Almanca Öğrenmek İstiyorum

DERS 21

CÜMLE KURMAYI ÖĞRENELİM

Dikkat: Bu ve bundan sonra anlatılacak konuları tam olarak anlayabilmeniz için Türkçe Dilbilgisi konularınını yeterli derecede bilmeniz gerekir
Türk dilbilgisinde cümle ve öğeleri hakkında bilgi açığınız var ise kısa zaman içerisinde gideriniz

BASİT CÜMLE KURULUMU
Bir özne ve bir yüklemden oluşan cümleleri basit cümle olarak değerlendiriyoruz
Örneğin;

Ben gidiyorum
Siz gülüyorsunuz
Onlar okuyacaklar
Cümleleri oldukça basit cümle yapılarıdırEğer dikkat edilirse yukarıdaki üç cümlede de özne-yüklem uyumluluğu gözlenir

Doğru ve anlamlı cümlelerde özne-yüklem uyumluluğu şarttır
Eğer bir cümlede özne ile yüklem uyumlu değilse, o cümle bozuk ve anlamsız olurÖrnekleri inceleyelim,

Ben gidecekler
O okuyorsunuz
Siz geldi
Cümleleri bozuk cümlelerdirÇünkü bu cümlelerde fiiller özneye göre çekimlenmemiş ve ortaya özne-yüklem uyuşmazlığı çıkmıştır

Örneğin, bozuk olan "Ben gidecekler" cümlesi özneye göre, "Ben gideceğim" yada yükleme göre, "Onlar gidecekler" şeklinde düzenlenmelidir
Peki, madem ki bir cümlede özne ile yüklem her zaman uyumlu olmak zorundadır, o halde biz cümlenin sadece yüklemine bakarak da cümlenin öznesi hakkında bir fikir edinebilirizİsterseniz aşağıya bir kaç örnek yazalım

Geliyorum
Yazdınız
Yazacaklar
Geleceksin
Yukarıdaki birkaç cümleyi ele alalım
"Geliyorum" cümlesinde işi yapan şahıs (özne) kolayca anlaşılacağı gibi birinci tekil şahıs olan "ben" dir
"Yazdınız" cümlesinin öznesi ise, anlaşılacağı gibi "siz" dir
"Yazacaklar" cümlesinin öznesi ise "onlar" dır
"Geleceksin" cümlesinin öznesi ise "sen" dir
Elbette biz cümlenin yüklemine bakarak, o cümlenin öznesini de bilebiliyoruz
Peki, fiiller bize sadece cümlenin öznesi hakkında mı bilgi verir?
Elbette hayır
Fiiller aynı zamanda bize cümlenin öznesi, işin yapıldığı zaman, cümlenin çatısı ve kipi hakkında da bilgiler verir
Fiiller cümlenin yüklemini meydana getirirler ve fiillerin çekimlenmemiş hallerine fiilin mastar hali denir
Türkçe'de fiillerin mastar eki -mek yada -mak olmaktadır
Almanca'da ise bu mastar eki -en bazen de -n olmaktadır
Şimdi durumu daha iyi kavramak için iki dilde de fiilleri karşılaştıralım

spielen fiilinin Türkçe karşılığı oynamak fiilidirHer iki fiil de mastar halindedir

spiel - en
oyna - mak

Görüldüğü gibi yukarıdaki fiillere göre Almanca'da mastar eki en, Türkçe'de ise mak 'tır

Bir fiilin mastar eki atılırsa geriye kalan sözcük fiilin kökü olarak kabul edilir
Fiile şahıs yada zaman ekleri getirilirken fiilin mastar eki atılır ve geriye kalan fiilin köküne şahıs, zaman vs ekleri getirilirBunu bir örnekle açıklayalım

Okumak fiilinin mastar ekini atıyoruz ve elimizde "oku" kelimesi kalıyorBu kelimeye şimdi bir şahıs ve bir de zaman eki getirelimÖrneğin 1 tekil şahıs eki ve şimdiki zaman eki getirelim

oku - yor - um

Şimdi bu fiile getirdiğimiz ekleri açıklayalım
oku : fiilin kökü
yor : şimdili zaman eki
um : 1 tekil şahıs eki (ben)

Şimdi bir kaç çekim daha yapalım:

OKU - YOR - SUN
OKU - DU - N
OKU - YOR - UZ
OKU - DU - K
Şimdi burada bir noktaya dikkat edelimÖrneğin okuyoruz ve okuduk fiillerini ele alalım
Her ikisi de 1 çoğul şahıs olmasına rağmen acaba neden farklı şahıs ekleri almışlardır?
Bu durum gramer yapısıyla ilgilidir ve kulanılan zamanların farklı olmasından ileri gelmektedirAlmanca'da da fiiller farklı zaman ve şahıslara göre farklı ekler alırlar
Aynen dilimizde olduğu gibi Almanca'da da fiilin mastar eki kaldırılır ve fiilin köküne ekler getirilir

Şimdi Almanca bir fiili çekimleyelim:

Lernen : Öğrenmek
Fiilin mastar ekini atıyoruz ve geriye lern kelimesi kalıyor
Şimdi bu lern kelimesine bir şahıs ve zaman eki getirelimÖrneğin 1 tekil şahıs ve şimdiki zaman eklerini getirelim

Lern - e : Öğren - iyor - um
Görüldüğü gibi sadece -e eki fiile hem şimdiki zaman hem de 1 tekil şahıs anlamlarını vermiştir

Lern - t : Öğren - iyor - sunuz

Lern - te : Öğren - di - m

Yukarıda bir kaç fiilin çekimini verdikİleride zamanlara göre fiillere getirilen ekleri iyice öğreneceğiz

Şimdi bir noktaya daha dikkatinizi çekelim
Görüldüğü gibi fiillerin mastar eklerini kaldırdık ve geriye kalan fiilin köküne ekler getirerek fiili çekimledikFakat Almanca'da fiillerin çok büyük bir bölümünü bu şekilde çekimlenmesine karşın, bu kurala uymayan 200 kadar düzensiz fiil de mevcuttur
Eğer bir fiilin kökü, fiil çekimlenirken değişmiyorsa o halde bu fiil Düzenli Fiildir denir
Fakat fiilin kökü çekimlenirken değişiyorsa bu fiil Düzensiz Fiildir denir
Düzenli fiillere bazen Zayıf fiiller, düzensiz fiillere de bazı yerlerde Kuvvetli fiiller denir
Peki biz nereden bileceğiz fiilin kökünün değişip değişmeyeceğini?
Bu soruyu cevaplayabilmeniz için bütün düzensiz fiileri ezberlemeniz gerekir
Bu aşamada sadece günlük hayatta en çok kullanılanları ezberleyerek işe başlayabilirsiniz
Fakat şunu özellikle belirtelim ki, bu fiileri ve çekimlerini ezberlemekten başka bir çaremiz yok!

YARDIMCI FİİL NEDİR?

Almanca'da yardımcı fiil kavramı vardırYardımcı fiillerin cümle içerisinde çeşitli hörevleri vardırEsasen Almanca'da 3 tane yardımcı fiil vardırBunlar sein - haben - werden yardımcı fiilleridirBu yardımcı fiillerin Türkçe karşılıkları yoktur ve yardımcı fiiller cümlede tek başlarına kullanılamazlarMutlaka cümlede normal bir fiille kullanılmalıdırlar ki asıl fiilin zamanını yada anlamını değiştirebilsinler
Yukarıdaki yardımcı fiiller aynı zamanda normal bir fiil olarak da kullanılabilirler
Normal bir fiil olarak kullanılırlarsa o zaman bir anlamları olur ve tek başlarına kullanılabilirlerYardımcı fiil konusunu derslerimiz ilerledikçe daha ayrıntılı olarak göreceğiz

Burada bazı önemli noktalara değinmek adına bazı gramer bilgileri verdik
İlerideki derslerimizde en basit cümle yapılarından en karmaşık cümlelere kadar tüm zamanlarda cümle kurulumlarını gramer destekli olarak anlatmaya devam edeceğiz
Hepinize başarılar dileriz