İ. Alaeddin Keykubad -Türk Tarihindeki Yeri

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-25-2012

I

Alaeddin Keykubad - Alaeddin Keykubad Kimdir - Alaettin Keykubad Kimdir

I

Alaeddin Keykubad (1237) Anadolu Selçuklu sultanıdır (1221-1237)

Sultan I

Gıyaseddin Keyhüsrev’in oğludur

Saltanatı boyunca inşa ettirdiği ve çoğu günümüze kadar erişen eserler idari ve askeri bakımdan hem şahsına hem de devletine kazandırdığı prestij nedeniyle Türkiye ve dünya literatürünün en ünlü Anadolu Selçuklu sultanıdır

Konya Alaeddin Camii ve Beyşehir Kubadabad Sarayları yaptırdığı en önemli eserlerdir

Saltanat öncesi

Çok iyi bir tahsil ve terbiye ile yetiştirildi

Türk-İslam geleneğine göre Emir Seyfeddin Ay-Aba ve Emir Bedreddin Gevhertaş kendisine atabeg tayin edildi

Ana dili olan TürkçeninFarsça Rumca ve Arapça öğrendi

Ayrıca yüksek İslami ilimleri ve astronomiyi yanında öğrendi

1205’te Tokat meliki (valisi) tayin edilerek devlet yönetimini öğrendi ve tecrübe sahibi oldu

Babasının ölmesi üzerine Sultanlığa önce ağabeyi I

İzzeddin Keykavus seçildi

Bunu kabul etmeyip tahta geçmek isteyen Keykubad Erzurum meliki Tuğrul Şah ile anlaşarak Kayseri’deki ağabeyinin üzerine yürüdü

Fakat taraftarları ağabeyi ile birleşince AnkaraAnkara Kalesini kuşatarak Keykubad’ı ele geçirdi ve Malatya’daki Minşar Kalesine hapsetti

Saltanatı

Keykavus’un 1220 yılında ölümü üzerine tahta çıktı

Onun genişleme ve büyük devlet haline gelme siyasetine devam etti

Anadolu Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemini yaşattı

Önce Ermenilerle Doğu Latinler arasındaki çatışmadan faydalanarak Ermenilerin elindeki Kalonoros Kalesini aldı

Yeniden inşa edilen ve sağlam surlarla çevrilen şehre Sultan’ın ismine izafeten Alâiye (günümüzde Alanya) ismi verildi

Alaeddin Keykubad bu kentte bir tersane ve tophane kurdurdu ve kentin kalesini yeniden yaptırdı

Tüccarların karada Ermenilerin denizde Avrupalı korsanların saldırılarına uğraması üzerine İçel'den

Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini topraklarına kattı

Bu sırada Artuklulardan Diyarbekir hükümdarı olan Mes’ud’un Keykubad adına okunan hutbeyi kaldırması üzerine buraya Mubarezeddin Çavlı kumandasında bir ordu gönderdi

Bu ordu Mesud’un ordusunu yendi ve Çemişgezek gibi bazı kaleleri ele geçirdi

Ayrıca Eyyubi hükümdarı Melik Eşref’in yardımcı olarak gönderdiği kuvvetleri de bozguna uğrattı

Bundan sonra Eyyubîlerle iyi geçinmek isteyen Alaeddin Keykubad esir aldığı Eyyubî kumandanlarını serbest bıraktı

Aynı şekilde Melik Mesud’u da bazı hediyeler karşılığında yerinde bıraktı

Sultan Alaeddin Trabzon Rum İmparatorluğunun gücünü kırmak için Sinop’ta bir donanma inşa ettirdi

Bu arada Selçuklu tüccarlarının şikayetleri üzerine Kastamonu emiri Hüsameddin Çoban’ı Karadeniz donanmasıyla Kırım Seferine memur etti

Emir Çoban önemli bir ticaret şehri olan Sudak’ı fethetti

Şehirde bir cami inşa ettirdi ve askerlerini yerleştirdiği bir garnizon kurdu

Ruslar Sudak’ın Selçuklu hakimiyeti altına girmesini tanımak zorunda kaldılar

Güneyden gelen ticaret yollarını tehdit eden küçük Ermenistan krallığını cezalandırmak üzere Mübarezeddin Çavlı ve Mübarezeddin Ertokuş kumandasında bir ordu göndererek İçel’i devletin toprakları arasına kattı

Böylece İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini Anadolu Selçuklu ülkesine katıldı

Moğolların Anadolu’ya girmesi tehlikesi karşısında 1226'da Eyyubilerle ilişkilerini geliştirdi

1226-28 tarihleri arasında Mengüçlü BeyliğininErzincan Kemah ve Şebinkarahisar’ı devletine kattı

Bu esnada son Harzemşah Sultanı Celaleddin Mengüberti Ahlat’a saldırdı

Trabzon İmparatorluğu’yla ittifak kuran Celaleddin’i 1230’daki Yassı Çemen Savaşı’nda ağır yenilgiye uğrattı ve Erzurum’u kolayca ele geçirdi

Alaattin Keykubat saltanatının en büyük hatasını Celalettin Harzemşah'la savaşarak yaptı

Türk ve Müslüman devletler arasında vuku bulan bu savaşlar Anadolu'ya doğru harekete geçen Moğolların işini kolaylaştırmaktan öte bir işe yaramadı

Bilhassa Hazremşahlar'ın gücünün kırılması Moğollar önünde durabilecek önemli bir kuvvetin ortadan kalkmasına sebep oldu

Nitekim Gergoman Noyan komutasındaki Moğollar Sivas’a kadar gelerek buraları yakıp yıktılar

Selçuklu kuvvetleri Moğolları Erzurum’a kadar takip ettiyse de yetişemedi

Bu Moğol akınının Gürcü kraliçesi Rosudan’ın tahrikiyle meydana geldiğinin anlaşılması üzerine Gürcistan’a sefer düzenlendi

Gürcülerle yapılan savaşlarda Gürcü kuvvetleri bozguna uğratıldı ve yapılan anlaşmayla Gürcistan’da bazı kaleler Anadolu Selçuklu Devleti'ne bırakıldı

Moğol tehlikesini gören Alaeddin Keykubad doğu sınırlarını sağlamlaştırdı

Bu sağlamlaştırma esnasında Ahlat fethedildi

Ancak bu fetih Eyyubîlerle arasının bozulmasına yol açtı

Eyyubîlerin gönderdikleri orduyu Torosların güneyinde yenerek Harput ve Urfa’yı da ele geçirdi

Vefatından önce gelen Moğol elçilerini ustaca idare ederek Anadolu’yu Moğol istilasından kurtardı

1237’de Kayseri’de verdiği bir ziyafette zehirlenmek suretiyle öldürüldü

Vasıfları

Alaeddin Keykubad büyük bir siyasetçi ve asker olduğu kadar da ilim adamıydı

Âlimleri sarayında toplar onları korurdu

Necmeddîn Dâye Ahmed bin Mahmudi Tûsî el-Kâniî Ahi Evren gibi dönemin pek çok önemli siması onun saltanatının ve kişiliğinin özellikleri nedeniyle yaşamak için Anadolu’yu tercih etmişlerdi

Yine Bahaeddin Veled ve sultanın döneminde ve çevresinde yetişen oğlu Mevlânâ Celaleddin-i Rumi ve yine onun döneminde yetişen Sadreddin Konevî Anadolu kültür hayatında büyük öneme kavuşmuşlardır

Gayet olumlu şartlarda devraldığı ülkeyi on yedi yıllık saltanatı boyunca her yönü ile daha da geliştirerek zirveye taşımayı başarmıştır

Başarısındaki en büyük etkenlerden birisi hiç şüphesiz ticarete verdiği büyük önemdir

Babasının Selçuklu hakimiyeti altına aldığı iki önemli liman şehri olan Antalya (1207) ve Sinop'tan (1214) hareketle ülkesinin sahil şeridini genişletmiş donanma inşaatına ve ticarete kuzey-güney ekseninin de dahil edilmesine büyük önem vermiştir

Özellikle Alâiye'nin (Alanya) mamur bir Selçuklu limanı haline getirilmesi (1221-1222) ve Kıbrıs Krallığı ve Venedik Cumhuriyeti ile yapılan anlaşmalarla Selçukluların ve onlara tabi tüccarların bölge ticaretindeki konumu son derece güçlenmiştir

Alâeddîn Keykubad’ın Müslüman tebasının yanısıra gayrimüslim tebası ile ilişkileri de her zaman iyi olmuştu

Genceli Giragos’un naklettiğine göre Sultan Yassıçimen Savaşı'ndan dönerken Kayseri’ye yaklaşınca Müslümanlar imamlarıyla Hristiyanlar da papazlarıyla ve ellerinde haçları ve çalgıları ile Sultanı karşılamaya çıkmışlar Müslümanlar Hristiyanları geriye iterek tebrik ve dostluk dileklerinde ön sırada olmalarına meydan vermek istememişler Hristiyanlar da bunun üzerine bir tepeye çıkarak bir şekilde kendilerini göstermişlerdir

Hristiyan tebasının ayrı durduğunu farkeden Alâeddîn Keykubad ordugahından kalkıp yanlarına gelmiş ve aralarına karışıp çalgılarını çalmalarını ve yüksek sesle şarkılarını söylemelerini buyurmuştur

İbret için şehre onların ortasında girmiş ve onlara hediyeler ve ihsanlarda bulunmuştur

Eserleri

Saltanatı müddetince Anadolu’da geniş çapta imar hareketlerinde bulundu

Yaptırdığı kervansaray kale ve sarayların kalıntıları Anadolu’nun çeşitli yerlerinde hala bulunmaktadır

Sultan Alâeddîn Keykubad devri eserleri arasında inşa tarihi tam olarak bilinmeyen iki saraydan biri Kayseri yolu üzerinde bulunan Keykubadiye Sarayı ile Konya-Beyşehir yolu üzerindeki Kubadabad Sarayı’dır

Bunların haricinde bugün izi kalmamış olsa da vakfiyesi kayıtlarda yer alan Konya Darüşşifası (Darüşşifâ-i Alâiye) da yer almaktadır

Yine bilindiği kadarıyla Konya’daki sağlık tesisleri arasında Sultan Alâeddîn Keykubad tarafından 1236 yılında yaptırılmış bir ılıca da vardır

11-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İ. Alaeddin Keykubad -Türk Tarihindeki Yeri I Alaeddin Keykubad - Alaeddin Keykubad Kimdir - Alaettin Keykubad Kimdir I Alaeddin Keykubad (1237) Anadolu Selçuklu sultanıdır (1221-1237) Sultan I Gıyaseddin Keyhüsrev’in oğludur Saltanatı boyunca inşa ettirdiği ve çoğu günümüze kadar erişen eserler idari ve askeri bakımdan hem şahsına hem de devletine kazandırdığı prestij nedeniyle Türkiye ve dünya literatürünün en ünlü Anadolu Selçuklu sultanıdır Konya Alaeddin Camii ve Beyşehir Kubadabad Sarayları yaptırdığı en önemli eserlerdir Saltanat öncesi Çok iyi bir tahsil ve terbiye ile yetiştirildi Türk-İslam geleneğine göre Emir Seyfeddin Ay-Aba ve Emir Bedreddin Gevhertaş kendisine atabeg tayin edildi Ana dili olan TürkçeninFarsça Rumca ve Arapça öğrendi Ayrıca yüksek İslami ilimleri ve astronomiyi yanında öğrendi 1205’te Tokat meliki (valisi) tayin edilerek devlet yönetimini öğrendi ve tecrübe sahibi oldu Babasının ölmesi üzerine Sultanlığa önce ağabeyi I İzzeddin Keykavus seçildi Bunu kabul etmeyip tahta geçmek isteyen Keykubad Erzurum meliki Tuğrul Şah ile anlaşarak Kayseri’deki ağabeyinin üzerine yürüdü Fakat taraftarları ağabeyi ile birleşince AnkaraAnkara Kalesini kuşatarak Keykubad’ı ele geçirdi ve Malatya’daki Minşar Kalesine hapsetti Saltanatı Keykavus’un 1220 yılında ölümü üzerine tahta çıktı Onun genişleme ve büyük devlet haline gelme siyasetine devam etti Anadolu Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemini yaşattıÖnce Ermenilerle Doğu Latinler arasındaki çatışmadan faydalanarak Ermenilerin elindeki Kalonoros Kalesini aldı Yeniden inşa edilen ve sağlam surlarla çevrilen şehre Sultan’ın ismine izafeten Alâiye (günümüzde Alanya) ismi verildi Alaeddin Keykubad bu kentte bir tersane ve tophane kurdurdu ve kentin kalesini yeniden yaptırdı Tüccarların karada Ermenilerin denizde Avrupalı korsanların saldırılarına uğraması üzerine İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini topraklarına kattı Bu sırada Artuklulardan Diyarbekir hükümdarı olan Mes’ud’un Keykubad adına okunan hutbeyi kaldırması üzerine buraya Mubarezeddin Çavlı kumandasında bir ordu gönderdi Bu ordu Mesud’un ordusunu yendi ve Çemişgezek gibi bazı kaleleri ele geçirdi Ayrıca Eyyubi hükümdarı Melik Eşref’in yardımcı olarak gönderdiği kuvvetleri de bozguna uğrattı Bundan sonra Eyyubîlerle iyi geçinmek isteyen Alaeddin Keykubad esir aldığı Eyyubî kumandanlarını serbest bıraktı Aynı şekilde Melik Mesud’u da bazı hediyeler karşılığında yerinde bıraktı Sultan Alaeddin Trabzon Rum İmparatorluğunun gücünü kırmak için Sinop’ta bir donanma inşa ettirdi Bu arada Selçuklu tüccarlarının şikayetleri üzerine Kastamonu emiri Hüsameddin Çoban’ı Karadeniz donanmasıyla Kırım Seferine memur etti Emir Çoban önemli bir ticaret şehri olan Sudak’ı fethetti Şehirde bir cami inşa ettirdi ve askerlerini yerleştirdiği bir garnizon kurdu Ruslar Sudak’ın Selçuklu hakimiyeti altına girmesini tanımak zorunda kaldılar Güneyden gelen ticaret yollarını tehdit eden küçük Ermenistan krallığını cezalandırmak üzere Mübarezeddin Çavlı ve Mübarezeddin Ertokuş kumandasında bir ordu göndererek İçel’i devletin toprakları arasına kattı Böylece İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini Anadolu Selçuklu ülkesine katıldı Moğolların Anadolu’ya girmesi tehlikesi karşısında 1226'da Eyyubilerle ilişkilerini geliştirdi 1226-28 tarihleri arasında Mengüçlü BeyliğininErzincan Kemah ve Şebinkarahisar’ı devletine kattı Bu esnada son Harzemşah Sultanı Celaleddin Mengüberti Ahlat’a saldırdı Trabzon İmparatorluğu’yla ittifak kuran Celaleddin’i 1230’daki Yassı Çemen Savaşı’nda ağır yenilgiye uğrattı ve Erzurum’u kolayca ele geçirdiAlaattin Keykubat saltanatının en büyük hatasını Celalettin Harzemşah'la savaşarak yaptı Türk ve Müslüman devletler arasında vuku bulan bu savaşlar Anadolu'ya doğru harekete geçen Moğolların işini kolaylaştırmaktan öte bir işe yaramadı Bilhassa Hazremşahlar'ın gücünün kırılması Moğollar önünde durabilecek önemli bir kuvvetin ortadan kalkmasına sebep oldu Nitekim Gergoman Noyan komutasındaki Moğollar Sivas’a kadar gelerek buraları yakıp yıktılar Selçuklu kuvvetleri Moğolları Erzurum’a kadar takip ettiyse de yetişemedi Bu Moğol akınının Gürcü kraliçesi Rosudan’ın tahrikiyle meydana geldiğinin anlaşılması üzerine Gürcistan’a sefer düzenlendi Gürcülerle yapılan savaşlarda Gürcü kuvvetleri bozguna uğratıldı ve yapılan anlaşmayla Gürcistan’da bazı kaleler Anadolu Selçuklu Devleti'ne bırakıldı Moğol tehlikesini gören Alaeddin Keykubad doğu sınırlarını sağlamlaştırdı Bu sağlamlaştırma esnasında Ahlat fethedildi Ancak bu fetih Eyyubîlerle arasının bozulmasına yol açtı Eyyubîlerin gönderdikleri orduyu Torosların güneyinde yenerek Harput ve Urfa’yı da ele geçirdi Vefatından önce gelen Moğol elçilerini ustaca idare ederek Anadolu’yu Moğol istilasından kurtardı 1237’de Kayseri’de verdiği bir ziyafette zehirlenmek suretiyle öldürüldü Vasıfları Alaeddin Keykubad büyük bir siyasetçi ve asker olduğu kadar da ilim adamıydı Âlimleri sarayında toplar onları korurdu Necmeddîn Dâye Ahmed bin Mahmudi Tûsî el-Kâniî Ahi Evren gibi dönemin pek çok önemli siması onun saltanatının ve kişiliğinin özellikleri nedeniyle yaşamak için Anadolu’yu tercih etmişlerdi Yine Bahaeddin Veled ve sultanın döneminde ve çevresinde yetişen oğlu Mevlânâ Celaleddin-i Rumi ve yine onun döneminde yetişen Sadreddin Konevî Anadolu kültür hayatında büyük öneme kavuşmuşlardır Gayet olumlu şartlarda devraldığı ülkeyi on yedi yıllık saltanatı boyunca her yönü ile daha da geliştirerek zirveye taşımayı başarmıştır Başarısındaki en büyük etkenlerden birisi hiç şüphesiz ticarete verdiği büyük önemdir Babasının Selçuklu hakimiyeti altına aldığı iki önemli liman şehri olan Antalya (1207) ve Sinop'tan (1214) hareketle ülkesinin sahil şeridini genişletmiş donanma inşaatına ve ticarete kuzey-güney ekseninin de dahil edilmesine büyük önem vermiştir Özellikle Alâiye'nin (Alanya) mamur bir Selçuklu limanı haline getirilmesi (1221-1222) ve Kıbrıs Krallığı ve Venedik Cumhuriyeti ile yapılan anlaşmalarla Selçukluların ve onlara tabi tüccarların bölge ticaretindeki konumu son derece güçlenmiştir Alâeddîn Keykubad’ın Müslüman tebasının yanısıra gayrimüslim tebası ile ilişkileri de her zaman iyi olmuştu Genceli Giragos’un naklettiğine göre Sultan Yassıçimen Savaşı'ndan dönerken Kayseri’ye yaklaşınca Müslümanlar imamlarıyla Hristiyanlar da papazlarıyla ve ellerinde haçları ve çalgıları ile Sultanı karşılamaya çıkmışlar Müslümanlar Hristiyanları geriye iterek tebrik ve dostluk dileklerinde ön sırada olmalarına meydan vermek istememişler Hristiyanlar da bunun üzerine bir tepeye çıkarak bir şekilde kendilerini göstermişlerdir Hristiyan tebasının ayrı durduğunu farkeden Alâeddîn Keykubad ordugahından kalkıp yanlarına gelmiş ve aralarına karışıp çalgılarını çalmalarını ve yüksek sesle şarkılarını söylemelerini buyurmuştur İbret için şehre onların ortasında girmiş ve onlara hediyeler ve ihsanlarda bulunmuştur Eserleri Saltanatı müddetince Anadolu’da geniş çapta imar hareketlerinde bulundu Yaptırdığı kervansaray kale ve sarayların kalıntıları Anadolu’nun çeşitli yerlerinde hala bulunmaktadır Sultan Alâeddîn Keykubad devri eserleri arasında inşa tarihi tam olarak bilinmeyen iki saraydan biri Kayseri yolu üzerinde bulunan Keykubadiye Sarayı ile Konya-Beyşehir yolu üzerindeki Kubadabad Sarayı’dır Bunların haricinde bugün izi kalmamış olsa da vakfiyesi kayıtlarda yer alan Konya Darüşşifası (Darüşşifâ-i Alâiye) da yer almaktadır Yine bilindiği kadarıyla Konya’daki sağlık tesisleri arasında Sultan Alâeddîn Keykubad tarafından 1236 yılında yaptırılmış bir ılıca da vardır