Türk Halk Oyunları Kataloğu D

DELİ HORON

Çoruh yakası oyunlarındandır Köylünün inançla bağlı bulunduğu bir tev'türe (yaygın söylentiye) göre bunun oynandığı yerde 15 yıl hiç kimse ölmezmiş Adına "Şeytan Oyunu" denildiği de olur Artvin'de Horon 5, 6 ve daha ziyade kişi tarafından dizi halinde oynanır Halkadan biri idare eder Ara sıra kışkırtır gibi verdiği kesik ve atik komutalarla arkadaşlarını hareket çeşitlerine geçirtir durur Komuta yerleri belli olmadığı için oyuncuların sinirli ve hafif komuta hecelerine dakikasında duyup saniyesinde tatbik edebilmek üzere çakı gibi uyanık ve ıssız oynaması şarttır, dalgınlık sökmez Ayak ve hareketlerin çoğu 1, 2, 3 sayısıyla devam eder Orada şimdiki halde iki Horon çeşidi vardır, en çok bunlar oynanır: Horon, Deli Horon

DELİKO:
Kimi zaman "Lorki" adı da verilen oyun
Delilo

DELİLO:

Tunceli'den Ovacık ilçesinin merkez köyünde bilhassa tekrarlanan sıra oyunlarındandır Kadın erkek karma halde 6-8 kişilik bir diziyle yürütülür Bölgenin diğer davulzurnalı oyunları şunlardır: Horan, Karaçor, Kol Oyunu, Devzer, Üç Ayak, Türk Kızı Oyun alanında buralara hemen münhasıran (yalnızca) kuzeyden etki indiği bu isimlerden açıkça anlaşılıyor Delilo oyununa bazı yörelerde Delile de denmektedir

DELLO:

Bu Erzurum Barı en az iki kişi tarafından düz diziyle oynanır Havası baştan sona orta hızdadır
Dello Barı'nın yaygınlık ve genişliği kıdemin derinliğine ve mücavir bölgelerde onu şimdi hiç tanımayan yerlerin, tanıyan bucaklardan çok olması da o bucaklarda çoktan unutulmuş bulunduğuna delâlet edebilir Yer yer farklar göstermesi de yaygınlığın eskiliğini teyit eder (doğrular) Sahasında meselâ Kemah'da eskiden beri vardır ve orada şunun gibi sözleriyle de oynanır:
Dello, dello, dello can
Erzincan iki yoldur
Biri sağ, biri soldur
Daha Doğudan meselâ Çoruh'un Öğdem ilçesinin Ersis köyünde 10-25 erkek tarafından davul zurnayla bir Dello çeşidi her şenlik vesilesinde oynanır

DENİZLİ ZEYBEĞİ:

Denizli'de davul zurna eşliğiyle dört erkek tarafından yürütülen gün görmüş bir Zeybek çeşididir Mevkiin diğer önemli oyunları şunlardır:
Alaylar:
M'niler söylenerek oynanır
Kız Oyunu:
Kadınlara mahsustur
Seğmen Sekme:
Birlikte yürütülen tüfekli oyundur
Tavas Zeybeği:
İki kişilik
Tek Parmak
Yuvarlak

DEPÇE:
Urfa'nın bilhassa Viranşehir ilçesinde 5-50 kişi tarafından kız, kadın ve erkekler toplaşarak karma halde ve kaval eşliğiyle oynanır Bir çeşit Halay halkasıdır Yerli halk bu oyunun cemiyet arasında birlik ve dayanışma doğurduğuna samimiyet ve güvenle inanıyor

DEPKİ:
Hatay bölgemizde Halay tabiri öteden beri bilinmekle beraber, sıra oyununa oralarda Depki ve bunun davul zurna desteğinde coşkunlukla oynanmasına "Depki depmek" deniliyor Nağmesi ve aksak tartımlarıyla en kesin millî oyunlarımızdan bir koldur Etkisi, ad, nağme ve figürleriyle Lübnan ve Bağdat'a kadar bütün güney komşularda ve Türk sekenenin köylerinde hâlâ yaşamaktadır Her yerde davul zurnalıdır
Depki adının depmek (tepmek) fiiline bağlılığını Antakyalılar biliyor Halep ve civarı halkının "Dipki" telâffuz ettiği Tepki adı gibi, oyunun havasının tavır ve şekli de Anadolu ağzındadır Tepki kelimesi oyun anlamıyla en eski Türkçe sözlüklerde tesadüfen yer almamış olabilir Fakat Tepgi, Tepki, Depki iml'larıyla yurttan dil derlemesi ciltlerinde mehmuz (mahmuz) anlamında olarak kelime vardır Oyunun başlangıçta "mehmuz şıkırdatmak" ve bunun ses tartımından faydalanılmak üzere tepiniş" figürünü oralarda bir Halay çeşidi halinde esas tutmuş olduğu tahmin edilebilir: Mehmuz oyunu anlamını istidl'l edebiliriz (ortaya koyabiliriz) Oyunda an gelir ki, oyuncular başbaşa kümeleşerek sert sert ve tartımla tepinişirler Âdeta, atların eşinmesini andıran taklitçi ve hırslı ayak çalmalarıyla bir hareketi toprağa mıhlamaya çalışır görünürler Sık sık tekrarlanan coşkun figür oyunda budur Adında da aynı mecaz gizli olsa gerektir

DEPMEK
Tepmek

DERBENDÎ:
Kars'ın tanınmış oyun havalarındandır

DERELİ:
Harmandalı Zeybeği Batı Anadolu'da vardır

DERVİŞ:
İstanbul'da erkeklerce oynanan bir eğlence oyunu olduğu işitilmişse de, hakkında hiç bir bilgimiz yoktur Her halde şaka mahiyetinde yeni bir tertip olmalıdır

DEVECİ:
Bergama'dan bir raks çeşidinin adıdır Kadın oyunlarındandır

DEVECİ EMMİ:
Sivas'tan bir halk oyunudur Adını türküden alan oyunlardan birisiyse, Konya'nın Deveci türküsü ile ilişiği olacağına ihtimal verilebilir

DEVELİ:
Adını türküsünden alan oyunlardandır Konya'dan meselâ Bozkır'ın Akçapınar köyünde geçen şu üç oyundan biridir: Develi, Zeybek, Milli Oyun 2,3, ve 5 kişi imkân nispetinde uzlaşıp belli etmeksizin taklitleşerek birlikte oyuna girebilirlerse de, her biri yine de müstakil kalırlar Kadınlar, kendi aralarında oynarlar
Konya bölgesi oyunlarından çoğunun belirli ad ve tertipleri yoktur "Oyun" genel adıyla her kıvrak türküye ayak uydururlar Figürler irticali olup, tutulmuş bazı belirli tavır ve hareket motiflerini oyuncu, sözlerdeki mana anlarına uygun düşecek surette sürenin şu veya bu noktasında tecrübe dairesindeki kabiliyetiyle kaynaştırıp geçer, az sonra bir başkasına benimsetir, vs Birkaçı bir arada oynuyorlarsa, irticale rağmen şaşılacak bir anlaşma taklitçiliğiyle birliği elde tutarlar An olur ki tek oyuncunun çevrili birkaç boy aynasından seyredildiği intibaı uyanır Fark, elbiselerinin biçim ve renk ayrılıklarına inhisar ediyormuş gibi olur Genç kız ve gelinler arasında bu derecelerde anlaşmış oyun meraklıları bulunur ve çevrede hayranlıkla tanınırlar Çoğu zaman oyunun adı, türkünün sözlerinden mülhemdir (ilham alınmıştır) Meselâ Ilgın ilçesinin Belekler köyünde gün gören dört oyun havasının adları bu cümledendir: Konyalı, Develi, Alime, Suyarı Def ve kaval eşliğiyle iki kişi tarafından yürütülen bu havalarda bazen bir kadın bir erkek birlikte olarak da hususi mecliste oynayabilirler
Çoruh ilinin Öğdem ilçesinden Ersiz köyünde tek erkekçe ve davul zurnayla yürütülen bir Develi oyunu vardır, dolay köylerde de oynarlar
Çanakkale'den Ayvalık ilçesinin Tanuş köyünde Develi oyunu iki kişi tarafından çalgısız olarak, yani sadece türküsü söylenip oynanarak yürütülür Erkeklerce oynandığı biliniyorsa da kadınların da kendi aralarında ihm'l etmedikleri açıktır