Ali Galip Olayı

Tertipçilerin Diyarbakır Eylemleri

8 Haziran 1919 tarihinde Diyarbakır Vali Vekili Mustafa Bey, 9 Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa'ya telgraf çeker Telgrafında bazı gençlerden oluşan Kürt Cemiyeti'nin İngiliz koruyuculuğunda bir Kürdistan kurma düşüncelerini yanlarında bulunan Süleymaniye Hâkimi (İngiliz subay) Mister Noel ile birlikte propaganda etmeleri üzerine halk arasında tepkiler oluştuğunu, bu durumun cemiyetler kanununa aykırı bulunduğunu ve cemiyetin kapatılarak haklarında yasal kovuşturma başlatıldığını yazar

Diyarbekir 13 Kolordu Kurmay başkanı Halit, Sivas'ta bulunan Mustafa Kemal Paşa'ya şifreli bir telgraf çeker Telgrafında Osmanlı subayları arasında şifreli telgraflaşmanın yasak edildiği bir dönemde İngiliz binbaşısı Noel'in İstanbul Hükümeti tarafından kendisine verilen izin belgesi sayesinde istediği kimselerle şifreli telgraflaşma yaptığından bahseder Cemilpaşazade Ekrem ve Bedirhan aşiretinden Kâmuran ve Celadet ile birlikte Diyarbakır'da İngiliz himayesinde ayrı bir kürdistan kurmak isteyen faaliyetler içinde olduklarını bildirir Cemil Paşa oğlu Ekrem'in bu faaliyetleri nedeniyle takibata uğradığı için Halep'e kaçtığını bildirir Bu tarihlerde Kürt cemiyeti doğu illerinde örgütlenmeye çalışmaktadır

15 Haziran 1919 tarihinde 9 Ordu Müfettişi Müstafa Kemal Paşa, bu telgrafa bir şifreli telgrafla cevap verir Bütün milletin bekası ve bağımsızlığını kurtarmak için herkesin birleştiği bir dönemde yabancı bir devletin koruyuculuğua sığınarak horlanmış ve tutsak yaşamayı seçen her türlü görüşlerin, ülkeyi bölücülüğe götürecek her türlü derneklerin dağatılmasının pek yurtseverce ve zorunlu bir görev olduğunu yazar ve Kürt cemiyeti hakkındaki davranışın isabetli bulduğunu belirtir

Tertipçilerin Malatya'ya Gelişi

6 Eylül 1919 tarihinde, Kürt Teali Cemiyeti kurucularından Bedirhanlı aşiretinden Celadet ve Kâmuran ile Cemil Paşa ailesinden Ekrem yanlarına İngiliz Yüzbaşı Covbertin Noel ve silahlı kürtler koruyuculuğunda Malatya'ya gelirler 15 Kolordu kumandanı Kâzım (Karabekir) Sivas Mustafa Kemal Paşa'ya telgraf çeker Telgrafında daha evvel Diyarbekirde aleyhte propagandalar yapan İngiliz subay Noel yanlarındakilerin sayılarının fazla silahlı korumalrla geldiğini bu nedenle Malatya'daki 12 süvari alayının sayılarının az olması nedeniyle bu gruba müdahale etmeye yeltenmediğini ve bu şahısların tutuklanması için İstanbul'dan yardım istediklerini bildirdiğini yazar

7-8 Eylül 1919 gecesi Sivas'ta bulunan Mustafa Kemal paşa ile Malatya 12 Süvari Alayı Komutanı Cemal Bey arasında telgraflaşmalar sürer Mustafa Kemal Paşa kimlerin olayın içinde olduğunu ve vaziyeti iyice kavrar Mustafa Kemal Paşa Kumandan Cemal Bey'e ve telgraf müdürüne telgraflaşmayı hiç kimseye söylemiyeceklerine dair yemin ettirir Malatya 12 Süvari Alayının 10-15 tane silahlı eri vardır, Noel ve grubu 20-25 silahlı Kürt ve bir İngiliz er ve Onbaşı ile gelmiştir

Sine-i Millete Dönüyorum

Mustafa Kemal Paşa 8 Temmuz 1919 gecesinde Harbiye Nazırıyla sabaha kadar telgraflaşmıştı ve meşhur "Sine-i Millete dönüyorum" sözünü söyleyerek 9 Ordu Müfettişliğinden istifa etmişti Bütün doğu bölgesindeki kolordular ve mülki erkan üzerindeki yetkileri kalkmış olmasına rağmen otoritesini kullanarak Sivas'tan bölgedeki milli duyguları yüksek subaylar ve güvenilir devlet erkânı ile telgraflaşmayı sürdürdü

Tertibin Bastırılması

Mustafa Kemal, 9 Eylül 1919 tarihli şifreli telgrafında bağımsız Kürdistan kurma propagandası yapan Cemiyetin kurucu üyelerinden Mevlanzade Rıfat, Bedirhanlılardan Kâmuran, Celâdet ve Cemil Paşazade Ekrem'in ile Elazığ Valisi Ali Galip ve Bedirhan aşiretine mensup sancak mutasarrıfı Halil Bey ve İngiliz Binbaşı Noel'in adlarını vererek bu kişilerin Malatya'ya geldiklerini ve güya postayı vuranları izlettirmek için çevreden silahlı Kürtler getirttiklerini yazar

Tertipçilerin üzerine Mustafa Kemal Paşa'nın emirleri doğrultusunda çevre vilayetlerden askeri birlikler sevkedildi Sivas'tan 2 süvari bölüğü, Harput'tan (Elazığ) 15 Alaya bağlı makineli tüfek bölüğü, Urfa'dan 12 Süvari Alayına bağlı bir birlik vilayeti basacaklarından şüphe edilen silahlı Kürtleri önlemek ve adları sayılan elebaşlarını tutuklamak üzere Malatya'ya doğru yola çıktılar

Mutasarrıf Halil Rami'nin evinin etrafı sarıldı ve evinin telefon hatları kesildi Malatya vilayetine doğru askeri birliklerin gelmekte olduğu haberini alan Harput Valisi Ali Galip, Malatya Mutasarrıfı Halil, Binbaşı Noel ve Kürt cemiyeti üyeleri Malatya'yı terkederek Kâhta yönüne kaçmaya başlarlar Mutasarrıf ve yanındakiler aceleyle atlarına binip kaçarken evinde bir belgeyi yanına almayı unutur 16 Eylül 1919 tarihinde Malatya 3 Kolordu Emir Subayı Recep Zühtü Sivas'ta 13 Kolordu Komutanlığına telgrafla durumu bildirir Bu belgede Mustafa Kemal ve yardakçılarının tepelenmeleri masraflarına karşılık olmak üzere bu buyruğa uygun olarak altı bin lira alınmıştır yazmaktaydı Maraştaki Jandarma Yüzbaşısı Faruk Bey, Kâhta'da kaçakları izledi Faruk Bey, Malatya'ya 5 saat mesafedeki Raka köyünde, Siverek'e kadar olan bölgedeki ve Dersim'e varıncaya kadarki Kürt aşiretlerin haberdar edilerek bu köyde toplanmaya başladıklarını tespit etti Yüzbaşı Faruk Bey köyde toplanan silahlı isyancıların Malatya'yı basacağını ve Urfa'daki İngiliz Tümeninin aşiretlere yardım için bölgeye gelebileceğini ve isyancıların Sivas üzerine yürüyeceğini Malatya 15 Alay Komutanı İlyas Beye rapor etti ve Albay İlyas Bey bunun üzerine Sivasta bulunan Mustafa Kemal Paşaya telgrafla 11 ve 12 Eylül 1919 gecesi bu gelişmeleri bildirdi

Nutuk'da belgeler bölümünde, ilgili kişilerin takibi için üzerlerine birlikler gönderildiği, Mustafa Kemal'in, 9 Eylül 1919 tarihli Erzurum 15 Kolordu ve Ankara 20 Kolordu komutanlıklarına gönderdiği şifreli telgrafta görülmektedir:

- Sivas'ta 3 Kolordu Komutanlığına,

1-İlyas Bey, katıra bindirilmiş elli er ve iki mitralyözle bu sabah Malatya'ya yola çıkmıştır Yarın akşam Malatya'dadır İlyas Bey' ve Malatyadaki alay komutanlarına yazdığım şifreler

13 Kolordu Komutan Vekili Cevdet

- Erzurum'da On Beşinci Kolrdo Komutanlığına/Ankara'da Yirminci Kolordu Komutanlığına,

Bağımsız Kürdistan kurulması propagandası yapmakta olan İngiliz Binbaşı Mister Novil, yanında Mevlanzade Rifati, Bedirhanilerden Kâamran, Celâdet ve Cemil Paşazade Ekrem Beyler namındaki zevat ile Malatya'ya gelerek Elaziz Valisi Ali Galip Bey de kendilerine iltihak ile Bedirhanilerden olan Mutasarrıf-ı liva Halil Bey'le müştereken millet ve vatan aleyhine icraata tevessül ettikleri ve güya postayı vuranları takip eylemek maksadiyle etraftan ekrat celbine kalkıştıkları istihbar edildiğinden Harput'tan 15'nci Alay Kumandanı makineli tüfekle mücehhez bir müfreze-i askeriye, Aziziye'den iki süvari bölüğü, Siverek'ten Malatya'daki Onikinci Süvari Alayına bağlı bölük Malatya üzerine gönderilerek adları geçenlerin tutuklanmaları için gereken girişim yapılmıştır Sonuç bilgilerinize sunulacaktır

Mustafa Kemal