Türk Halk Oyunları Kataloğu D

DEVE OYUNU:

Çocuk oyunlarındandır Çocuklar halkalanır, ellerini birbirlerinin omuz başlarına korlar Birisi dairenin ortasında durur Başka bir çocuk grubu da dairedekilerin omuzlarına çıkıp üst bir halka katı kurarlar Ortadaki çocuk olduğu yerde fırıldanırken, iki katlı daire kendi kendine söyledikleri türküye adım uydurarak döne döne yürürler (Üst kat tabiatiyle ayaklar omuzlarda sabit ve eller yan omuzları kavramış olarak döner) Biraz sonra binik çocuklar inerek alt katı kurar ve bu sefer alttakiler onların omuzlarına çıkarlar Oyun bu surette sürer Meselâ Mihalıççık'ta vardır (Eskişehir) Çift katlı oyun deve gibi heybetli bir yükseklikten gösterdiği için adı oradan gelir
Bu Deve Oyunu çocuk oyunu değildir Hayvanı taklit edici tertiptir İzmir'in Karaburun ilçesinde vardır Akdeniz bölgemizin nice köylerinde ve yer yer Orta Anadolu'nun olduğu kadar, doğudan meselâ Van ilinin Erciş ilçesi köylerinde hep Deve Oyunu adıyla semt semt aynı tertipte olarak yapılır Seyrekleşmiş bulunması unutulmalara ve kıdeme delâlet eder Filhakika ortaçağ tarihinde de izleri vardır Her yerde toplu yapılmakla beraber çalgısız oynandığı için yerlisince yarı sportif mahiyette sayılıyormuş Halbuki idmanla ilişiği olmayıp bilakis gösteri ve eğlence mahiyetindedir

DEVZER:
Tunceli'den Ovacık ilçesinin merkez köyünde kadınlı erkekli yürütülen sıra oyunlarındandır

DIMI DIMI:
Antalya'nın Akseki ilçesinden Alaçeşme, Geriş ve başka köylerinde 2 veya 4 kişi tarafından yürütülen oyunlardandır: Sallama, Döneley, Sektirme ve Dımı Dımı
Burdur bölgesi köylerinde kadınlar leğen, bakır yahut başka bir kaba vura vura çaldıkları ve bazen türküsünü de çağırdıkları havalara Dımıdan derler ki oyun havasıdır "Dımı Dımı" da o türküden taklitçi bir ad, bir onomatopedir (Yansım addır) Türlü ötümlü kaplara tartımla el çalarak oyuncuyu desteklemek göreneğinin Anadolu'da Ege Bölgesi kadınlarına münhasır kalmadığı da biliniyor Kadın meclisine erkek çalgıcı alınamayacaksa ve kadın tefçi o mühlet (süre) için hazır değilse böyle cisimlerden biri ele alınır

DİK BAR:
Erzurum'dan İspir ilçesinin Hünüt köyünde tutunulan ve tutulan sıra oyunlarının başında gelir ki diğerleri şunlardır: Hançer Barı, Hemşin, Sık Saray, Temur Ağa, Üç Ayak Davul zurna veya tulum eşliğiyle oynarlar Burada kadınlı erkekli karma oyun yoktur Karadeniz oyunlarıyla da yakınlık gösterirler Aynı ilçenin Kırık köyünde şunlar vardır: Aşırma, Dört Ayak, Düz Bar, Mero, Sürmene Bu oyunlara grenata (klarnet), zurna, tulum veya koyun kavalı eşlik eder Bu sıra oyunlarını kadınlar da kendi aralarında yürütürler

DİKDİKİ:
Onomatopedir Ankara'nın bazı köylerinde oynanır

DİK HORAN:
Ordu ve Samsun'un daha ziyade köylerinde vardır Karadeniz kısmında Horon değil, Horan denilir ve kelimenin Bahr'ül Garaib tercümesindeki Türkçe'ye ait en eski iml'sı bu Horan'dır (XV yüzyıl)
Samsun'un Bafra ilçesinde Sarıkız (çift zurna ile oynanabilir), Dik Horan, Atlama sıra oyunları doğu tarafından gelme olarak kullanıldığı gibi, mübadele göçmenleri dolayısıyla şu Rumeli oyun havaları da vardır: Cigos, Salınık (Rumeli Karşılaması), Hora, Kabadayı, Sırto, Kasap, Viran Dağlar, Sabakalun Kahvesi vb Bafra mıntıkasında kız oynatma âdeti hiç yoktur ve yaşlılarınca hatırlanmıyor

DİK OYUN:
Sivas'tan Divriği ilçesinin Örenik köyünde davul zurnayla yürütülen bir toplu oyundur Erkek oyunu olmakla beraber kadınlar da kendi aralarında oynarlar Adına bakılırsa Halay erkânından iyice ayrılmış görünür Başka köylerin Dik Halay tertibiyle karıştırılmaması gerekir Dik Halay diyen köyler sonuna kadar Alevî kalmışlardı ve oyunu kadınlı erkekli karma halde yürütebilmişlerdir Bu köylerde aynı uysallık bir alışkanlık halinde düğün ve şenliklerde hâlâ da devam ediyor Halbuki Dik Oyun denilen Örenik Köyü tertibinde kadınlar yer almaz Dolayındaki köylerde de durum böyledir

DİLÂN:
Erkek ve kadınların dizilerek düğünlerde karşılıklı oynadıkları bir Halay çeşididir ki, Gaziantep'in Harat köyünde ve Malatya'da vardır Aynı isimdeki bir oyun Diyarbakır'dan Osmaniye ilçesinin Hilar, Salman gibi bazı köylerinde vardır Buralarda yalnız kadınlarca oynanır ve türküsü vardır Tek kadın tarafından da türküsüyle yürütülebiliyor Dilan Halayı da denir

DİLİCAN:
"Dil-i can" Kars'ın tanınmış oyun havalarındandır

DİLİPİTİ:
Kelime "çıtıpıtı dilli" anlamındadır Elazığ merkez ilçesinin çoğu köylerinde tekli, çiftli veya sıralı oyun çeşitlerinden üç beş tip kullanıldığı halde, oyuna düşkünlük göstermemiş bazı köyler de vardır Meselâ aynı merkez ilçesinin Bızmişe köyünde kadın ve erkekler ne oyun ne de çalgı kullanmazlar, düğünlerde sadece tef döğüp Koşma dedikleri oyunu yürütüyorlarmış Buna karşılık Ergani Maden köyünde türlü oyun çeşitleri sayılıyor: Dik Halay, Dilipiti, Halay, Dik Kırma, İlyan, Küdük Karga, Şive Kırmak, Üç Ayak Bunlar davul, tef ve kaval ile oynanırlar Sıra oyunlarını şehirde yalnız erkekler, çoğu köylerde ise kadınlı erkekli yürütürler Tek oyun, kız ve kadınlara mahsustur, aralarında oynarlar Kövenk köyünde Halay ve Üç Ayak vardır Dilipiti adı, çıtıpıtı vezniyle onomatopedir (yansımadır)

DİLLÂN:
Malatya'nın Pötürge ilçe merkezinde gün gören iki oyundan biri bu, diğeri Üç Ayak'tır Erkek oyunları olmakla beraber, dizide kadınlar da yer alabilir 2-15 kişi davul zurnayla yürütürler Dill'n oyununa Malatya köylerinde Malatya Halayı da derler Dill'n ve Dill'n aynı oyun olmakla beraber semtlere göre ayaklarında da yabancının görebilmesi güç ve adında olduğu kadar küçük farklar zamanla belirmiştir
Siverek Dill'nı oyun havası nağmelerce kez' hafifçe çeşitlenmiş olmakla beraber tartım hep birdir
(Kastamonu'dan doğuya doğru gidildikçe oyun davulunun çapça küçüldüğü, fakat kasnağın uzunlaştığı görülür Meselâ, bir Malatya davulu şu ölçülerde görülmüştür: Kutur (çap) 50, ceviz kasnak 38 cm Deriler oğlak veya teke derilerinden olur Çomak dedikleri tokmak kayıştan olup vuran yüzü iki çentiklidir Tutulan kısım 2, ikinci tümsek 6 ve yuvarlak tepesi yine uzunlamasına 4 cm'dir 40 cm olan sol el çubuğuna gelince bu yılgındandır Zurnanın fazla bir özelliği yoktur, cura denilen