Meteoroloji Sözlüğü

Meteoroloji Sözlüğü

A

AÇIK HAVA TÜRBÜLANSI ((CAT) CLEAR AIR TURBULENCE)

Görülebilen alanda bulut veya bulut benzeri herhangi bir şeyin olmadığı durumda oluşan türbülansa verilen isim Çoğunlukla jet-stream alanlarında yani üst troposfer ile aşağı stratosferde görülür Dağ yakınları ve kapalı alçak merkezlerde rüzgar şiri olması durumlarında da açık hava türbülansı görmek mümkündür

[ADVEKSİYON (ADVECTION)

Havanın hareketi (rüzgar) sonucunda, atmosfer içindeki herhangi bir özelliğin yatay taşınımı Örneğin; sıcaklık ve nem adveksiyonu gibi En basit anlatımıyla, yatay olarak ısının bir bölgeden bir bölgeye taşınmasıdır

ADVEKSİYON SİSİ (ADVECTION FOG)

Sıcak ve nemli bir hava kütlesinin serin veya soğuk bir yüzey üzerinden geçmesi veya tam tersine soğuk hava kütlesinin sıcak ve nemli bir yüzey üzerinden geçmesi durumunda oluşan sis Sıcak ve nemli havanın soğuk yüzey üzerinden geçmesiyle oluşan adveksiyon sislerine, muson sisi, deniz sisi ve tropikal hava sisi örnek gösterilir

ALÇAK BASINÇ SİSTEMİ (LOW PRESSURE SYSTEM)

Kuzey yarımkürede saat yönünün tersine, Güney yarımkürede saat yönünde dönen, konverjans rüzgarlarına sahip, etrafına göre nispeten düşük basınca sahip alan Dönüşü Kuzey yarımkürede saat yönünün tersine Güney yarımkürede saat yönündedir Siklon olarak ta bilinir Yüksek basıncın (antisiklon) tersidir

ALÇAK BULUTLAR (LOW CLOUDS)

İster stratiform ister cumuliform tipi bulut olsun taban yüksekliği 6000 feet''''''''in altında olan bulutları belirlemede kullanılan terim Stratiform bulutlar stratus ve stratocumulus bulutlarından oluşurken, cumuluform tipi bulutlar cumulus ve cumulonimbus bulutlarını içerir Bulut taban yükseklikleri sıcak kuşaklarına göre değişir Örneğin alçak bulutların taban yüksekliği kutuplarda daha alçak iken ekvatorda daha yüksektir

ALTOKÜMÜLÜS (ALTOCUMULUS) (Ac)

Uluslararası bulut sınıflandırmasında, B ailesi içinde bir orta bulut türü Beyaz yada gri renkte, tabaka veya parça şeklinde olabilen gölgeli bulutlardır Kenarları ince ve geçirgendir Birkaç farklı seviyede birden gözlenebilir Altostratus bulutu gün içinde değişerek altocumulus şekline dönüşebilir ve bu gün boyunca devam edebilir Çoğunlukla genel görünüşü lif lif ve dağınık olmalarıdır Orta enlemlerde bulut tabanı 8 000-18 000 feet arasındadır Yün demeti şeklindeki görüntülerinden dolayı bazen cirrocumulus bulutlarıyla karıştırılır ama onlardan farkı kütlelerinin büyük olması ve gölgesinin olmasıdır Bu bulut tipinin altocumulus castellanus veya altocumulus lenticularis, cumulogenitus, floccus, opacus, translucidus, undulatus ve Virga gibi alt tipleri vardır

ALTOKÜMÜLÜS KASTELLANUS (ALTOCUMULUS CASTELLANUS)

Altocumulus bulutlarının dikey gelişme gösteren tipi Üst tarafları genelde buz kristallerinden oluşur ve az da olsa tepe yapabilir Oluşması durumunda kararsızlık, oraj ve türbülans gözlenir

ALTOSTRATUS (ALTOSTRATUS)

Uluslararası bulut sınıflandırmasında, B ailesi içinde bir orta bulut türü Bu tür orta bulutlar su damlacıkları ve bazen buz kristallerinden oluşur Orta enlemlerde, bulut tabanı 15 000 - 20 000 feet arasında değişir Beyazdan gri ve mavimsi renge kadar değişen renklere sahiptir Lif lif veya tabaka şeklindedir Zaman zaman güneş ve ayın görünmesini engelleyecek kadar kalın bir tabaka şeklinde olabilir Hale olayı bu bulut türünde gözlenmez İyi bir yağış göstergesidir veya fırtına habercisidir Virga tipi bulutlar bu grupta yer alır Daha çok tabaka altocumulusların değişmeleriyle oluşurlar Hafif yağmur ve kar yağışına neden olabilir Altostratus opacus, precipitans ve translucidus gibi alt tipleri vardır

ANA BULUT (MOTHER CLOUD)

Kendisinden bir başka bulut cinsinin doğduğu bulut türü

ANA YÖN RÜZGARLARI (CARDINAL WINDS)

Pusuladaki dört ana yönden (kuzey, doğu, güney ve batı - N, E, S, W ) esen rüzgarlara verilen isim

ANABATİK RÜZGAR (ANABATIC WIND)

Genel basınç değişimlerinden etkilenmeksizin, tepe yamaçlarının ısınması sonucunda, yamaçlardan tepelere doğru esen yerel rüzgar Genelde, yukarı yönlü tüm hava akımları, yüksek seviyelerdeki dikine hareketler, cumulus bulutlarının oluşumundaki dikey faaliyetler ve vadi meltemleri yerine de bu kavram kullanılmaktadır Anabatik rüzgar tam tersi işlemle gerçekleşen katabatik rüzgara göre daha ender rastlanan rüzgar tipidir

ANEMOMETRE (ANEMOMETER)

Rüzgarın hızını, kuvvetini ve hatta yönünü ölçmekte kullanılan alet Rüzgarı algılayan kepçeli veya basınç borulu olabilir Anemometrenin yazıcı olan tipine ANEMOGRAF, üzerine kayıt yapılan diyagrama da ANEMOGRAM adı verilir

ANTİSİKLON (ANTICYCLONE)

Kapalı izobarlarla çevrili ve göreceli olarak basıncın yüksek olduğu alan Basınç gradyan kuvveti, merkezden dışarıya doğru olduğundan, rüzgar; kuzey yarımkürede, dışarıya doğru spiral olarak ve saat yönünde, güney yarımkürede ise saat yönünün tersine eser İki tür antisiklon vardır: Soğuk çekirdekli antisiklon: Yerin havaya göre daha soğuk olması durumudur Bu durumda basınç yükseklikle birlikte çok çabuk düşer, yer soğur Sıcak antisiklon: Derin sistemlerdir ve yüksek basınç uzun süre devam eder Hava yere göre daha sıcaktır

ATMOSFER (ATMOSPHERE)

Yerkürenin etrafını saran gaz örtüsü Gaz örtüsünün dünya etrafında bulunmasının temel nedeni de yerçekimi kuvvetidir Aşağıdan yukarıya doğru sırasıyla atmosferin bölümleri: troposfer, stratosfer, mezosfer, iyonosfer ve en dış kabuğu da eksosferdir Atmosfer, renksiz, kokusuz, tatsız, çok hızlı hareket edebilen, akışkan, elastik, sıkıştırılabilir, sonsuz genleşmeye sahip, ısı geçirgenliği zayıf ve titreşimleri belli bir hızda ileten bir yapıya sahiptir Tam olarak yüksekliği saptanamamıştır "Homojen atmosfer" olarak isimlendirilen ve yoğunluğun hemen hemen aynı olduğu alt bölümün yüksekliği beş mil civarındadır Bu seviyeden sonra yoğunluk yükseklikle azalır ve seyrek gaz kütleleri şekline dönüşerek uzay boşluğuna kadar uzanır ki bu bölge de ''''heterojen atmosfer'''' olarak isimlendirilir Belirgin olan bir şey; atmosferin üst seviyesinin 20 000 mil civarında son bulduğudur Bu seviyeden sonra da hava bulunduğunu söylemek doğrudur fakat bu bölümün meteoroloji ile bir ilişkisi yoktur Şöyle ki 50 000 mil yukarıda güneş ışınlarını yansıtabilecek kadar hava, 200 000 mil yukarıda meteorların atmosfere girişinde sürtünme nedeniyle ışık verebilmesi ve hatta 375 000 mil yukarıda aurora''''ların gözlenmesi buralarda da az da olsa atmosferin olduğu yönünde ipuçları vermektedir Yerçekimi nedeniyle dünya ile beraber dönmesi ve dünyanın eksenindeki yatıklık nedeniyle atmosfer içinde "merkezkaç kuvveti" oluşur Atmosfer kendini oluşturan gazların yanında az da olsa su buharı ile sıvı ve katı parçacıkları da içerir Su buharı sayılmazsa, atmosferi oluşturan gaz ve oranları şöyledir (yüzde olarak): Nitrojen-7809, Oksijen-2095, Argon-093, Karbondioksit-003, Neon-00018, Kripton-00001, Helyum-000053, Hidrojen-000005, Ksenon-0000008 ve Ozon-0000001 (bu oran değişebilir) Basıncın birimi: Normal atmosferde, 0 °C''''de, 760 mmlik bir cıva kolonunun yarattığı basınca eşittir

A/D konverter: Analoğu dijitale çeviren konverter Alıcıya gelen analog (voltaj) sinyali sayıya dönüştüren elektronik bir cihazdır
Alıcı(receiver): Teşhis ettiği geri saçılan radyasyonun gücünü artıran ve hedefin özelliklerine göre düşük frekanslı sinyale dönüştüren elektronik cihaz
Ana lobe (main lobe): Ana eksen boyunca yayılan elektromanyetik ışın
Anormal yayılma (anomalous propagation): Atmosferdeki kırılmanın standart indis değerlerini aştığı zamanlarda anormal yayılma oluşur
Anten kazancı: Doğrusal bir anten ile izotropik bir antenin tesirliliği ölçülerek karşılaştırıldığında elde edilen maksimum değerlerdir Kazanç antenin bir noktasındaki güç olarak tanımlanabilir, g = izotropik antenin aynı noktasındaki güçtür (Antenin izotropik olması, ışının saçılmadan direkt gidebilmesi demektir)
Anten reflektörü: Işını odaklayarak enerjiyi yansıtmaya yarayan anten sisteminin bir parçası Radar sistemleri için reflektörler genellikle dairesel paraboliktir
Aşağı akımlar(downdraft): Aşağı doğru hareketli belirgin düşey hava akımları
Atenüasyon(eko zayıflaması): Işının yoğunluğundaki değişimin giderilmesini sağlayan yöntemlerden biri
Ayrı fırtına: Radar ekranında bir coğrafi bölgede diğer hücrelerden ayrılmış halde bulunan bireysel tek bir fırtına hücresi veya hücreler topluluğu
Azimut: Pusuladaki 360° lik yön; 0° de kuzey, 90° de doğu, 180° de güney, 270° de batı, vs