Türk Halk Oyunları Kataloğu C

ÇAKACI OYUNU
Burdur'un Yazu köyünde şu oyunlar vardır: Çakacı oyunu, Kurt oyunu İkisi de tek kadın veya tek erkek tarafından oynanır Ayrıca, Zeybek oyunları da vardır Burdur köylerinden "bozuk" sazı çok kullanılır

ÇAMAŞIR OYUNU:
İzmir'in Foça ilçesinde 10-12 erkek toplu olarak davul zurna eşliğiyle yürütürler

ÇANDARMA:
Bergama ve köylerinde tek kişi tarafından oynanır

ÇANKIRI ZEYBEĞİ:
Çankırı'nın köylerinde kadın erkek tam bir eşitlik dairesinde toplaşıp saz ile karma oyun çıkarırlar Bazı köylerinde ise karışık oyun nâdirdir Her eğlence vesilesiyle kaşık veya zillerle de oyuna kalkarlar "Oyun ", "Köy Oyunu" gibi mütevazi adları tercih ederler Karışık alay çekme tarzında Zeybek, erkek kadın birlikte Çiftetelli Çoğu zaman davul zurna eşlik eder Ilgaz'da "alay" tabirini tam olarak Halay telaffuz ederler Düğün oyunlarına gelin de katılır

ÇAPİK:
Diyarbakır'dan Lice ilçesinin toplu yürütülen oyunlarındandır Meselâ Silvan ilçesinin merkez köyünde bu isimdeki oyun iki kişi tarafından bile davul zurna eşliğiyle yapılıp erkeklere mahsustur En fazla küsüntüleri (dargınları) barıştırmak üzere yürütülmesi görenektendir

ÇAPİKAY:
Bingöl'ün merkez ilçesinde Çapikay oyunu kadın erkek toplanılarak veya yalnız erkeklerce yapılır Erkeklerin oynayışı yarı idmancı işi bir celâdet (dayanıklılık, yiğitlik) edinir
Çapukay (el çarpmaca); bir müddet ayrı ayrı ve sert alkış çarpışı gibi eller teker defa çırpılarak kızıştıkça oyun âdeta hasm'ne bir hal alır ve bu sefer oyuncu oyuncuya karşılıklı el çarpışmalarına girişilir Sonunda da bu çarpıştırmalardan önceki vaziyete dönülür

ÇARİŞKA:
"Çar Oyunu"demektir Kars bölgemizin çizme esareti yıllarından (Rus işgalinden) acı bir hatıra halinde mahallinde daha ziyade kurtuluş şenlik ve bayramlarında

ÇARK:
Mevlevî Sem''sının ana figürü bizde de Farsça "Çarh" kelimesini Mesnevî'den beri Divan Edebiyatı'nda tutundurmuştur Konuşma dilinde "çark" deriz Mamafih bu kelime açıkça bir fırıldanış taklitçisi söz olduğu için çark kelimemiz Farsça'ya geçmiş olabilirdi Nitekim Kaşgarlı Mahmut "felek" ve "gök çığrısı (felek)" anl***** çığrı Türkçe'sini veriyor ki bugün çıkrık ve çarkfelek dediklerimizin atasıdır, cümlesi birdir
Nedim "Çarh-ı dever'n" a hayrandır:
Şevk ile v'iz-i şehir attı rid'sın çarha
Böyle şal oyununa çıkmadı dahi şeyh olalı

ÇAYDA ÇIRA:
Kına gecesi oyunlarından olarak en başta geleni, "üstünde beş altı mum yakılı" porselen tabaklarla yürütülen Çayda Çıra oyunudur İlk oynanan budur Tabağın bu yanar mumlu hali bir nevi meşale gibidir Her elde bir mumlu tabakla yürütülen zarif gösteriye Çayda Çıra oyunu denir
Çayda çıra tabiri, eski düğünlerin bilhassa havuz başlarında veya çay kenarlarında tertiplenmesi ve yapıştırılan mumların yakılarak su üzerinde tepsilerle yüzdürülmesi âdetinden kalmıştır Rivayet, keyfiyeti bu surette izah etmektedir 30-35 yıl öncelere kadar erkekler havuz başlarında eğlenti tertipledikçe havuz başında sıralanıp bir tepsiye içki ve meze koyarlar Bunları karşıdan karşıya itelemek suretiyle ikramlaşırlarmış Tabir aynı eski görenekten ve oyun onu canlandırarak anmak ihtiyacından hatıra kalmış olsa gerektir Çayda Çıra oyununun kendi türküsü de var, manileri epey çeşitlidir Her mısra arkasından "nanay hanım nanay" terennümü ve "kibarım" gibi bazı geline atıf sözleri üçer defa tekrarlanır Ezgisinin tartımı (ritmi) 3+2+2+3 aksağında olmak üzere 10/8'liktir Sözleri güler yüzlü olmakla beraber, yeni baba evinden ayrılmış gelinin günlük ruhiyatı gibi içlidir de
Çayda Çıra oyununa önce oğlan evinden gelen genç kız ve kadınlar kalkar Kız evindeki mahzunluğu dağıtmak üzere, oğlan evinden gelenler inadına taşkın bir şevk ve neşeyle oyuna girerler Hatta kaynana hanımın bile Çayda Çıra oyununa kalkması âdettendir Kız evinden kimse oynamaz Daima mahzun dururlar, hem de bu üzgünlük tamamiyle samimidir Bu eğlentide oğlan evinden gelenlerle kız evindekiler arasında âdeta bir neşe ve üzgünlük müsabakası açıkça kendini hissettirir
Çayda Çıra oyunundan sonra diğer mahalli oyunlara geçilir Cümlesi pek çeşitli şeylerdir Gerek oyunların özelliği, gerekse o sırada söylenen türkülerin mahiyeti bir bir yazılıp incelenmeye değer Erkeklerin çıkardığı oyunları da bunlara katmak doğru olur Horum, Tamzara, Halay, Delilo vs gibi erkek oyunlarını kadınlar da kendi aralarında aynen oynayıp eğlenirler
Kına gecesinde gelinin merasim sırasında oyuna kalkması âdetten değildir Ancak "subaha" günü, yani yüz açımı gününde, oğlan evine gidildikten sonra gelin (kaynanasının işareti ve muvafakatı üzerine) oğlan evinde oynayabilir Fakat, oğlan evi, kız evinden ayrılıp da ev tenhalaşınca "ucuzluk olsun" telakkisiyle (inancıyla) gelini merasim dışı olarak oyuna kaldırmak ve Çayda Çıra oynatmak gizli kalan bir âdettir