31 Mart Olayını Hazırlayan Olaylar

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-25-2012

G: Tevfik Paşa Hükümeti :

Tevfik Paşa hükümetinin durumu pek zordu

zira Osmanlı tarihinin en güçsüz
Hükümetlerinden biriydi

Bir kere

İstanbul’daki askere söz geçiremiyordu

Bunu

Hareket Ordusu İstanbul’a girmeden önce Hariciye Nazırı Rifat Paşa İngiliz elçisine itiraf etti

İttihat ve Terakki’nin aldığı tedbirler yüzünden taşrayla doğru dürüst haberleşme bile yapamıyordu

Rumeli’ye gönderdiği buyruklara karşılık

oradaki hükümet memurları hükümeti tanımadıklarını bildiriyorlardı

Hükümet Mebusandan güven oyu alamadı

zira Hareket Ordusunun yaklaşmasıyla durumu belirsizleşti

Mebusan

taşranın tanımadığı ve belki de Hareket Ordusunun devirmek isteyeceği bir hükümete güven oyu vermek istemiyordu

Hükümetin diğer bir özelliği

muhalefete eğilimli olmasıydı

Bu

Tevfik Paşa’nın bir bakıma kendinde varolan bir özellik de sayılabilir

zira Kamil Paşa hükümetinin düşmesiyle son bulan bunalımda

İttihat ve Terakki’nin istifa edilmesi için yaptığı üstelemelere karşı koymuş bir nazırdı

H Meclis :

Mebusan Meclisi

Meşrutiyet düzeninin en ayırdedici resmi organı olarak büyük önem taşıyordu

Ama açılıştan Abdülhamit’in tahttan indirilmesine kadar Mebusan çalışmalarının genel bilançosu pek de yüz ağartıcı sayılamaz

Mebusların büyük çoğunluğu İttihat ve Terakki listelerinden seçilmiş oldukları halde

bunlar

İttihat ve Terakki’nin görüşlerine inanmaktan

hatta bunları bilmekten uzaktılar

Mebuslar

istibdat yıllarında siyasal terbiye bakımından Osmanlı Devleti ve özellikle müslümanlar hiçbir ilerlerme göstermediler

belki amansız bir baskı ve hafiyelik düzeni sonucunda gerilemeden söz edilebilir

Öte yandan

İttihat ve Terakki

amaçlarını ve yöneticilerini gizli tutan bir dernek olarak

mebuslarını siyasal bakımdan eğitip disipline sokacağına

özellikle Türkçülük amacını gizlemek için bunu yapmamış

mebuslarla yeterli ilişkiler kurmamıştı

Bu davranışta

tek başına Meşrutiyetin ve Mebusan Meclisinin

Osmanlı Devletine mucizeli çözümler getirmeye yeteceği inancının da bir payı olabilir

İ Hareket Ordusu ve İttihat ve Terakki :

Hareket Ordusu demek bir bakıma İttihat ve Terakki demekti

Şöyle ki

Hareket Ordusunun ruhunu belkemiğini mektepli genç subaylar oluşturuyordu

İttihat ve Terakki ise mektepli zümresinin ve özellikle bunların genç bölümünün siyasal teşkilatıydı

Sonra

31 Mart her şeyden önce İttihat ve Terakki’ye karşı yöneltilmiş bir ayaklanma olduğuna göre

bu ayaklanmayı bastırmak için faaliyete geçmek dahi

Hareket Ordusunu İttihat ve Terakki ile aynı paralele getiriyordu

31 Martın mekteplilere karşı yanı ve muhalefetin İttihat ve Terakki’den arda kalan boşluğa egemen olamayıp istibdat tehlikesinin belirmesi

mekteplileri Meşrutiyet bayrağı altında birleştirdi

Demek ki Abdülhamit’e karşı olmak durumu birleştirici bir rol oynamıştır

Bunun en göze çarpan belirtisi donanmanın Hareket Ordusuna katılmasıydı

Bu arada İttihat ve Terakki’ye karşı yapılmakta olan itirazların da bir süre unutulması tabii idi

İ Ayaklanmanın Nitelikleri :

Olayın başlatıcı olarak kabul ettiğimiz muhalefetin açısından ayaklanma Meşrutiyete karşı bir ayaklanma değildi

Bir Meşrutiyetçi hizbin diğer bir Meşrutiyetçi hizbe karşı bir hükümet darbesi

ve Abdülhamit de tahttan indirilmek istendiğine göre

Hürriyetin ilanında İttihat ve Terakki’nin yapamamış olduğu bir hesaplaşmanın tamamlanması niteliğindeydi

İlk planda yapılması öngörülen hükümet değişikliği de

her şeyden önce dış siyaset bakımından anlam taşımaktaydı

Yani

İngilizlerin tuttuğu ve İngilizlere son derecede bağlı olmak isteyen bir siyasete gidilecekti

Gerçi İttihat ve Terakki hükümetleri de bir ölçüde İngiliz siyaseti izlemek istiyorlardı

Ne var ki

İngilizler Kamil Paşa’yı İttihat ve Terakki’ye tercih etmek kararındaydılar

Muhalefetin niyetleriyle ölçülürse ayaklanma son derecede Meşrutiyetçi ve İngilizlerden yana sonuç doğurabilecek bir hareketti

Ama softaları ve ordudaki askeri kışkırtabilmek için Derviş Vahdeti aracılığıyla dinci bir propagandaya başvurulmuştu

Osmanlı Devletinde çok uzun süredir gelişmekte olan bir laikleşmenin varlığına rağmen

dini biçimlerden ve Şeriate bağlılık taslamaktan vazgeçen pek çıkmamıştı

İlmiye zümresi içinde askeri fiilen kışkırtmada en önemli payı olan softalara gelince : bunların hareketi

düpedüz askerlik hususunda gördükleri muameleden dolayı öcalmak istemeleriyle açıklanabilir

11-25-2012	#8
Prof. Dr. Sinsi	31 Mart Olayını Hazırlayan Olaylar G: Tevfik Paşa Hükümeti : Tevfik Paşa hükümetinin durumu pek zordu zira Osmanlı tarihinin en güçsüz Hükümetlerinden biriydi Bir kere İstanbul’daki askere söz geçiremiyordu Bunu Hareket Ordusu İstanbul’a girmeden önce Hariciye Nazırı Rifat Paşa İngiliz elçisine itiraf etti İttihat ve Terakki’nin aldığı tedbirler yüzünden taşrayla doğru dürüst haberleşme bile yapamıyordu Rumeli’ye gönderdiği buyruklara karşılık oradaki hükümet memurları hükümeti tanımadıklarını bildiriyorlardı Hükümet Mebusandan güven oyu alamadı zira Hareket Ordusunun yaklaşmasıyla durumu belirsizleşti Mebusan taşranın tanımadığı ve belki de Hareket Ordusunun devirmek isteyeceği bir hükümete güven oyu vermek istemiyordu Hükümetin diğer bir özelliği muhalefete eğilimli olmasıydı Bu Tevfik Paşa’nın bir bakıma kendinde varolan bir özellik de sayılabilir zira Kamil Paşa hükümetinin düşmesiyle son bulan bunalımda İttihat ve Terakki’nin istifa edilmesi için yaptığı üstelemelere karşı koymuş bir nazırdı H Meclis : Mebusan Meclisi Meşrutiyet düzeninin en ayırdedici resmi organı olarak büyük önem taşıyordu Ama açılıştan Abdülhamit’in tahttan indirilmesine kadar Mebusan çalışmalarının genel bilançosu pek de yüz ağartıcı sayılamaz Mebusların büyük çoğunluğu İttihat ve Terakki listelerinden seçilmiş oldukları halde bunlar İttihat ve Terakki’nin görüşlerine inanmaktan hatta bunları bilmekten uzaktılar Mebuslar istibdat yıllarında siyasal terbiye bakımından Osmanlı Devleti ve özellikle müslümanlar hiçbir ilerlerme göstermediler belki amansız bir baskı ve hafiyelik düzeni sonucunda gerilemeden söz edilebilir Öte yandan İttihat ve Terakki amaçlarını ve yöneticilerini gizli tutan bir dernek olarak mebuslarını siyasal bakımdan eğitip disipline sokacağına özellikle Türkçülük amacını gizlemek için bunu yapmamış mebuslarla yeterli ilişkiler kurmamıştı Bu davranışta tek başına Meşrutiyetin ve Mebusan Meclisinin Osmanlı Devletine mucizeli çözümler getirmeye yeteceği inancının da bir payı olabilir İ Hareket Ordusu ve İttihat ve Terakki : Hareket Ordusu demek bir bakıma İttihat ve Terakki demekti Şöyle ki Hareket Ordusunun ruhunu belkemiğini mektepli genç subaylar oluşturuyordu İttihat ve Terakki ise mektepli zümresinin ve özellikle bunların genç bölümünün siyasal teşkilatıydı Sonra 31 Mart her şeyden önce İttihat ve Terakki’ye karşı yöneltilmiş bir ayaklanma olduğuna göre bu ayaklanmayı bastırmak için faaliyete geçmek dahi Hareket Ordusunu İttihat ve Terakki ile aynı paralele getiriyordu 31 Martın mekteplilere karşı yanı ve muhalefetin İttihat ve Terakki’den arda kalan boşluğa egemen olamayıp istibdat tehlikesinin belirmesi mekteplileri Meşrutiyet bayrağı altında birleştirdi Demek ki Abdülhamit’e karşı olmak durumu birleştirici bir rol oynamıştır Bunun en göze çarpan belirtisi donanmanın Hareket Ordusuna katılmasıydı Bu arada İttihat ve Terakki’ye karşı yapılmakta olan itirazların da bir süre unutulması tabii idi İ Ayaklanmanın Nitelikleri : Olayın başlatıcı olarak kabul ettiğimiz muhalefetin açısından ayaklanma Meşrutiyete karşı bir ayaklanma değildi Bir Meşrutiyetçi hizbin diğer bir Meşrutiyetçi hizbe karşı bir hükümet darbesi ve Abdülhamit de tahttan indirilmek istendiğine göre Hürriyetin ilanında İttihat ve Terakki’nin yapamamış olduğu bir hesaplaşmanın tamamlanması niteliğindeydi İlk planda yapılması öngörülen hükümet değişikliği de her şeyden önce dış siyaset bakımından anlam taşımaktaydı Yani İngilizlerin tuttuğu ve İngilizlere son derecede bağlı olmak isteyen bir siyasete gidilecekti Gerçi İttihat ve Terakki hükümetleri de bir ölçüde İngiliz siyaseti izlemek istiyorlardı Ne var ki İngilizler Kamil Paşa’yı İttihat ve Terakki’ye tercih etmek kararındaydılar Muhalefetin niyetleriyle ölçülürse ayaklanma son derecede Meşrutiyetçi ve İngilizlerden yana sonuç doğurabilecek bir hareketti Ama softaları ve ordudaki askeri kışkırtabilmek için Derviş Vahdeti aracılığıyla dinci bir propagandaya başvurulmuştu Osmanlı Devletinde çok uzun süredir gelişmekte olan bir laikleşmenin varlığına rağmen dini biçimlerden ve Şeriate bağlılık taslamaktan vazgeçen pek çıkmamıştı İlmiye zümresi içinde askeri fiilen kışkırtmada en önemli payı olan softalara gelince : bunların hareketi düpedüz askerlik hususunda gördükleri muameleden dolayı öcalmak istemeleriyle açıklanabilir