Tarihi Süreçte Pontus Sorunu

Karadeniz Tethys adı verilen Akdeniz kütlesinin bir parçasıdır ve III Jeolojik zamandan sonra oluşmuştur Karadeniz'in çevresindeki dağlar onu birkaç şerit halinde ve derin vadilerle yarmış burayı ayrı bir dünya haline getirmiştir Bu durumu Antikçağ yazarlarının eserlerinde çokça görmek mümkündür Pontus Euxeinos Karadeniz'in bilinen ilk adıdır Miletli gemiciler buraya geldiklerinde ne yapacağı belli olmayan bu denizle bütünleşmek için mutluluk veren ve konuksever anlamına gelen Pontus Euxeinos adını vermişlerdir

İsa'dan binlerce yıl önce bu bölgede Orta Asya kökenli halklar yaşamışlardır Boğazköy'de kurulan Hitit Devleti Anadolu'nun büyük bir bölümünü egemenliği altına alırken Doğu Karadeniz'deki bu beylikler devletin siyasi sınırları içine girmemiştir Ama aynı uygarlığın sınırları içerisinde bağımsız yaşamaya
devam etmişlerdir

Hititlerden sonraki Frig Devleti döneminde de Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki beylikler bağımsızlıklarını sürdürmüşlerdir Daha sonra ticaret amacı ile Doğu Karadeniz Bölgesi'ne gelen Asurlular buralarda bazı kentler kurmuşlardır

Asur Devleti'nin ortadan kalkmasıyla Doğu Karadeniz Bölgesi İÖ 620'de Medlerin egemenliği altına girmiştir Medlerin Doğu Karadeniz'deki egemenliği ortadan kalkınca bunu fırsat bilen Yunanlılar Karadeniz kıyılarında sömürgeler kurmuşlardır Trabzon'a kadar gelen Miletli Yunanlılar kenti ele geçirip yerleşmişlerdir

İÖ 521'de Doğu Karadeniz Bölgesi bu kez de İran'ın egemenliği altına girmiştir Böylece Doğu Karadeniz İran'a bağlı Kapadokya Satraplığı'nın içinde kalmıştır Kapadokya Satraplığı yerli halklarının vergilerini belirlerken Doğu Karadeniz'in ayrı bir özellik taşıdığını görmüş ve burayı farklı bir ekonomik bölge olarak değerlendirmiştir Bu arada Kapadokya'nın bu bölgesine Kapadokya'nın denize yakın bölümü anlamına gelen Pont Kapadokyası denilmiştir

İran'ın ekonomik bakımdan ayrıcalıklı bölgesi olarak önem kazanan Doğu Karadeniz yöresi daha sonra yönetim bakımından da ayrı bir eyalet olmuş ve adına Pont Satraplığı denilmiştir Pont Satraplığı içinde kalan yerlere de Pont Ülkesi anlamına gelen Pontus denilmiştir Pont Satraplığı başlangıçta yalnız Doğu Karadeniz'i içine almaktaydı Ama kısa bir sürede genişleyerek büyük bir ülke oldu Toprakları içerisine; Amasya Çorum Erzincan Erzurum Giresun Gümüşhane Muş Ordu Samsun Sivas Tokat Trabzon ve Yozgat'ı almıştır Satraplığın başkenti ise Amasya olmuştur

PONTUS KRALLIĞI

Pers İmparatorluğu Büyük İskender karşısında kesin bir yenilgiye uğrayınca İÖ 331'de dağılmıştır İskenderPerslerin egemen olduğu toprakların her birine komutanlarını atayarak yeni satraplıklar oluşturmuştur İÖ323'de İskender ölünce komutanlar arasında büyük bir çekişme başlamıştır Bu komutanlardan biri de eski Pers soylusu Mitridates Kristes'tir Anadolu halkını bağımsız olmaya çağıran Mitridates bu çağrıya uyanlarla birlikteYÖ301'de Pontus Devleti'ni kurmuştur

Pontus Devleti'nin yeni başkenti Trabzon'du Bu krallık Kapadokya Satraplığı denilen büyük bölgenin doğusunu içine alıyordu ve batıda Bitinya güneyde Kapadokya doğuda Ermeni Prensliği ile çevriliydi Mitridatlar köken olarak Yunan değil Pers soyundandır

Böyle olmakla birlikte Helenizm'e karşı sempati duymuşlar ve Helenizm'i bir gelenek olarak yaşatmışlardır Bu arada Yunanca'yı resmi dil olarak kullanmışlardır

Büyük Mitridates'ten sonra askeri ve sosyal gücünü iyice yitiren Pontus Krallığı İÖ 63'te Roma İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılmıştır

Roma İmparatorluğu'nun 476'da ikiye ayrılması üzerine de Doğu Roma İmparatorluğu'nun yani Bizans'ın egemenliği altına girmiştir Bizans'ın zayıflamasıyla da bu bölgede Prens Aleksi Komnen tarafından Trabzon Devleti kurulacaktır

TRABZON İMPARATORLUĞU

Latinler IV Haçlı Seferi sırasında İstanbul'a geldiler ve Bizans İmparatoru Aleksis Angelos'u 1204 yılında tahttan indirerek Latin İmparatorluğu'nu kurdular Buna karşın Bizanslı prensler de üç ayrı yerde Rum Devleti kurdular Bu devletler:

1) Epir Devleti
2) İznik Devleti
3) Trabzon Devleti

Trabzon Devleti 1207'de Alexi Komnen tarafından kuruldu Bu devlet her zaman bağımsızlığını koruyacak ve Bizans'a bağlı olmayacaktır Çünkü Trabzon Kralları kendilerinin Anadolu'nun yerlisi olduklarını söyleyecekler ve "Bizanslılık" ile ilgilenmeyeceklerdir

Daha öncesinde XI Yüzyıl ile birlikte Anadolu'da yeni bir dönemin başladığını görüyoruz Özellikle Orta Asya'dan Avrupa Ortalarına kadar uzanan geniş bir bölgeye Türklerin geldiğini görüyoruz Örneğin Kıpçak Türkleri 1080 yıllarda Kafkasların güneyinden Azerbaycan Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne kadar inmişlerdir Diğer yandan Moğol baskısı yüzünden batıya çekilen Türkmen grupları da bu bölgeye gelmeye başlamışlardır Böylece daha Trabzon Devleti yıkılmadan bölge geniş ölçüde Türkleşmiştir Trabzon Devleti 258 yıl yaşayacak ve 2'si kadın olmak üzere 20 imparator iş başına geçecektir

Fatih Sultan Mehmed'in 1461'de Trabzon'u almasıyla birlikte bölgeye yeni Türk yerleşimi yapılmıştır Buna paralel olarak Trabzon halkından bir kısmı da başkent İstanbul'a yerleştirilmiştir Hıristiyan unsurlara geleneksel Türk hoşgörüsü içinde; dinsel kültürel ve ekonomik alanda her türlü haklar tanınmıştır Doğu Karadeniz Bölgesi'nin politik tarihsel ve sosyal açıdan Yunanlılıkla önemli ölçüde ilgisi yoktur Oysa bölgede İÖ 301'de kurulan Pont Krallığıile 1207'de kurulan Trabzon Devleti'ni birbirine karıştıran Yunanlılar bir Rum-Pontus Devleti idealini ortaya çıkarmışlardır Ayrıca Doğu Karadeniz kıyılarında bu devleti kurma savı ile yoğun bir çalışma yapacaklardır