Osmanlıca Sözlük Lügat S Harfi

S Harfi

SER f Baş Tepe Uç Nihayet Zirve Gaye * Baş, başkan, reis
SER-İ FRENK Avrupalıların, Frenklerin başı
SER-İ MUY Pek az şey * Kıl ucu
SER-KÂTİB Başkâtip
SE´R İntikam, öç almak * Kin * Kısas etmek
SER´ Yumurtlamak
SER´ Üzüm çubuğu * Yaş ve taze çubuk * Yumuşak bedenli yiğit * Uzun boylu adam
SERA Yer, toprak Arz * Malı çok olmak Zengin olmak
SERA´ Yay yapımında kullanılan bir ağaç cinsi
SERA f "Şarkı söyleyen" mânasına gelir ve birleşik kelimeler yapılır Meselâ: Nağme-serâ $ : Şarkı söyleyen, nağme söyleyen
SERAB Şaşkın hâle gelme Çorak yerlerde, çölde sıcak ve ışığın te´siriyle ileride, yakında yahut ufukta su veya yeşillik var gibi görünme hâdisesi(Ey serab-ı gururu, şarab-ı tahur zanneden Said-i hodfuruş! Hikmet, hayr-ı kesir olduğunu işittin Fakat yanlış yola gitmiştin Şu kitab-ı kâinatın hikmetini maânisinde aramadın Gittin nukuşunda taharri ettin RN)
SERABİL (Sirbâl C) Gömlekler
SERABİSTAN f Serap yeri (Fâni, bekasız dünyadan kinayedir)
SERAÇE f Küçük saray Küçük konak Saraycık
SERADİK (Sürâdik) Padişaha mahsus çadır perdesi veya büyük sarayın perdesi * Cibinlik tarzında yapılan perdeden oda
SERADİKAT Padişaha mahsus perdeler
SERAFİL (C: Serâfilât) Şalvar Don
SER-AGAZ f Yeniden ve baştan başlama
SERAH Kıl taramak * Halâs etmek * Davar gütmek * Eşini boşamak
SERAHİN (Sirhân C) Yırtıcı hayvanlardan olan kurtlar
SERAHOR Osmanlı İmparatorluğunun ilk devirlerinde ordunun bir yerden başka bir yere hareketinde yolların yapılması ile beraber ağırlıkların nakil vesairesi veyahut memleket içinde zelzele, deprem gibi bir âfetin vukuuyla harap olan yerlerin hemen tamir edilmesi işlerinde kullanılanlara verilen addır
SERAİR (Sır C) Gizli şeyler, sırlar
SERAİR-İ VÜCUD Yaradılış sırları
SERAK Hırsızlık yapmak
SERAMAC f Boyunduruk
SER-AMED (C: Ser-âmedan) f İleri gelen, başta bulunan
SER´AN Evmek, acele etmek
SERAPA f Bir uçtan bir uca Baştan ayağa kadar
SERA-PERDE f Saray perdesi Eskiden harem dairesinin önüne çekilen büyük perde * Padişah çadırı, otağ
SERAR Ayın son gecesi
SERARE İyilik * Şeref
SERARİ (Süriyye C) Câriyeler, odalıklar
SERASER f Baştan başa, bütün, hep mecmuan, külliyen
SERASİME f Sersem
SERASİMEGÎ f Sersemlik
SERASKER f Ordu kumandanı Komutan * Harbiye nâzırı, milli savunma bakanı
SERATÎ Keskin
SERAVİL (C: Serâvilât) İç donu * Şalvar
SERAY f Büyük konak, kâşâne * Saray * Hükümet konağı
SERAYA (Seriye C) Düşman üzerine yollanan askerler
SERAY-DAR f Eskiden büyük yerlerde yemek ve sofra işlerine bakan kimse
SERAYENDE (C: Serâyendegân) Şarkıcı, şarkı söyliyen
SER-AZAD f Hür, serbest Başı boş * Dertsiz, rahat
SERB (C: Sürub) İçyağı * Helâk olmak * Bozulmak, fâsid olmak * Beğenmeme Azarlama Çekiştirme
SERBALİN f Baş yastığı
SERBAZ (C: Serbâzân) f Korkusuz, cesur, cesâretli Yiğit
SERBAZÎ f Yiğitlilik, cesurluk, korkusuzluk
SER-BE-CEYB f Kaderden, düşünceden veya hayâdan dolayı başını önüne eğmiş olan
SERBEHA f Baş pahası Diyet Haraç
SERBEND f Başa bağlanan veya sarılan şey
SERBESER f Baştan başa
SERBEST f Kayıtsız Başıboş İstediği gibi hareket edebilen * Sıkılmayan * Engelsiz
SERBESTÂNE f Serbestçe
SERBESTE f Başı bağlı * Gizli, kapalı, örtülü
SERBESTÎ f Serbestlik
SERBESTİYET f Serbestlik Serbest oluş
SERBESÜCUD f Secde edici Başını yere değdirici
SERBEZEMİN f Başı yere eğilmiş olan
SERBÜLEND (C: Serbülendân) f Yüce Başı yüksek
SERBÜLENDÎ f Başı yükseklik Yücelik
SERC (C: Süruc) At takımı, eyer
SERC-İ FERES At eyeri
SERCEM Uzun
SERCUC Ahmak
SERCÜMLE f Hepsi, tamamı, bütün
SER-CÜNBAN Baş oynatan, baş sallayan
SERÇEŞME (C: Serçeşmegân) f Çeşme başı, su başı Pınar * Pir, şeyh Baş * (Tanzimattan evvel) yardımcı askerlerin maddi işlerine bakan kimse
SERD f Bârid, soğuk, bürudetli olan * Sert, kaba, hoyrat
SERD Sözü muttasıl ve güzel bir eda ile söylemek * Halkaları birbirine geçirmek * Delmek * Dikmek * Vurmak
SERD-İ KELÂM Güzel bir şekilde ifade etmek, söz etmek
SERD Çanak içine ekmek doğrayıp ıslatmak
SERDAB f Yer altında olan serin ve soğuk oda, bodrum Böyle yerler ekseriyetle sıcak bölgelerde, gündüzleri sıcaktan korunmak için yapılırdı Anadolu´nun bazı yerlerinde buna "zir-i zemin" denilir * Tar: Padişah saraylarında, sağ ve sol taraflarında birer oda bulunan üç köşeli sofalara verilen addı
SER-DADE f Baş vermiş, baş göstermiş olan
SERDAH Geniş ve düz yer
SERDAR f Askerin başı Kumandan
SERDAR-I EKREM Başkumandan Başbuğ
SERDAR-I ULEMA Zamanın en bilgili ve en yaşlı âlimi
SERDARÂN (Serdâr C) f Kumandanlar, serdarlar, komutanlar
SERDARÎ f Başkumandanlık, serdarlık
SERDEFTER f Defterin başında yazılı olan En ileri geçen, en başta bulunan
SERDENGEÇTİ Tar: Akıncılardan düşman ordusu içine dalmak veya muhasara altına alınan bir kaleye girmek için fedai yazılan kimseler Bunlara ellerinde kınlarından sıyrılmış kılıçlarla bu tehlikeli işlere atıldıkları için "dalkılıç" da denilirdi Düşman ordusuna dalacak veya kaleye girecek olanların dönmelerinden ziyade ölmeleri ihtimâli olduğu için bu adı almışlardı (OTDS)
SERDETMEK Tertipli ve güzel bir şekilde konuşmak
SERDÎ f Soğukluk, bürudet * Kabalık, sertlik, hoyratlık
SERDÎ-İ HEVÂ Havanın sertliği
SERDÎ-İ TABİAT Tabiat ve huy sertliği
SERDÜMEN Gemilerde baş dümenci, dümen kullanmakla vazifeli tayfa Eskiden harp gemilerinde çavuştan yüksek bir rütbe
SERE Başparmağın ucundan şehadet parmağının ucuna kadar germek suretiyle hâsıl olan uzunluk ölçüsü Karıştan küçüktür ve dört sere bir arşın sayılırdı
SERE Suyun çok olması * Devenin meme deliğinin geniş olması
SEREB (C: Esrâb) Yer altında olan ev * Kırbadan akan su * Ot
SERED Dudağın yarılması
SEREF Boş yere ve lüzumsuz harcamak, israf etmek * Hatâ etmek * Âdet, haslet iyi huy
SER-EFGENDE (C: Serefgendegân) f Başını eğen
SER-EFRAZ f Başını yükselten, yukarı kaldıran * Benzerlerinden üstün olan * Baş kaldıran * Başı dik, alnı açık * Haklı ve galib
SEREKA İpeğin gayet iyisi * Beyaz ipek * (Sârik C) Hırsızlar
SEREM Dişin, ağızda kökünden kırılması
SERENCAM f Başa gelen, baştan geçen ibretli hadise * Bir işin sonu * Vak´a
SER-ENDAZ (C: Ser-endazân) f Çekinmez, pervasız, korkusuz
SERENDÎ Katı, şiddetli, şedid (Müe: Serendât)
SERENDİB (Hintçe) Hindistan´ın güneyindeki Seylân adasının ismi
SERER (C: Esirre) Ayın son gecesi * Ebenin doğan çocuğun göbeğinden kestiği parça * Mantar üstünde olan kabuk, balçık, toprak (Bu mânâya C: Esrâr ve C: Esârir)
SERES Zayıf endamlı
SERETAN Tıb: Kanser hastalığı * Yutmak * Yengeç * Cevza Burcu ile Esed Burcu arasındaki burcun ismi (Rumi 9 Haziran´da başlar)
SEREYAN Yayılma, dağılma * Geçme, sirayet
SEREYAN-I SERİA Sür´atle yayılan, çabuk neşrolan
SERF Yemek yemek
SERFİRAZ f Başını yukarı kaldıran, yükselten Benzerlerinden üstün olan
SERFİRAZÎ f Serfirazlık
SERFÜRU f Baş eğme Söz dinleme İtaat, inkıyad * Mütezellil olan
SERFÜRU-BÜRDE f Baş eğmiş * Düşünceye dalmış
SERGERDAN f Başı dönmüş, şaşkın Hayran
SERGERDE f Kötü işlerde elebaşı olan * Başı bozuk * Reis
SERGERM f Kızgın, öfkeli Kafası kızmış * Neşeli Sarhoş Mest
SERGEŞTE f Sersem Başı dönmüş Avâre ve mütehayyir olan Hayrette kalmış
SERGİN f Gübre, fışkı
SER-GİRAN f Başı ağır * Mc: Çok sarhoş
SERGÜZEŞT f Macera, baştan geçen hâller
SERH Kıl taramak * Halâs etmek, kurtarmak * Uzun, büyük ağaç * Güdülen davar ve sığır sürüsü * Otlak, mera * İrsal etmek
SERHAD Hudut başı İki devlet toprağının birleştiği sınır
SERHADLÛ Hudut boylarını bekleyen, hudutlardaki kalelerde vazife gören askerler
SERHAN Canavar Kurt
SERHAS Sivri uçlu bitki
SERHAYL f Kervan veya kafile başı * Baş, başkan
SERHED Hörgüç yağı * Semiz, yağlı, besili
SERIK Hırsızlık
SERİ´(A) Çabuk, hızlı * Az vakitte çok iş yapan
SERİ-ÜL HAREKE Hızlı giden
SERİ-ÜL İNTİKAL Çabuk anlayan, çok zeki
SERİ-ÜS SEYR Çok sür´atle akan veya giden
SERİ-ÜT TEESSÜR Çabuk müteessir olan
SERİ-ÜZ ZEVAL Devamsız, çabuk giden * Çabuk ölen * Dünyanın hali
SERİAN Çabuk, tez elden, acele
SERİD Yağla ıslanmış ekmek (Terid derler)
SERİH (C: Serâyih) Nâlin kayışı
SERİKA Çalınmış Çalınmış şey
SERİR Tahta karyola * Üzerinde oturulan yüksekçe yer * Taht
SERİR-İ HÜKÜMET Hükümet tahtı Makam sandalyesi
SERİR-İ TEDRİS Ders verme makamı
SERİRARA (Serir-ârâ) f Tahtı süsliyen Tahtta oturan Pâdişah Hükümdar Şah
SERİRE (C: Serâir) Gizli şey, gizli sır Gizli hal veya fikir * Yatak
SERİREDÂN f İçteki sırrı bilen
SERİRÎ Yatırarak hastaya bakma, klinik
SERİR-NİŞİN f Tahtta oturan, padişah
SERİYY (C: Esriye-Seryân) Nefis * Kavi, kuvvetli * Reis * Küçük nehir, ırmak
SERİYY Çok, kesir
SERİYYE Düşman üzerine gönderilen süvari müfrezesi
SERKÂR f Müdür, iş başı, kâhya
SERKAT (Bak: Sirkat)
SERKÂTİB f Baş kâtib Hükümdarların başkâtibleri
SER-KERDE f Bir güruhun, bir takımın başı, reisi * Şaki, haydut
SERKEŞ f İnatçı, isyan eden Kafa tutan Asi
SERKEŞÂNE f İtaatsizlikle, dikbaşlılıkla, inatla
SERKEŞÎ f İtaatsizlik, inatçılık, serkeşlik, dikbaşlılık
SERKUB f Başa vuran, başa kakan * Başa vuracak şey
SERKUÇE f Sokak başı
SERKUY f Yol, sokak veya mahalle başı
SERLEVHA f Yazıda başlık
SERM Birinin dişlerini kırma
SERMA f Kış Soğuk
SERMA-DİDE f Çok üşümüş Donmuş
SERMAK Pazı otu
SERMAYE f Ana mal Esas para İlk elde mevcut olan para * Kazanılmış ilim * Hayat Ömür
SERMAYEDÂR f Sermâyesi olan
SERMED Dâimî, sürekli, ebedî, ezelî * Uzun gece
SERMEDEN Ebedî olarak
SERMEDÎ Daimî, ebedî, sürekli
SERMEDİYET Daimlik, süreklilik Sonsuzluk, ebedîlik * Rabbanîlik ve uluhiyyet
SERMELE Yemeği sakalına döküp ellerini bulaştıra bulaştıra yemek
SERMENZİL f Durak yeri
SERMEST f Başı dönmüş, kendinden geçmiş
SERMEST-İ VAHŞET Vahşilik İslâmiyet ve insaniyet dışı zevkle kendinden geçme hali
SERMESTÎ f Sarhoşluk
SERMEŞK f Talebenin öğrenmesi için yazılan örnek yazı
SERMETA Yaş balçık
SERMUHARRİR f Baş muharrir Baş yazar
SERNAME f Mektup, kitap vs nin başına yazılan yazı Önsöz
SERNİGÛN f Baş aşağı olmuş * Tersine dönmüş * Bahtsız
SERNÜVİŞT f Yazı başlığı * Başa yazılan, alın yazısı Kader, mukadderat
SERPAŞ f Gürz Çomak * Eskiden muhârebelerde giyilen demir başlık
SERPENÇE f Güçlü kuvvetli kimse
SERPUŞ f Başa giyilen başı örten külâh, takke, sarık
SERPUŞE f Başörtüsü
SERR Çocuğun göbeğini kesmek * Göbekte ağrı olmak * Şâdlık, neşeli ve sevinçli olma
SERRA Kolaylık, rahatlık, genişlik * Sevinçli oluş * Bolluk
SERRİŞTE f İp ucu Emâre, delil Vesile * Başa kakmak * Maksad
SERSAM f İnsana sersemlik veren bir hastalık * Sersem
SERSAR Çok sözlü, çok konuşan Herze ve hezeyan söyleyen * Büyük bir nehrin adı
SERSERE Bir kimse konuşurken söz katmak
SERSERİ f Ötede beride gezen, başı boş İşi gücü olmayıp boşta dolaşan, haylaz, derbeder, avare * Boş söz
SERSERİYÂNE f Serserice
SERŞAR f Ağzına kadar dolu Dökülecek derecede dolu * İleri giden, sınırı aşan
SERŞİKESTE f Ucu kırılmış olan Başı kırık
SERT Aşağı getirmek * YutmakSERT $ : Çiriş mâaunu
SERTAB f İnatçı, muannid
SERTAC f Baş tacı olan Çok sevilen Hürmet edilen En ileri
SERTAK f Evin üstünde bulunan etrafı açık oda veya daire
SERTAPA f Baştan ayağa Baştan aşağı
SERTASER (Serteser) f Baştan başa, bütün, hep
SERTEM Uzun, tavil * Yumuşak sözlü kişi * Hışmını ve gadabını süratle yenen kimse
SERTİYE Zayıf vücutlu, ahmak adam
SERTİZ f Baştarafı sivri olan, ucu sivri, keskin
SERU f Boynuz * şarap kadehi
SERUPA(Y) f Tas: Dervişin, tarikat ve mevlevihâne ile bağını kesmek
SERÜVEN Başa gelen, heyecan verici hâdise Sergüzeşt, macera
SERV Mal artırmak * Suyun çok olması
SERV f Selvi, servi * Cömertlik, mürüvvet
SERV-İ HİRÂMÂN Nazlı sallanan selvi
SERV-İ NÂZ Dalları yana sarkan selvi
SERVA f Masal * Söz
SERVAKT f Kimse bulunmayan boş oda veya daire * Yalnız görüşülecek yer
SERVAN Malı çok olan kimse
SERV-ENDAM f Selvi boylu Uzun ve biçimli boylu olan kimse
SERVER f Reis Baş Seyyid
SERVERAN (Server C) f Başlar, başkanlar, serverler, reisler, ulu kimseler
SERVERÎ f Başlık, başkanlık, serverlik, reislik Ululuk
SERVET f Mal, mülk, zenginlik
SERVET-İ AKL Akıllılık Akıl zenginliği
SERVET-İ FÜNUN Fenlerin (ilimlerin) zenginliği mânasına gelen bu tabirde, 1891-1900 tarihleri arasında çıkmış olan bir mecmua ve bu mecmua etrafında toplanmış olan kimselerin 1895´den 1901´e kadar meydana getirmiş oldukları Edebiyat-ı Cedide denilen edebî çığıra verilen addır
SERVET-İ İLMİYE Bilgililik, âlimlik, ilim zenginliği
SERY Davarı iyi gütmek * Yıldırımın parlayıp çakması * Kurt, eşine çıkmak * Hiddetlenmek, kızmak
SERYE (SERYÂ) Yaş yer
SERZAKİR f Başta gelen zâkir, zikredenlerin başı (Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´dan kinâye olur)
SERZEDE f Baş göstermiş, uç vermiş, çıkmış
SERZEMİN f Başını yere koyarak
SERZENİŞ f Takaza, tekdir Başa kakma, çıkışma, azarlama
SE´SE´ Defetmek, kovmak
SE´SEE Suya kandırmak
SE´SEM Kara abnus ağacı