Türk Halk Oyunları Kataloğu C

ÇIL KEKLİK:
Bazı Erzincan köylerinin kadın meclislerinde rağbette kalan oyun çeşididir Adını türküsünden almış görünüyor Eldeki her hangi bir mahalli çalgı eşliğiyle ve mutlaka tek kadın tarafından oynanır (Buralarda oyun kelimesi uyun ve uynamak telâffuz olunur ki dikkate değer bir etimolojik ipucu olabilir) Çıl Keklik, düğün toplantılarında yer alıyor Mutlaka tek kişi tarafından oynanması, esasında keklik yürüyüşünü taklitten doğduğu intibaını uyandırmaktadır

ÇINDIR:
Urfa'da Sinsin oyununa bu isim verilir

ÇITIRDAĞ OYUNU:
Safranbolu taraflarında çokça oynanılmakla beraber, adını oralarda "Kastamonu Oyunu" da denildiği için aslında oradan gelmeliği mümkündür İki veya çaprazlama olarak dört oyuncu tarafından yürütülür Kastamonu'da kama ve saldırmalarla oynandığı halde, Safranbolu'ya silahsız gelmiştir Oynanış tarzı hemen aynıyla Sepetçioğlu oyunundaki gibidir Fakat birkaç figür değişikliği göze çarpacak kadar açıktır
Oyuncular, tıpkı pehlivanların güreş öncesi oyunlarını andıracak şekilde peşrevler yaparlar Sağ ellerini dizlerine vurup karşılıklı selamlaşırlar Sonra koşar gibi yaparak yüz yüze gelir ve dirsek tokuştururlar Sert ve çevik dönüşler, hem de çok kuvvetli atlamalar yaparlar Bu oyun erkeklerce oynanmakla beraber, kadınlardan oynayanları da olur
Z'vil makamını andıran havasının sözlerini yazalım:
Çıtırdağ'dan baskun geliye
Aman baskun değil hasmun geliye
Korkma da ağanın dostun geliye
Gaygusuz avrat
Hoy deyive saygusuz avrat
Haydini saygusuz avrat
Aranağme
Çıtırdağ'dan gece mece geçtim
Anam garlı buzlu sular mular içtim
Ben bu sevdadan gayri tez geçtim
Nakarat ve aranağme
Çıtırdağ'ın anam ekinleri
Top top olmuş kakülleri
Nakarat ve aranağme

ÇİBİK ÇALMAK:
El çırpmak

ÇİFTETELLİ:
Çocukluğumuzda İstanbul'da Yahudi ve Çingene çengilerince Çırpıcı Çayırı gibi eğlenceli mesire yerlerinde ve düğünlerde pek sık yürütülmüş olan bu oyunun o yıllardaki yayılış sahası eski imparatorluk ölçüsünde olmuş olmalı ki hâlâ bir baştan Trabzon'da ve öbür uçtan Ege adalarında Türkçe adıyla izlerini haber alabiliyoruz Bugün yurdun dört bir bucağında oynanmadığı anlaşılıyor Başta İstanbul olduğu halde ekser yurt semtleri onu tamamiyle unutmuş, bazı bölgeler de şüphe yok ki hiç bir zaman tanımamışlardır Çiftetelli İstanbul'da yerini Şehzadebaşı salaşpur şanolarının kantolarına bırakarak tarihe karıştığı gibi, "kanto" denilen sokak melezliği de şehrin surları dışına uğrayamadan soysuzluğu yüzünden sönüvermişti Kanto, çiftetellinin sözüm yabana alafrangası olmuş, fakat Peruz ve Şamran'ın ömürleri kadar bile yaşayamamıştı Çiftetelli'nin çok eskiliği manası çıkarılmamalıdır Bilakis, Çiftetelli kantodan bir önceki nesilden ibarettir Adı da kantodan daha manalı değildir Keman oktavda akortlu çifte telde çalarken, ud beşli aralıkla güy' bir çeşit basso tutardı
Yani, o da bir nevi alafrangalaşmışlık iddiasında idi Baloz danslarından soysuzlaşma bir nevi oyun havası argosuydu Çingene piyasacıların sazla alafranga da çalınabileceği iddiasından doğmuştu
Çiftetelli'nin Anadolu'daki yayılabiliş gücünden bazı izler şurada burada zamanımıza kadar sürüklenebilmiştir Tespit edilebildikleri yakın yıllardan günümüze kadar o hatıra izlerinin de haritamızdan silinmiş bulunmaları kuvvete muhtemeldir Çünkü esası bir uydurmacılıktan ibaretti ve zevk mahsulü değildi
Tekirdağ merkez ilçesinin İncir köyünde bu oyun yalnız kadınlar tarafından kendi aralarında darbuka eşliğiyle yürütülür
Bilecik'ten Bozüyük ilçesinin Erekli köyünde görülen Çiftetelli'de beşer, onar erkeğin cura eşliğiyle oyun yürüttükleri olur Gölpazarı ilçesinin Küçük Yenice köyünde de davul zurna veya keman sesleriyle Çiftetelli oynandığı biliniyor Söğüt ilçesinin Dudaş köyünde bile çiftetelli vardır Ahır köyünde de oynanıyor Bozüyük ilçesinin Bozcaarmut köyünde sadece Çiftetelli bilinir Davul ve kabazurna takımıyla ikişer ikişer oynanarak, kadınlar yalnız kendi aralarında yürütürler (Buradaki Çifte sıfatı oyuncu ikişerliğiyle ilgili olabilir Havası bulunamadığından İstanbul Çiftetellisi'yle ilişiği olup olmadığı anlaşılamamıştır)
Tokat'tan Reşadiye ilçesinin Kızılcaviran köyünde de bir Çiftetelli oynanır Bu köyde üç oyun vardır Üçü de taşradan alınmışa benziyor: Tanzara, Çiftetelli, Hora Üç beş bölge köyünü göçmenler kurmuşlardı Reşadiye ilçesinin Çilehane köyünde "Çerkez müzikasıyla oyun" denilip ayrıca Türkçe adı bulunmayan oyuna Çerkes el müzikası eşlik eder Kız ve erkek birlikte toplu olarak oynarlar Bütün genç kız ve delikanlılar iyi oyunculardır Bazı taşra oyunları böylelikle göçmenlikte yer değiştirmişlerse de, devede kulak miktarında kaldıkları için Orta Anadolu'da tutunmaları imkânsız addedilmektedir
Ordu ilinin kasabalarında Çiftetelli klarnet eşliğiyle iki tarafından oynanır Kadınlar kendi aralarında oynarlar Kabadüy bucağında kez' biliniyor Rize'ye kadar yer yer oynayan kasabalar biliniyor Samsun merkez ilçesinde Aydın Zeybeği gibi Çiftetelli de oynanıyor Güneyden meselâ İçel'de yürütülür