Osmanlıca Sözlük Lügat S Harfi

S Harfi

SAC Hint vilâyetinde yetişen siyah ve büyük cins bir ağaç * Geniş, yuvarlak libas (Araplar giyerler)
SACE Hatıl ağacı * Altın ve gümüş ayarını astıkları ağaç
SA´CEZ Dökmek
SACİ´ Seci´li ve kafiyeli söz söyleyen, konuşan * Kasdedici, kasdeden
SACİD Secde eden, Allah´ın (CC) huzurunda başını yere koyarak dua eden Hâdis meâli: "Bir kulun Rabbine en yakın olduğu an: O´na secde ettiği zamandır"
SACİM (C: Secâm) Akıcı, akan, sâil
SACİR Selin gelip su ile doldurduğu yer
SACUR Köpeğin boynuna takılan tasma
SAD f Yüz sayısı
SAD Kur´an alfabesinin onyedinci harfi olup, ebcedî değeri 90´dır Noktası olmadığından sâd-ı mühmele adı da verilir
SAD SURESİ Kur´an-ı Kerim´de 38 Suredir Dâvud Suresi de denir Mekkîdir
SA´D Uğur, uğur getiren şey, iyilik, mübareklik, kuvvetlilik * Kutlu, uğurlu
SAD Göz hastalığı, göz ağrısı
SAD´ Yarılmak, yarmak * Kesmek, kat´etmek * Göstermek İzhar etmek * Beyân ve meyl etmek, açıklamak
SAD Bakır * Toprağa ağnayan horoz * Devenin başında olan bir hastalık
SA´D Mihnet, meşakkat, zahmet
SADÂ Seda Ses Avaz Savt * Erkek baykuş * Bir böcek adı * Susuzluk * Yankı
SADÂ-YI BASİT Sesin, bir defa tekrarı
SADÂ-YI MÜREKKEB Sesin bir çok defalar tekrarı
SADA´ Kasd ve teveccüh eyleme * Bir şeyi âşikâre söylemek * Mevkiine tevcih ve isabet ettirmek * Kat´etmek * İzhar ve beyan etmek * Yarık ve çatlak Bir şeyi ikiye yarmak
SADA´ Baş ağrısı ("Suda"´ diye de okunur)
SADAGA Zayıflık
SADAK Okları koymağa mahsus torba veya kutu şeklindeki kılıfın adıdır Boyuna asılan bu âlete "tirkeş" veya "tirdan" da denilirdi
SADAKA Allah rızâsı için fakirlere verilen mal, para, ilim gibi insanın muhtaç olduğu her hangi bir şey (Asr-ı Saâdette fukara-i müslimîn için toplanan zekâta dahi bu nâm verilirdi) (Bak: Belâ)(Ehl-i keşiften rivayeten bu geçen Ramazanda Ehl-i Sünnet ve Cemaat için bir ferec, bir fütuhat olacağını haber verdikleri halde zuhur etmedi Böyle ehl-i velâyet ve keşif, neden hilâf-ı vâki haber veriyorlar Benden sordular Ben de birden sünuhat kabilinden olarak verdiğim cevabın muhtasarı şudur:Hadis-i Şerifte vârid olmuştur ki: "Bazen belâ nazil oluyor; gelirken karşısına sadaka çıkar, geri çevirir " Şu hadisin sırrı gösteriyor ki: Mukadderat, bazı şeraitle vukua gelirken geri kalır Demek ehl-i keşfin muttali olduğu mukadderat mutlak olmadığını, belki bazı şeraitle mukayyed bulunduğunu ve o şeraitin vuku bulmamasiyle o hâdise de vukua gelmiyor Fakat o hâdise, ecel-i muallak gibi levh-i ezelînin bir nevi defteri hükmünde olan Levh-i Mahv-İsbat´ta mukadder olarak yazılmıştır Gayet nadir olarak Levh-i Ezelî´ye kadar keşif çıkar Ekseri oraya çıkamıyor İşte bu sırra binaen, geçen Ramazan-ı Şerifte ve Kurban Bayramında ve daha başka vakitlerde istihrâca binaen veya keşfiyat nev´inden verilen haberler, muallak oldukları şerâiti bulamadıkları için, vukua gelmemişler ve haber verenleri tekzib etmiyorlar Çünkü: Mukadder imiş, fakat şartı gelmeden o da vukua gelmemiş Evet Ramazan-ı Şerifte bid´aların ref´ine Ehl-i Sünnet ve Cemaatin ekseriyetle hâlis duası bir şart ve bir sebeb-i mühim idi Maalesef câmilere Ramazan-ı Şerifte bid´alar girdiğinden, duâların kabulüne sed çekip ferec gelmedi Nasılki sâbık hadisin sırriyle: Sadaka belâyı ref´ eder Ekseriyetin hâlis duası dahi, ferec-i umumîyi cezbeder Kuvve-i câzibe vücuda gelmediğinden, fütuhat da verilmedi L)
SADAKA-İ CÂRİYE Hayrı, sevabı dâimî olan sadaka Sevabı öldükten sonra da devam eden hayırlı ameller (Kur´an ve iman hizmeti gibi)
SADAKA-İ FITR Ramazan bayramından evvel fıtra olarak verilen sadaka Zengin (nisaba mâlik) her müslümanın (ihtiyar, genç, çocuk ve hattâ bunak da olsa) fakirlere vermeye mükellef olduğu sadakadır, vâcibdir Nisaba mâlik olan bir müslüman, hem kendi nefsi için, hem de çocukları, hizmetçisi için sadaka-i fıtır verir Fıtra: Fıtrat sadakası, yaratılış atiyyesi demektir Sadaka-i fıtr: Buğday veya buğday unundan 1667 gram veyahut da arpa, kuru üzüm, hurmadan 3334 gram kadar yahut verildiği zamandaki rayice göre bedellerinin muhtaç olanlara verilmesidir
SADAKAT (Sadaka C) Sadakalar
SADAKAT (Sıdk dan) Dostluk Bir kimseye Allah (CC) için kalbden bağlılık, kalbi ve samimi doğrulukla olan dostluk * Dostlukta sebat, vefadarlık
SADAKATKÂR f Sâdık, sadakat sahibi
SADAKTE "Doğru söyledin, sâdıksın" mânasına karşısındakine söylenilen söz
SA´DANE (C: Sâdân) Develerin yediği dikenli ot * Devenin göğsü * Tırnak dibinin siniri * Terâzi kefesinin iplerinin altındaki düğme * Kadın memesinin etrafı
SADARE Rücu etmek, geri dönmek * Doğmak
SADARET Vezirlik, başvezirlik Osmanlı Devleti zamanında Başvekillik makamına verilen isim * Öne geçme, başta bulunma
SADARET-PENAH f Sadrazam bulunan kimse
SADAT (Seyyid C) Seyyidler Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm´ın soyundan gelenler ve onun izinden gidenler Hususen Hazret-i Hasan neslinden gelenlere seyyid; Hazret-i Hüseyin neslinden gelenlere de Şerif denmektedir
SADAT-I KABİLE Kabilenin ileri gelenleri
SADBAR f Yüz kere
SAD-BERK Yüz yaprak
SA´D BİN EBİ VAKKAS (R A) Aşere-i Mübeşşere´den ve ilk İslâm olanların yedincisidir Peygamberimiz (ASM) ile beraber bütün gazalarda bulundu Müslüman olduğunda 17 yaşlarında idi Hz Ömer zamanında İran´a gönderilen ordunun başkumandanı oldu Medayin şehrinin fethinde ve Kadsiye meydan muharebesinde muvaffak oldu Kufe şehrinin kurulmasına vesile oldu Kufe ve Irak vâliliklerinde bulundu Vefatı 55 Hicri yılındadır
SADD (Sedd den) Örten, kapıyan, mâni olan engel olan
SADD Yüz çevirmek, men eylemek, bir şeyden birini vazgeçirmek * Fikir, niyet, kasd * Yakınlık, civar * Konuşulan husus
SADDA´ Suyu lezzetli olan örülmüş kuyu
SADE (Sayd dan) Mâzi fiilidir "Avlandı" mânâsındadır ( dan) "Bağır, ilân et" mânâsına emirdir Meydan okumak, âciz bırakmak mealinde ve i´caz yoluna işaret eder "sâd" diye okunur * Sadakat, sıdk gibi mânâlara da gelir
SADE f Basit, karışık olmayan, katıksız * Saf, gösterişsiz, lüzumsuz bulunmayan * Tek katlı * Ancak, yalnız * Süssüz * Derin düşünemiyen, saf adam
SADE (Seyyid C) Seyyidler
SA´DE Dişi eşek * Süngü ağacı
SA´DE (C: Siad) Yumuşak hurma
SADE´ Demir pası
SADED Asıl mevzu, maksad, asıl konuşulan şey, fikir * Niyet, kasıd Teşebbüs * Yakınlık, civar
SA´DEDDİN-İ TAFTAZANÎ (Hicr: 722-792) Horasan taraflarında Teftazan´da doğdu İslâmiyete kıymetli eserleriyle hizmet eden büyük âlimlerdendir Asıl ismi Ömer oğlu Mes´ud´dur
SADED HARİCİ Konuşulan mevzudan dışarı çıkmak Hududdan dışarı çıkmak
SADEDİL f Kalb sâfi, derin mes´elelere aklı ermeyen insan Temiz kalbli olup, kolayca aldatılabilen kimse
SADEDİLÂNE f Saflıkla, bönlükle
SADEDİLÎ f Bönlük, saflık
SADEF Deniz böceklerinin kıymetli kabuğu ve onlardan yapılan şeyler * Sert, parlak ve şeffafa yakın madde İnci kabuğu
SADEFÇE f Küçük sadef
SADEF (SUDUF) Yüksek büyük dağ * Her yüksek nesne * Devenin her dört ayağı * Bir yöne ğilmek
SADEFE (C: Suduf-Esdâf) İnci kabuğu * Kulak içi
SADEGÎ f Sâdelik, süssüzlük, düzlük
SADEGÎ-İ İFADE İfade sadeliği
SADEGÎ-İ LİBAS Giyim sadeliği
SADELEVH Saf, bön
SADEMAT (Sadme C) Vuruşlar, patlamalar * Ansızın başa gelen belâlar
SADERU (C: Sâderuyân) f Yüzünde tüy bitmemiş genç delikanlı
SADGUNE f Çeşitli Yüz türlü
SADH Horozun ötmesi
SADHA Şarabın iyisi Kendine nisbet olunan bir yerin adı
SADHEZAR f Yüzbin
SADHEZARÂN Yüzbinlerce
SADIH Kavi, sağlam, kuvvetli
SADIHA Teganni eden
SADIK(A) Doğru, hakikatli, sadakatlı, dürüst
SADIK-UL KAVL Doğru sözlü
SADIK-UL KELÂM Doğru söyleyen Doğru konuşan Sözü doğru
SADIK-UL VA´D Va´dinde duran, söz verdiği şeyi yerine getiren, ahdine sâdık olan Cenab-ı Hak
SADIKAN f Sâdıklar, sâdık dostlar
SADIKANE f Sâdık kimseye yakışır şekilde Sadakatle(Hem o delil-i sâdık ve musaddak madem umum enbiyanın fevkinde binler mu´cizât ve neshedilmeyen bir şeriat ve umum cin ve inse şâmil bir davet sâhibi olduğundan elbette umum enbiyanın reisidir Öyle ise umum enbiyanın mu´cizatlarının sırrını ve ittifaklarını câmidir Demek bütün enbiyanın kuvvet-i icmaı ve mu´cizatlarının şehadeti, Onun sıdk ve hakkaniyetine bir nokta-i istinad teşkil eder M)
SADIKIYYET Sâdık oluş, sâdıklık
SADIR Sudur eden, çıkan, meydana gelen
SA´D-I TAFTAZANÎ (M 1322-1389) Horasan´da doğmuş büyük bir İlm-i Kelâm âlimidir En meşhur eseri, "Makasıd" adlı kelâm kitabıdır (Bak: Sa´deddin-i Taftazanî)
SA´DÎ (M 1193-1291) Şiraz´da doğmuş büyük bir İran şâiridir Gülistan ve Divan´ında bol bol temsilî hikâyeler kullanmıştır (Bak: Sa´di-i Şirazî) * Saadete, uğura mensub
SADİ´ Sabah vakti * Koyun ve deve bölüğü * Yedi günlük oğlan
SA´Dİ-İ ŞİRAZÎ (Hicrî: 587-691) Şiraz´da doğdu 30 yıl ilme, 30 yıl seyahate, 30 yıl da inzivada ibadetle çalıştı En meşhur eserleri Bostan ve Gülistan adındaki ahlâkî ve imanî kitaplarıdır
SADİC Nakışı olmayan, nakışsız * Çıplak * Temiz, pak
SADİD Tıb: Yaradan akan sarı su İrin
SADİDEL Yaprağı katmerli olan gül
SADİG Zayıf
SADİH Erkek baykuş
SADİHA Bulutun kat kat olması
SADİK Çok sâdık, içten ve dıştan sadakatlı dost Doğru sözlü
SADİK-I AHMAK Ahmak dost
SADİK-I KADİM Eski dost
SADİN (C: Sedene) Kapıcı Perdedar * Kâbe hizmetçisi
SADİR Şaşan, hayrette kalan
SADİS(E) Altıncı (6)
SADİS-AŞER Onaltı Onaltıncı
SADİSEN Altıncı olarak
SADK Akmak, seyelan
SADK Berk, sağlam, muhkem süngü
SADM Def´etmek, kovmak * Güç işe giriftar etmek
SADME Bir vuruş, çarpma, vurma, çatma * Birden bire patlama * Ansızın başa gelen musibet
SADPARE f Yüz parça Parça parça olmuş
SADR Her şeyin evveli ve başlangıcının en iyisi * Kalb, göğüs, ön * Meclisin önü ve en muteber yeri Reisin oturduğu yer * Rücu * Bir aruz kalıbı * Baş, reis, başkan * Oturulacak yerlerin en iyisi
SADR-I ÂLİ Vezirlerin veya vekillerin başkanı Sadrâzam
SADR-I AZAM Baş vezir, padişahın vekili, başvekil
SADR-I İSLÂM Baş vezir, padişahın vekili, başvekil
SADREYN Rumeli ve Anadolu kazaskerliği
SADRGÂH f Tam orta yer * En mühim yer
SADRÎ (Sadriye) Göğüsle ilgili, göğüse ait
SADRNİŞİN f Bir toplantıda baş sedirde oturan
SADSAL f Asır, yüzyıl
SADTU(Y) Çok katlı, yüz katmerli
SADUK Çok sâdık
SADUKAT Mehir Evlenirken erkeğin kadına vereceği para (Bak: Mehr)
SADY Taarruz eden kimse * Bedeni, endamı hoş olan * Dimağ Başın içini dolduran haşev * Ölü insan cesedi * Baykuş