Osmanlıca Sözlük Lügat Z Harfi

Z Harfi

ZEKÂ Çabuk anlama ve bilme kabiliyyeti Fehim ve idrakte çabuk olma * Ateşin alevlenmesi * Güzel koku alma
ZEKÂ Saflık, duruluk * Hâl düzgünlüğü
ZEKÂB f Yazı mürekkebi
ZEKAN (C: Ezkân) İki çenenin birleştiği yer ("Enek" de derler)
ZEKÂRET Erkeklik
ZEKÂT Nisab miktarı mala, paraya sahib olan Müslümanın kırkta birini fakirlere sadaka vermesi ve bu verilen sadaka Ziyadeleşme, artma * Temizlik Taharet (Bak: Sadaka, Nisab)( $ Bu kelâmın mâkabliyle nazmını icab ettiren münasebet ise: Namaz $ Yani dinin direği ve kıvamı olduğu gibi, zekât da İslâmın kantarası, yani köprüsüdür Demek; birisi dini, diğeri asayişi muhafaza eden İlâhî iki esastırlar Bunun için birbiriyle bağlanmışlardır İİ)(Zekât ile sadakanın lâyık oldukları mevkilerini bulmak için bir kaç şart vardır:1- Sadakayı vermekte israf olmaması2- Başkasından alıp başkasına vermek suretiyle halkın malından olmayıp kendi malından olması3- Minnetle in´âmın bozulmaması4- Fakir olmak korkusu ile sadakanın terk edilmemesi5- Sadakanın yalnız mala ve paraya münhasır olmadığı bilinmesi ile ilim, fikir, kuvvet, amel gibi şeylere de muhtaç olanlara sadakanın verilmesi6- Sadakayı alan adam, o sadakayı sefahette değil, hâcât-ı zaruriyyesinde sarfetmesi lâzımdır İİ)(Sadakalar kimlerin hakkıdır, bu cihete gelince, emr ü teşvik olunduğunuz infak u sadakat $ Allah yolunda tutulmuş, din uğrunda ilme, cihada vakf-ı nefs etmiş, $ Yeryüzünde şuraya buraya gidemiyen, yani Allah yolunda meşguliyetlerinden veya maraz ve acz gibi bir maniadan dolayı nafakalarını kazanmağa iktidarları olmayan o fakirler içindir ki $ hallerini tecrübe etmeyen cahil, onları $ taaffüflerinden, yani istemeğe tenezzül etmeyip tahammül ve tecemmül ile iffetlerini muhafaza ve ibraz eylediklerinden dolayı, zengin zanneder $ Sen onları simalarıyla, dikkat edildiği zaman hallerinde görülecek edeb ü nezahet, yüzlerinde müşahede olunacak âsâr-ı fakr u zaruret gibi alâmetleriyle tanırsın $ İnsanlardan dilenmezler, hele $ ilhah-ı ısrar ile hiç dilenmezler, olsa olsa pek muztar kaldıkları zaman ehline ifham-ı hâl ederlerBu âyet, Ashab-ı Suffa tesmiye olunan fukara-yı Muhacirîn hakkında nazil olmuştur ki; dörtyüz kişi kadar vardılar Medine´de ne bir meskenleri, ne aşiret ve akrabaları, hiçbir şeyleri yoktu, daima Mescid-i Nebeviyeye mülazemet ederler, mescidin sofasında ikamet eylerler, ilm-i Kur´an tahsil ederler, mevâız ve tedrisat-ı Peygamberîyi istimâ´ ile müstefid olurlar, hep oruçlu bulunurlar Hâsılı; ilm ü ibadete hasr-ı evkat ederler ve her ne zaman bir gaza olursa giderlerdi Bunlar Medrese-i Risalet´in Allah yoluna vakf-ı nefs etmiş talebesiydilerİbn-i Abbas Hazretlerinden vaki olan rivayete göre birgün Resulullah (ASM) Ashab-ı Suffa´nın başlarına durmuş, hallerini nazar-ı tedkikten geçirmişti Fukaralıklarını, çekmekte bulundukları zahmetleri gördü ve kalblerini tatyib edip buyurdular ki: "Ey Ashab-ı Suffa! Size müjdeler olsun ki, her kim şu sizin bulunduğunuz hal ü sıfatta ve bulunduğu halden razı olarak bana mülaki olursa o benim refiklerimdendir " İşte bu âyet de bunlar dolayısiyle nâzil olmuştur Ve fakat hükmü âmmdır Allah rızası için düşmana karşı nöbet bekleyen veya Allah rızası için medreselerde dirsek çürüten veya Allah rızası için hidemât-ı âmmeye vakf-ı nefs eden ve bu ahval içinde malı mülkü yok, muhtaç olmakla beraber nafakasını kesbe vakit bulamayan veya kudreti yetişemiyen fukara-yı mü´minîn bu âyetin hükmünde dâhildirler Bunlar infakat ü sadakatın en güzel masrıfını teşkil ederler ET)
ZEKÂVET Zeki oluş Zeyreklik Çabuk anlama ve kavrama Keskin anlayış
ZEKEN İlim, feraset
ZEKER (C: Zükrân - Zükur - Zikâr - Zikâre) Erkek * Erkeklik organı
ZEKERİYYA (AS) Benî İsrail peygamberlerinden ve Hz Süleyman Aleyhisselâm´ın neslindendir Beytül-Makdis´de Tevrat yazan ve kurban kesen reis idi Zevcesi, Hz Meryem´in teyzesi idi Benî İsrail´in büyüklerinden olan İmran namındaki zatın karısı Hanne, Zekeriyya (AS) ın karısının kardeşidir Hz Meryem İmran kızı ve Hanne´den doğmuştur Zekeriyya Aleyhisselâm´ın himayesinde büyümüştü Sonradan Yahya isminde oğlu dünyaya geldi Yahudiler Zekeriyya´ya (AS) iftira ederek onu şehid ettiler Kur´an-ı Kerim´de yedi defa ismi geçer (Bak: Yahya AS)
ZEKEVAT (Zekât C) Zekâtlar
ZEKİ(YE) Hâlis Temiz Hali temiz olan
ZEKİ(YE) Zekâ sahibi Çabuk anlayışlı
ZEKİK Yazının satırlarının sık olması * Yürürken kişinin adımlarının bibirine yakın olması
ZEKİR Unutmayan Hâfızası kuvvetli
ZEKİYY Tâhir ve pâk kimse Temiz insan
ZEKK Zayıf * Yürürken adımların birbirine yakın olması
ZEKUN Sivri ve sarkık enekli
ZEKURET Erkeklik
ZEKVE Tamamlamak Kesmek
ZEKZEKE Çirkin ve yaramaz huylu olmak