geçilmez duruma gelmiştir

Tarihi değeri olmayıp sadece etnografik değeri olan yapılar bile korunurken benzeri çok az kalan bu kartal yuvası "Çakırcalı Evi" baktıkça insanın içini sızlatmaktadır Yıllar geçtikçe sadece tarih sayfalarında ve efsanelerde kalan efeliğin bu son izlerini yok etmemek için hepimize görev düşmektedir Yüreği çatal olmayan efe olamaz denir "Çatal Yürek" cesur ve mert anlamına gelir Ege'de hala mert ve cesur insanlara efe denir Hepinizin yüreği "Efe Yüreği" olsun

11-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dokuz Dağin Efesi Çakircali (Çakici) Mehmet Efe'nin Evi ... Ege'liler efelenmeye 1600'lü yıllarda başladı 17yy'dan itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nun yapısında meydana gelen askeri ve sosyal değişiklikler süvari ve kervancı olarak geçimini sağlayan eski akıncıları işsiz bırakmış hükümetler tarafından vergi toplama kaygısıyla desteklenen ayanların derebeyi tavırları bitmeyen savaşlar sonu gelmeyen asker istekleri ve giyim kuşam yasağı zeybeklerin birer ikişer dağa çıkmasına sebep olmuştur Anadolu'yu "Türk Yurdu" haline getiren akıncı torunu zeybekleri zaman kanun dışı durumuna getirmiştir Uygarlıklar vadisi Menderes'teki savunması kolay kaçış yolları açık dağ köyleri yörenin efeleri ve onların zeybekleri için barınma yerleri olmuştur Vadinin verimli ovasını çeviren kartal yuvası engebeli dağlar takip kuvvetlerine yakalanmadan yaşamayı kolaylaştırmıştır Bazı zeybekler zamanla sivrilerek devletin otorite boşluğunda kendi otoritesini kuararak yöre halkının çare aradığı bir merci haline gelmiştir Efelerin yerini öğrenerek kapılarını aşındıran halkın başlıca şikayetleri ayanların baskısıdır Bunun dışında cami yol çeşme ve düğün yardımı gibi istekler efelere iletilmektedir Çözülen her sorun efenin ününe ün katar otoritesini sağlamlaştırır Bir süre sonra öykülere türkülere konu olur Ege'de efeler genellikle namus ve gururun yol açtığı olaylarla dağa çıkmıştır Haksızlık kişisel gurur ve hırslarından dolayı işledikleri bazı suçlar unutulmuş geriye onları kahraman yapan olaylar kalmış İlavelerle efsaneleşerek dilden dile dolaşan serüvenler zamanın gençlerinde bir efeye kızan olarak üne ve saygınlığa kavuşma arzusu uyandırmıştır "Efe" kelimesinin manasını irdelemeye gerek yoktur Bu folklorik dilimize mal olmuş anonim bir halk deyimidir Yöreye has zeybeklik benzeri hareketler Ege'den kaçan rum çeteler tarafından Yunanistan'a taşınarak "Klepth" denilen bir unsurun doğmasına yol açmışsada bunlar haydutlukdan öteye geçememişlerdir Milletlerin tarihinde "Geçmişi olmayanın geleceği olmaz" derler Efeler egenin ve yurdumuzun şanlı geçmişidir Çakırcalı Mehmet Efe de bu efelerin en önemlilerinden biridir Çakırcalı bir çok kurallar getirerek efeliğe şan ve onur kazandırmıştır Efeliğin daha önce bulunmayan etik değerleri onunla birlikte ortaya konmuştur Fakir soyulmaz askere kurşun sıkılmaz ırza namusa dokunulmaz Yoksul gençlerin ve kızların evlendirilmesine maddi yardım etmesinin yanında Çakırcalı yol cami çeşme hatta köprüler yaptırmıştır Kendinden sonra gelen efeler bu kurala bağlı kalarak efeliğin halk arasında saygınlığını sağlamışlardır Yörük Ali Efe'ler Demirci Mehmet Efe'ler ve diğerleri bu etik değerlere bağlı kalarak İstiklâl Harbi ile de efeliğe şan ve şeref getirmişlerdir Çakırcalı ise İstiklâl Harbi başlamadan ölmüş bu şanlı mücadeleye katılma şansı olmamıştır Biz bu şanlı Efe'nin mirası kalan evin durumuna dikkat çekmek istiyoruz Torunları tarafından yıllar önce satılan Çakırcalı'nın Kayaköy'deki evi daha sonraki sahipleri tarafından ihmal edilmiş bu tarih mirasına sahip çıkılmamıştır Yılların acımasız tahribatından nasibini alan bu yapı yıkılma aşamasına gelmiş durumdadır Son sahibi tarafından "Nasıl yıkılıp yerine beton yığını dikilebilir?" hesapları yapılmakta olan evin merdivenlerinde basamak kalmamış Kiremitleri dökülen çatıdan gökyüzü görülmekte ve yağmur yağdıkça ev daha çok tahrip olmaktadır Efeliği boyunca ağzına içki koymayan Çakırcalı'nın evinin içi şimdi boş şişelerden geçilmez duruma gelmiştir Tarihi değeri olmayıp sadece etnografik değeri olan yapılar bile korunurken benzeri çok az kalan bu kartal yuvası "Çakırcalı Evi" baktıkça insanın içini sızlatmaktadır Yıllar geçtikçe sadece tarih sayfalarında ve efsanelerde kalan efeliğin bu son izlerini yok etmemek için hepimize görev düşmektedir Yüreği çatal olmayan efe olamaz denir "Çatal Yürek" cesur ve mert anlamına gelir Ege'de hala mert ve cesur insanlara efe denir Hepinizin yüreği "Efe Yüreği" olsun