Türk Halk Oyunları Kataloğu D

Türk Halk Oyunları Kataloğu D

DADAŞ:
Kars, Kağızman, Sarıkamış ve yörelerinde delikanlılara verilen isim Dadaşlık, Dadaşların erkân ve 'dabı çok ince ve eskidir Kelimenin aslı "taydaş" olsa gerektir Güney Anadolu'da ölçüşmek anl***** bir "dadaşmak" fiili vardır

DAĞLAR HALAYI:
Urfa'dan Yaylak ilçesinin merkez köyünde düğün ve bayramlarda bilhassa oynanır 2-4 erkek tarafından davul zurna eşliğiyle yürütülür Kadınlar da aynen oynarlar

DAĞLI OYUNU:
Toplu oyunların en çevik olanıdır Yiğitçe tavırlarıyla Zeybek oyunlarının en canlısı budur Bengi oyunu için geniş bir alana ihtiyaç gösteren oyuncular Dağlı'ya çıkabilmek üzere o meydanın üç misli kadar büyüğünü ararlar Bergama taraflarında çok oynanır
Dağlı oyununa en az altı kişi kalkar Oyundaki çekmeleri idare eden iki "baş"ın birisi başta, diğeri ortada yer alır Oyun figürleri 3-5 esasına göre yazılıdır Oyuncular bir daire çevirip dururlar

1 Yürüyüş: Üçler, beşler yapılır Harmandalı'ndaki gibi olmakla beraber, ondan daha çevik olur

2 Sekmeler: Üçler yapılır Beşler ise, sol ayak sekerken sağ ayak diz üstüne konur (bir), sağ ayak ileri yere basar (iki), sağ ayak sekerken sol ayak diz üstüne konur (üç), ileri basar (dört), sağ ayak ileri basar ve sol diz üstüne çökülür (beş)

3 Çapraz: "Üç" yerine sağdan dönme yapılır Beşte çapraz yapılır: Sağ ayak sol ayağın önüne basar (bir), sol ayak arkadan basar (iki), sağ ayak sağa açılıp basar (üç), sol ayak sağ ayağın kıyısına vurur (dört), sol ayak sola açılıp yere basılır (beş)

4 Halkadan geriye: Üçler Geri yürünür: Sağ ayak geri basar (bir), sol ve sağ ayaklar geri basar (üç), sol ayak geri basarken vücut yarım sola döner (dört), sağ ayak ileri basar (beş)

5 Ayak savurma: Üçler Sol ayak yere basılır Sağ ayak ileri uzatılır (bir), yine sağ ayak sağdan geriye savrulur (iki), sağ ayak ileri yere basar (üç), sol ayak sağ ayağın kıyısına vurulur (dört), sola açılır ve basılır (beş) İkinci figürdeki sekmeler yapılır

6 Çekme: Üçler Birinci "baş" birerle kola geçer: Bu çekiliş sekmelerle -ikinci figürdeki gibi- yapılır Daire bir sıraya gelinceye kadar sekmeler devam eder Sıra düzelince sağ ve sol ayakta eşme yapılır

7 Eşmeler: Üçler Sonra sol ayak basılı, sağ ayak ileri ve geri beş defa eşilir Yine üç yapılır Sonra, sağ ayak basılı, sol ayak ileri geri dört defa eşilir Beşincide sol ayak yarım sola fırlar ki, vücud da beraberdir Böylelikle tek sıralı saf haline geçilir

8 Saftan birerle kola: İkinci figürdeki sekmeler üç defa yapılır ve altıncıdaki eşmeler sağ ve sol yapılır Soldan geri dönülür Yine eşmeler üç defa tekrarlanarak, eşmeler sağ ve sol yapılır Yarım sola dönülür Birerle kol böylelikle yürütülmüş olur

9 Geri basma: Üçler yapılır Sonra geri yürünür Sağ ayaklar geri, sol ayaklar geri Daire haline gelininceye kadar devam olunur

10 İki koldan çekme: Üçler İkinci figürdeki sekmeler yapılır Sonra baştaki ve ortadaki "baş"lar bu sekmeler sırasında birbirinden ayrılırlar Biri sola, diğeri sağa çeker Birerle kol olununcaya kadar devam eder Üç yapılır, sağ ve sol eşmeler yapılır

11 Üç yapılır Sağ ayak basılı sol ayak yarım sola dönülür Her iki grup sıralı saf haline geçer İkinci figürdeki sekme üç defa tekrarlanır Eşmeler sağ ve sol yapılır Üçler yerine soldan geri dönülür Yine üç defa sekme ve eşmeler aynen yukarıdaki gibi olur

12 Toplanma: Üç yapılır Sağ ayak basılı, sol ayak yarım sola dönülür Her iki grup birerli kolla geri geri yürürler Bu hal tam daire olununcaya kadar devam eder Üçler ve sekmeler yapılır

13 Diz çökmeler: Üç yerine sağdan geri dönülür Ortaya yüz yüze diz çökmelere başlanır: Sol ayak basılı, sağ ayak ileri uzatılır (bir), basılır (iki), sol diz üstüne çökülür (üç), sol ayak üstüne kalkılır (dört), sağ ayak geri basılır (beş) Diz çökme hareketi üç defa tekrarlanır
Üçler yapılır Sağ ayak ileri uzatılır (bir), sağ ayak ileri basar (iki), sol diz üstüne çökülür (üç), sol diz biraz kaldırılır, tekrar yere çökülür (dört)

14 Dönme ve çapraz: Üçler Soldan beş sayıyla dönülür Dördüncü figür yapılır, geri yürünür Sonra üçüncü figürdeki çapraz yapılır Oyun selam duruşuyla biter

DAH LENK:
Erzurum'un bütün bucak ve köylerinde oyun çeşitleri merkez ilçesindeki kadar zengin değildir Nice köylerde iki üç çeşitle yetinilegelmiştir Bu durum biraz da "pek ehliyetli davul zurnacıların her semtçe tedarik edilememesinden" ileri gelmektedir Fakir ve ücra bir köyün fazla mütevâzi zurnacısı iki üç basit havadan fazlasını çeviremeyince ora oyunlarının repertuvarı da ister istemez daralıp kalmış olur Nice köylerde de bilakis zengince kalabilmişlerdir Meselâ, Tercan ilçesinin Pekeriç köyündeki durum böyledir Bar ve Hançer Barı oranın davul zurnalı, karma ve toplu oyunlarından olduktan başka, tekli oyunları da vardır Bu sonuncuların en orjinali Dahlenk adını verdikleridir Gerek bu oyun gerekse Ördek ve bir de Karşıdan Karşıya adındakiler hep tek erkek tarafından davul zurnayla yürütülürler Yine tek erkek için olan "Dasni Cors" burada da varsa da mutlaka kemençeyle oynarlar Dah Lenk adındaki Lenk kelimesi Türkçe'de topal demektir Dah nidâsı "haydi" anlamındadır Bileşim, "Haydi topal, kalk oyna" manasını verir