Meteoroloji Sözlüğü

[i]GÖL MELTEMİ (LAKE BREEZE)

Deniz meltemi oluşum şekliyle aynı şekilde gelişen, göl su yüzeyi ile etrafındaki kara arasındaki farklı ısınmadan kaynaklanan hafif rüzgar Termal olarak gerçekleşen bu rüzgar, gün boyunca göl yüzeyinden kıyılara doğru eser

[b]GPS ((GPS) - GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

Küresel Pozisyonlama Sistemi (Global Positioning System): Yapay uyduların, yeryüzündeki enlem ve boylamlara göre yörüngeleştirilmesinde, yerinin belirlenmesinde kullanılan bir havacılık sistemi terimi

[i]GRADYAN RÜZGARI (GRADIENT WIND)

Değişmeyen basınç veya kontur alanı içinde, merkezkaç, Koriolis ve basınç gradyan kuvvetinin dengede olduğu durumda, izobarlara veya konturlara paralel olarak, doğrusal yönde gerçekleşen hava hareketi Bu tür rüzgarda, sürtünmenin olmadığı, akışın eğimsiz ve doğrusal olduğu, konverjans ve diverjansın olmadığı varsayılır Yerde sürtünme olduğundan bu tür rüzgarları yerden yaklaşık 500 m yukarılarda görmek mümkündür

[i]HAKİM RÜZGAR (PREVAILING WIND)

Gün, ay, mevsim veya yıl gibi belirli bir periyotta, diğerlerine göre en sık, en fazla esen rüzgarın yönü için kullanılan terim Herhangi bir yer için nokta tahmini yaparken veya o yerde herhangi bir inşaat yaparken o yerin hakim rüzgarının bilinmesinde büyük yarar vardır

[i]HELYOTROPİK RÜZGAR (HELIOTROPIC WIND)

Doğuşundan batışına kadar güneşin gökyüzündeki konumuna bağlı olarak rüzgar hız ve yönündeki değişmeler Ortalama yer rüzgarı yönü, güneşin gökyüzündeki konumuna göre günlük değişiklik gösterir Kuzey yarımkürede, sabahları rüzgarın esme yönü genellikle doğu yönü eğilimli, öğle öncesi güneyli, öğleden sonra ve akşamın erken saatlerinde batılıdır Rüzgar hızı da artan sıcaklık ve düşen basınçla beraber artış gösterir Aynı şekilde kara ve deniz meltemlerinin oluşum nedenlerinden birisi de Güneşten gelen ışınlarla kara ve denizler tarafından farklı oranlarda emilmesidir

[i]İYİ HAVA CUMULUS''LERİ (FAIR WEATHER CUMULUS)

Basık görünüşlü, dikey gelişmenin çok az veya hiç olmadığı cumulus bulutları Gelişmeleri sıcaklık enverziyonu ile sınırlıdır Bulutun alışılmamış benzer/homojen bir yüksekliği vardır İyi hava kümülüsleri olarak bilinir (cumulus humulis)

[i]KATABATİK RÜZGAR (KATABATİK WIND)

Dağ yamaçlarından aşağı doğru sürüklenen hava parselinin yaratmış olduğu rüzgar Aşağı doğru inen hava ısındığı zaman''fön'' rüzgarı veya yöresel olarak ''chinook'' veya ''Santa Ana'' adı verilir Hareket halindeki hava soğuk ise o zaman, ''drenaj'' rüzgarı veya yöresel olarak, dağ meltemi, yamaç rüzgarı gibi isimler verilir Anabatik rüzgarın zıt anlamlısıdır Katabatik rüzgarların oluşum nedenleri şöyledir: Zayıf basınç gradyanı ve açık gecelerde görülen radyasyon kaybı, yer ve yere yakın seviyelerde soğuk bir hava ve buna bağlı olarak sıcaklık enverziyonununoluşmasına neden olur Yeryüzü de eğimli ise, soğuyan ve daha aşağıdaki hava parselinden daha yoğun olan hava parseli yamaç boyunca aşağı kayar ve katabatik rüzgarı oluşturur Buzullarda oluşan rüzgarın mantığı da katabatik rüzgarın oluşum mantığıyla aynıdır

[b]KÜMÜLİFORM (CUMULIFORM)

Dikey gelişmelerle tanınan ve su damlacıklarından oluşan bulut türü Damlacıkların yoğunluğu nedeniyle güneş ışınlarını geçirmezler ve yeryüzünde gölge yaparlar Taban seviyeleri bir çizgiyi andırırken, tepeleri, kubbeye veya karnabahara benzer Dikey yükselmeden dolayı genellikle konveksiyonla birlikte anılırlar Bu bulutların tabanı genellikle yerden 3 000 feetten fazla yüksek değildir ama tepeleri sıcak kuşakta ve tropik enlemlerde troposfer seviyesinin de üstüne kadar gelişebilir Alçak bulut sınıflaması içinde yer alır ve cumulus ile cumulonimbus gibi çeşitleri vardır Bu bulut tipinin zıt anlamda kullanımı ise yatay gelişme gösteren ve tabaka bulutları olarak isimlendirilen stratiform tipi bulutlardır

[i]KÜMÜLONİMBUS (CUMULONIMBUS) (Cb))

Çoğunlukla tepesi örs şeklindeki cirriform tipi bulutla tamamlanmış dikey olarak çok fazla gelişmiş cumulus bulutu Oraj bulutu olarak da bilinir Kuvvetli sağanak yağış, şimşek, gök gürültüsü, bazen dolu, kasırga, kuvvetli ve hamleli rüzgar en belirgin özellikleridir Boyu enine göre daha fazla olan, alt tabakaları su damlaları üst tarafı ise buz kristallerinden oluşan yapıda bir bulut Cb bulutu bir bulut fabrikasıdır Uzantıları zaman zaman bir cirrus buluta, bazen altocumulus veya stratocumulusa dönüşür

[i]KÜMÜLONİMBUS MAMATUS (CUMULONIMBUS MAMMATUS)

Cb bulutlarının altlarında oluşan kese veya hayvan memesini andıran bölümleri Kuvvetli hava olaylarına neden olmamalarına rağmen fırtınalarla birlikte görülürler Birçok fırtınada örsün altında yer aldıkları gözlenmiştir, konvektif faaliyetten uzak oldukları için şekilleri yavaş değişir Alt kısımlarında orta kuvvette türbülans gözlenir Literatürde Mammatocumulus olarak geçer

[i]KÜMÜLÜS (CUMULUS)

Üç ana bulut şeklinden (diğerleri cirrus ve stratus) ve iki alçak bulut tipinden biri Tabandan tavana doğru dikey olarak gelişir Düz bir taban ile kubbe veya karnabahar benzeri tepelerle tanınır Taban yüksekliği 3 000 feet civarında iken tavan yüksekliği yer ve zamana göre değişir Küçük ve ayrı olarak gelişen kümülüsler (cumulus humilis) hafif hava olaylarına neden olurken, yeryüzünün ısınmasından dolayı yerden ısı kazanması sonucu gün boyunca dikey olarak gelişir ve tepe yüksekliği 20 000 feet veya troposfer seviyesine ulaşabilir Belli atmosferik koşullar sağlanırsa, çok büyük kütleli bulut şekline dönebilir, tepeleri kule şekline dönüşür (cumulus congestus) ve sağanak yağışlara neden olur Daha da gelişmesi durumunda ise Cb bulutuna dönüşür

[i]KÜMÜLÜS FRAKTUS (CUMULUS FRACTUS)

Düzensiz parçalar halinde görülen, lime lime cumulus bulutları Cirrus bulutları içinde görünmez ama stratus bulutları içinde görülür

[i]KÜMÜLÜS HÜMİLİS (CUMULUS HUMILIS)

Basık görünüşlü, dikey gelişmenin çok az veya hiç olmadığı cumulus bulutları Gelişmeleri sıcaklık enverziyonu ile sınırlıdır Bulutun alışılmamış benzer/homojen bir yüksekliği vardır İyi hava kümülüsleri olarak bilinir

[i]KÜMÜLÜS KONGESTUS (CUMULUS CONGESTUS)

Keskin hatlı, çok kuvvetli dikey hareketlere sahip, tepesi kule yapabilen ve karnabahara benzeyen bulut Bol sağanak yağış bırakır ve Cb bulutu içinde gelişir Kule/tepe yapan cumulus olarak ta bilinir

[i]KÜMÜLÜS MEDİOKRİS (CUMULUS MEDIOCRIS)

Orta seviyede bir dikine faaliyet ile tepeleri tam belli olmayan cumulus Yağışa neden olmaz ama eğer tepe yaparsa veya Cb''''''''ye dönerse yağışa neden olabilir

[i]KARA (veya DENİZ) MELTEMİ (LAND (or SEA) BREEZE)

Deniz yüzeyi ile etrafını çevreleyen kara arasındaki farklı ısınmadan kaynaklanan günlük rüzgar Kara meltemi, geceleyin deniz yüzeyinin karalardan daha sıcak olması nedeniyle karalardan denize doğru eserken, deniz meltemi ise gündüz süresince karaların deniz yüzeylerinden daha fazla ısınmasıyla, deniz yüzeyinden karaya doğru esen şeklidir Kara ve denizlerin farklı ısınıp soğumaları kıyı ve kıyı yakınlarında az da olsa bir basınç gradyanının oluşmasına neden olur Kara ve deniz meltemlerinin hızı ve etkili olduğu seviyenin yerden olan yüksekliği, denizsel alanın genişliği ile etrafını çevreleyen karasal alanın topografyasına bağlıdır