|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kabusnâme Nedir ? Kabusname'den Öğütler
Kabusnâme Nedir ? Kabusname'den Öğütler
Uygunsuz söz söyleme
Ey ogul!
Sözü yerine uygun olarak söyle, uygunsuz söz söyleme Çünkü begenilen sözün hem söyleyene yarari var, hem de isitenin canina can bagislar Uygunsuz söz ise söyleyene zarar verir, isitenin de gönlüne hos gelmez
Sözünün basina sonuna dikkat et
Ey ogul!
Sözünün basina ve sonuna dikkat et Birisine bir sey söyleyecek olursan yüzüne karsi söyle, arkasindan konusma Böylece sözü bilerek söyleyenlerden olursun Çünkü lafini bilmeden konusan kisi, açik ve anlasilir konusan papagana benzer Papagan sarfettigi sözden habersizdir Papagan gibi olanlara, "konusur, fakat konusmasini bilir" demezler
Öyleyse" konusan ve konusmasini bilen odur ki, konustugu zaman kim olursa olsun ondan bir sey anlasin Böyle olmayana insan demezler, çünkü böyleleri insan suretinde hayvandir
Yeri degilse sözü harcama
Ey ogul!
Söz yüce bir seydir, sen de sözü yüce bil Çünkü söz gökten gelmistir, onun için azizdir Bu aziz sözün yerini bulunca bildiginden sakinma Ve yeri degilse sözü harcama, tâ ki sözün zayif olmasin, aklina ve bilgine zarar gelmesin
Yok yere, anlamsiz iddiada bulunma Bir ilimden habersizsen, o ilimle ilgili iddiada bulunma Diledigini o bilmedigin ilimle elde edemezsin, ama bildigin ilimle ne gerekse elde edersin
Kendinden büyük söyleme
Ey ogul!
Bilmenin sana ne yaran, ne zarari olmayan sirri ögrenmeye heveslenme ve sirnni kimseye söyleme Birkaç kisi bir yere toplanip otursa, orada biriyle fisildasma Iyi dahi konussan halk kötüye yorar: "Kim bilir ne bos söz ki fisiltiyla söylüyor" der Çünkü halkin birbirine olan kuskusu kötüdür, öyleyse sözü açik söyle, ama ne söylersen kendi degerince söyle, Kendinden büyük söyleme
Önce düsün, sonra söyle
Ey ogul!
Birisinden isittigin sözü dinle, fakat o sözle çabuk hareket etme Ne söylesen, önce düsün, sonra söyle, tâ ki o sözünden sonra pisman olmayasin, çünkü derhal söylemenin bir sekli var: Ya yarar, ya zarar Ama düsünüp söylemek iki sekildir:
Birisi budur ki, o sözün zararliysa düsünmekle anlarsin, o zararli isten sakinirsin Birisi de budur ki: yararlisini dogru bilirsin, çekinmeden o yararli seyi elde etmege gayret edersin
Çok bilgili, az sözlü ol
Ey ogul!
Nerede olursan çok bilgili ve az sözlü ol Demislerdir ki: Susmak ikinci sagliktir Çünkü çok kisi sag yürürken sözü yüzünden hasta olur Az söylemek ve öz söylemek akil nisanidir Çok söylemek bilgisizlik nisanidir Çünkü bir kisi ne kadar akilli ve kâmil olsa da, ne zaman çok sözlü olursa sözleri hep yerinde olsa bile ayak takimi arasinda adi beyinsiz olur Eger cahil ve siradan biri de olsa, ne zaman susmustur ve konusmaz, siradan kisiler onu akilli ve hünerli kisilerden sayarlar
Kendi kendini övme
Ey ogul!
Ne kadar temiz gönüllü, ne kadar iyi kalbli isen de kendini övücü olma, kisi kendine iyiyim diye sahitlik ederse sahitligi geçmez Çünkü sahitligi kendin için yaparsan onu dinlemezler Çalis ki, seni baskalari övsün Kendi kendini övme
Halkin sözünü isit, kabul et
Ey cigerkösem!
Gücün yettikçe söz dinlemekten ürkmemeye çalis Çünkü halk söz dinlemekle söz ehli olur Buna delil sudur: Bir çocuk dogunca yer altinda bir kubbede besleseler, süt emzirseler ve anasiyla dadisi yaninda hiç konusmasalar, o çocuk büyüdügü zaman dilsiz ve sagir olur Ama orada iki çocuk olsa ve hiçbir söz isitmeseler, ikisi birbiriyle konusmakla bir dil olustururlar ve o dili de ancak ikisi bilir, baskalari bilmez Öyleyse halkin sözünü isit ve kabul et Özellikle geçmis beylerin ve bilgelerin sözlerini can kulagiyla dinlemek ve itimat etmek gerek
Nusirevan´dan altin ögütler
* Gece ve gündüzün birbiri ardinca gelip gittigini gören insan halden hale dönmesine üzülmesin Yani sevinç gidip üzüntü gelirse, üzüntü gidip sevinç gelirse, önem vermesin
* Becereksiz kisiyi dost tutunmasinlar, becereksiz kisi ne dostluga yarar, ne düsmanliga
* Insan, bir isi bir defa yapip sonra pisman olmussa, bir daha o isi yapmasin
* Dostlarina düsman olan birisine niçin dost densin
* Kendini bilge sanan bilgisizden sakin
* Kendi nefsine haksizlik etme, güç eyleme Yani nefsine elinden gelmeyecek isler buyurma
* Dogru söylemek acidir, ama sen dogru söyle
* Düsmaninin sirrini bilmesini istemiyorsan, dostuna da sirrini söyleme
* Büyüklere küçük gözüyle bakma, çünkü büyükleri küçük görmek büyük ziyan getirir
* Degersiz kisileri ölmüs bil, onlari diri sayma
* Beraberindeki kisilerden bir sey ummaktansa ölümü yeg gör
* Himmetsiz kisinin ekmegini yemektense, aç ölmek daha iyidir
* Kuskunun yolunu yüz yerden baglayacak olsan da, tecrübe etmedigin kisiye güvenme
* Kendinden asagi hisimlarina muhtaç olmaktan büyük dert yoktur
* Kisinin, bilmedigi seyi iddia edip basaramamasindan ve yalanci olmasindan büyük ayip yoktur
* Elinden geldigi halde, kendisinden istenen bir isi bitirmeyen kisiden daha cimri kimse yoktur
* Bir kisi senin aleyhinde bir söz söylese ve birisi de dostum diye o sözü sana yetistirse, sen bu dostunu ondan beter düsman bil Çünkü o düsman, arkandan konusur, dostun ise yüzüne karsi söyler
* Lüzumsuz yerlere göz dikmekten ve kulak vermekten daha büyük dert olmaz
* Insan her seyi bilgisizlerin serrinden saklayabilir, ama bilgisini kendi serrinden saklayamaz
* Halkin, senin iyiligini söylemesini istiyorsan, kimsenin kötülügünü söyleme
* Dostlarinin az olmasini istemiyorsan kindar olma
* Dünyada zahmet çekmemeyi, kolaylikla ömür sürmeyi istiyorsan, kendi isine bak, baskasinin isine karisma
* Seni delilerden saymamalarini istiyorsan ele geçmeyecek bir seyi isteme
* Daima alnin ak, yüzün pak olmak istiyorsan, utanmayi is edin
* Aldanmamak istiyorsan, tecrübe edilmis isleri birakip tecrübe edilmemis olanlara yapisma
* Mahcup olmak istemiyorsan, katkin olmayan yerden bir sey götürme
* Perdenin yirtilmasini istemiyorsan, kimsenin perdesini yirtma
* Arkandan gülünmesini istemiyorsan, elinin altindakileri iyi besle
* Pismanliktan uzak olmayi istiyorsan gönül arzusunu is edinme
* Zeki kisilerden olmayi istiyorsan kendini baska birinin aynasinda gör Yani bir kisinin yasantisina bak, yaptigi is iyi midir, kötü müdür Eger ondaki gibi sende de kötü bir is varsa, bilirsin ki bu isledigin is kötüdür ve iyi isi de kendinde görürsün Böylece isinin iyisini kötüsünü göstermek için o kisi sana ayna olmus olur
* Korkusuz olmayi istiyorsan, halkla kavga etme, onlari inciticilerden olma
* Sana hürmet etmelerini istiyorsan baskalarinin hürmetini gözet
* Halkin senin sözünle is görmesini istiyorsan, önce sen kendi sözünle is gör
* Halk içinde herkesten büyük olmayi istiyorsan nimetini bol eyle, "Tuzunun, ekmeginin hakki için" diyenleri çok edin
* Eger bütün gönüllerde yerinin olmasini istiyorsan, sözünü bütün gönüllere uyacak biçimde söyle
* Kâmillerden olmak istiyorsan, kendine lâyik görmedigin bir isi baskasina da lâyik görme
* Eger yüregine merhemle iyilestirilmesi mümkün olmayan bir yara vurulmasini istemiyorsan, cahillerle tartisma
* Halkin iyisi olmayi istiyorsan varini halktan esirgeme
* * *
Nusirevan-i Adil bu ögütleri ve sözleri armagan birakmistir
Simdi ey cigerkösem!
Bu ögütleri hor görme, bu sözlerden hem hikmet, hem saltanat kokusu gelir Çünkü bu sözler hem padisahlarin sözüdür, hem de bilgelerin sözüdür Öyleyse yasliliginda basina bir is gelirse sikinti çekmemek için, bu sözleri gençlik aginda ögren Çünkü yaslilar çok yasadiklari için çok tecrübe elde ederler, sikintili anlarda bu kâr olur
Gençlikte Allah´i unutma
Ey ogul!
Gerçi gençsin, ama yaslilar gibi akilli ve temkinli ol Birdenbire gençligi birak demiyorum Tembel gençlerden olma, neseli ol Çünkü gençler neseli olursa hos olur
"Delilik çesit çesittir; bir çesidi de gençliktir" Ama cahil gençlerden olma Belâ dedikleri sey cahillerden kopar Ömrünün lezzetini de gençlik çaginda al, yaslilikta bu lezzeti bulamazsin, bulsan da faydasi olmaz
Ne olursa olsun gençlikte Allah´i unutma ve ölümden emin olma, çünkü ölüm gelince genç yasli demez Öyleyse bilmis ol, her kim ki dogdu, ölecektir ve her kim ki cihana geldi, gidecektir
Yaslilara çok hürmet et
Ey ogul!
Yaslilara çok hürmet et ve onlarla konusurken bos sözler söyleme, yani kolayina nasil gelirse, öyle konusma Yaslilar bir söz söylerlerse hemen cevap verme Ne kadar düsünürsen onlarin sözüne, "Bundan iyi cevap olmaz Cevabini yine siz buyurun, söyleyin" diyesin ve susasin Çünkü yaslilarin sözünün cevabi, onlari dinleyip susmaktir Yoksa onlarin verecegi cevaptan utanilacak bir duruma düsersin
Yaslilarin bilgi ve tecrübesi gençlerin bildiklerinden fazladir Ama bu dedigim yaslilar sakallarini büyüklerin sohbetinde agartmis olsunlar, kolayca büyütmüs olmasinlar Çünkü gelisigüzel yetismis yaslidan, büyüklerin sohbetini dinlemis toy gençlerin tecrübesi daha iyidir
Gençligini gelisigüzel geçirme
Ey ogul!
Gençligini gelisigüzel geçirme, tâ ki yaslilikta bilgisiz kalmayasin Gençlikte yaslilari taklit et, tâ ki yaslilikta gençlerden utanmayasin
Ne zaman ki gençlik çagi geçip ihtiyarlik çagi gelse, artik gençlikteki dinçligi bekleme Yani gençliginde oldugu gibi ter ü taze yürüyüp zevk bekleme Çünkü yaslilar yigitlenip yeni yeni zevk ve sehvet pesinde olurlarsa, halk arasinda tez rezil olurlar Öyleyse insan yerini yurdunu iyi bilsin Yani gençlikte genç olsun, kocalikta gençlik evinden göçsün, yoksa hali, geminin üstüne saray yapan adama benzeyecektir
|