|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi
I-İ Harfi
IR t Nağme, ezgi, basit türkü * Ahenk, terâne
IRA Karakter, seciye
IRA´ Mıknatıs
IRAB Tazı * Yükrek at
IRABET Yaramaz sözler söylemek, fuhşiyyat
IRAFET Kethüdâlık, reislik Ululuk, şereflilik
IRÂK Dicle nehrinden aşağı Basra´ya kadar Şat Suyu´nun iki tarafı olan memleket * Su kenarı * Kökler, asıllar, bünyadlar * Uzak
IRÂK-I ACEM (Acem Irakı) Tar: Irak´ın Dicle nehrinden başlayarak İran sınırındaki yüksek dağlık mıntıkaya kadar uzanan bölgesine Osmanlılarca verilen ad
IRÂK-I ARAB Arap Irak Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan ve Bağdat´ın kuzeyine kadar uzanan topraklara Osmanlı İmparatorluğu zamanında verilen isim
IRAKA (Bak: İrâka)
IRAKÎ (Irâkiyye) Irak halkından, Iraklı * Irak´a ait
IRAN Evin uzak olması * Mıh, çivi * Mızrak Süngü
IRAS Devenin başını ayağına bağladıkları ip
IRDA´ (Bak: Irzâ´)
IRDAM Üzüm veya hurma salkımı olan budak
IREM Irmak kenarı "* Su bendi * Dere, vâdi * Sert yağan ve taneleri iri olan yağmur * Gözsüz köstebek * Kemikten etin suyunu almak
IRGAF Hızla yürüme, hırsla bakma
IRGAT (Rumca) Rençber, işçi * Yapı işçisi Amele * Gemilerde demir zincirini toplamak için ve binalarda bazı ağır şeyleri kaldırmak için zincirlerle çevrilmiş, ufki bucurgat
IRIP Balık tutmak için atılan büyük ağ
IRK Nesil Zürriyet Sülâle * Soy Kök Damar
IRK-I AHMER Kızıl derili
IRK-I ESVED Siyah derili, zenci
IRK-ÜZ-ZEHEB Altınkökü denilen bir nebat
IRKIY (Irkıyye) Irkla ilgili, ırka âit
IRKÎL Belâ Zahmet, meşakkât * Çok güç nesne
IRMAK Büyük akarsu, doğrudan doğruya denize dökülen nehir
IRMİS Büyük taş * Kuvvetli ve dayanıklı deve
IRNÎN Kaş tarafında burun ucu * Her nesnenin evveli
IRRİS Arslan yatağı
IRS Koca ile karıdan her biri * Nâmus
IRSÎ Gelincik dedikleri hayvanın rengine benzer bir renk
IRTIR Yerinden ayrılmak
IRV (C: Arâ) Cemaat, topluluk
IRZ Namus Temizlik Cinsî haysiyet * Ehil ve ıyal İnsanın korumağa mükellef olduğu nefsi, hasebi, şerefi ve mahremleri, zemmedilecek veya medhedilebilecek durumları
IRZA Çayırlık, çimenlik Otu bol olan yer
IRZ´ Emzirmek veya emzirilmek
IRZÂ-İ ETFAL Çocukların emzirilmesi
IRZÂ-İ GAYR-İ MÂDERÎ Çocuğu hayvan sütüyle besleme
IRZÂ-İ MÂDERÎ Çocuğu ana sütüyle besleme
IRZAL Bağcıların arslan korkusundan dolayı ağaçların üzerinde yaptıkları yatak * Avcıların, yatağında topladıkları kuru ot
IRZİM Sağlam, sert ve dayanıklı * Şiddetli toplayıcı
IS (Iss) t Bayındırlık, mâmuriyet Şenlik * Ses * Sâhib Mâlik * Efendi
IS´AB Güç Çetin bulmak Güçleştirmek Zorlaştırmak
ISABE (C: Asâib) Cemaat, topluluk * Tıb: Yaraları sarmakta kullanılan bağ, yara bantı * Başa sarılan ve şeâir-i İslâmiyeden olan sarık
IS´AD Yukarı çıkarmak Yükseltmek * Mekke-i Mükerreme´ye gitmek * İnbikten geçirmek
ISADET Avlatmak
ISAGA Kuyumculuk yapma * Eritilmiş maddeleri kalıba dökme
ISAHA Kulak verip dinleme
ISALET Hamle yapmak * Ulaşmak
ISAM Göze çekilen sürme * Kırba bağı * Kırba örtüsü
I´SAR Ayağını kaydırıp yere yıkmak
IS´AR Enaniyet ve kibirle surat asma
I´SAR Hafif esen rüzgâr
I´SAR Fakir olmak * Güç olmak, zor olmak
ISARE Çadır kazığı * Çadır ipi
ISARET Meylettirmek, eğmek
IS´AS Gece karanlığı başlamak, karanlık basmak * Karanlığın açılması * Bulutun yere yakın olması * Peşinden gitmek
ISATA Seslenme, ses çıkarma
ISBA´ Tulu etmek, meyletmek
ISBAH Seher vakti Sabah vakti * Gafil olmamak Uyanıklık
ISBAR Sabrettirmek
ISBI´ (Usbu´-Asba´-Asbi´) Parmak
ISDA´ (Sadâ dan) Yankı Aks-i sada Sesin bir yere çarpıp dönmesiyle duyulan ikinci ses
ISDAD Men´etmek, engel olmak, geri döndürmek
ISDAK Verilecek parayı kadının nikâhında tesbit edip kararlaştırma
ISDAR (Sudur dan) Çıkarma, çıkarılma, sudur ettirme * Deveyi sudan geri döndürmek * Rücu ettirmek, geri döndürmek, vazgeçirmek
ISFA´ Arındırılmak Hâli olmak
ISFAK Kapıyı örtmek * El ile bir nesneye erişmek
ISFİRAR Sararmak Sarı olmak
ISFİRAR-I AYN Gözün sararması
ISFİRAR-I EVRAK Yaprakların sararması
ISFİRAR-I ŞEMS Güneşin sararmış gibi görünüşü
ISGA´ Söylenilen bir sözü dinleyip kabul etme ve yapma * Söylenilen bir sözü kulak verip dinleme * Meyl etmek * Eksiltmek
ISGAR (Sagir den) Hakir ve hor görme * Küçültme
ISHA´ Gökyüzünün açık ve bulutsuz olması
ISHAB Yoldaşlık yapmak
ISHAM Biçim vakti yetişmek, hasat zamanının gelmesi
ISHAR (Sıhriyyet den) Akrabalık, yakınlık, kurbiyet, sıhriyet Damat olma Damat edinme * Ulaşmak * Erimek
ISHÎRAR Ot kurumak
ISKA (Bak: İska)
ISKAÇA Gemi direğinin ayaklığı
ISKALARA Gemi arması merdiveni * Harp gemilerinin sol taraflarındaki merasim merdiveni
ISKALARİYA Geminin üst kısmına çıkabilmek için iskele, yani merdiven teşkil etmek üzere çarmıhlara aykırı ve kazık bağı ile bağlanmış ince halatlar
ISKAPARMA İtl Bir gemiyi toptan kiralama
ISKARÇA İtl Geminin yükünün pek sıkı olarak istif edilmesi
ISKARMOZ Kayık ve sandallarda kürek takılmak üzere yan kenarlara dikine sokulmuş tahta çiviler * Bir cins küçük balık
ISKARSO İtl Yelkenleri doldurur dik rüzgâr * Geminin götürü olarak kiralanması
ISKARTA Herhangi bir sebepten dolayı değerini kaybetmiş mal
ISKAT Düşürmek Düşürülmek Aşağı atmak Hükümsüz bırakmak * Silmek * Ölünün azaptan kurtulması ümidi ile ölen kimse nâmına dağıtılan sadaka
ISKAT-I CENİN Kadının çocuk düşürmesi
ISKAT-I SALÂT Ölmüş bir kimsenin kılmadığı namazlar yüzünden hâsıl olan günahını giderir ümidi ile verilen sadaka
ISKOTA İtl Büyük yelkenleri kullanmaya yarayan ip
ISKUNA ing İki direkli bir nevi yelkenli gemi
ISLA´ Ateşte kızdırmak Ateşte yakmak
ISLAH İyileştirmek Düzeltmek Kusurları gidermek (Nefsini ıslah etmeyen başkasını ıslah edemez S)
ISLAH-I HÂL Kendi halini ıslah etme, düzeltme
ISLAH-I ZÂT-ÜL BEYN Aralarındaki kırgınlığı kaldırarak iki kişiyi barıştırma
ISLAHAT Kusurları ve eksiklikleri gidermek için yapılan işler ve düzeltmeler
ISLAHAT-I ADLİYE Adli ıslahat
ISLAHAT-I ASKERİYE Askerlikte yapılan ıslahatlar Askerî ıslahat
ISLAHAT-I MÜLKİYE İdarede yapılan düzeltmeler, yenilikler
ISLAHATPERVER Islahat taraftarı, ıslahatı seven
ISLAHEN Islah ederek, düzelterek
ISLAHHANE Tar: San´at mekteblerine önceleri verilen isim * Islah evi
ISLAHÎ (Islahiyye) Islah etmeye ve düzeltmeğe dair Düzeltme ile alâkalı
ISLAHPEZİR Islah edilebilir olan Düzeltme ve tâmir kabul eden, ıslaha kabiliyeti olan
ISLδ Boynu ince ve başı fındık gibi yumruca olan yılan
ISLİHMAM Ayak üstüne durmak
ISLÎT Zinetli kılıç, üzeri süslenmiş kılıç
ISMAM Şişenin ağzını tıkama * Sağırlaştırma, duymaz hâle getirme
ISMARLAMA Sipariş verme, emanet etme Hususi siparişle yaptırılmış, hazır alınmayan
ISMAT Susturma, susturulma, sükut ettirme
ISMİ´LAL Muhkem olmak, sağlam olmak * Otların birbirine dolaşmaları
ISNA´ Yardım etme, yardımda bulunma
ISNAKAT El darlığı * Men´etmek, engel olmak
ISNAN Israr etme, inat etme, ayak direme * Gücenme, darılma * Gururlanma, kibirlenme
ISPARÇANA Halatın üzerine sarılmış olan ip * Halatın yapıldığı bükmelerin herbiri
ISPARMACA Deniz içinde birkaç zincirin birbirine karışması
ISPAVLİ Eskiden gemilerde kullanılan bir çeşit kalın sicim
ISPAZMOZ Sinirlerde beliren gerginlik ve titreme
ISR Ahd Sözleşme Yemin * Kulakta küpe deliği * Şiddetli ahkâm ve teklifler * Altındakini yerinde tutan ağırlık, bağ
ISRAH Medet yetişmek, yardım gelmek
ISRAM Derviş olmak
ISRAR Bir fikir veya meşru dâvadan dönmemek Direnmek, sebat etmek Hayırlı bir hâl üzere sadakatla kalmayı istemek
ISTABL Ahır
ISTABL-I ÂMİRE Saray ahırı
ISTABL-I HÂS Padişahın atlarına mahsus ahır
ISTAFLÎN Havuç
ISTAHAR Havuz, küçük göl Su birikintisi
ISTAM Kepçe
ISTIAD Yükseğe çıkma, terfi etme
ISTIBAB Dökülme * Damardan kan fışkırması
ISTIBAG Boyanma
ISTIBAR Sabretmek * Kısas almak
ISTIDAM İki şeyin birbirine şiddetli çarpması
ISTIFA Bir şeyin iyisini seçip ayıklamak * Bir şeyi ıslâh edip sâfileştirmek * Seçmek Ayıklamak
ISTIFAF Dizilme Sıralanma Saf bağlama
ISTIFA-GERDE f Seçilen Seçilmiş bulunan
ISTIHAB Saklama, gizleme * Dostluk kurma * Konuşma, musâhabe etme
ISTIHAM Ayak üstüne dikili durmak
ISTIKAK Tokuşmak
ISTILA Ateşte ısınma
ISTILAH Tabir, deyim Belirli bir topluluğun, bir lafzı lügat mânasından çıkararak başka bir mânada kullanmaları * Bir ilim veya mesleğe âid kelime Terim Erbab-ı ilim arasındaki ve herkesin anlamadığı kelime * Muvafakat Uygunluk Barışmak İttifak
ISTILAHAT Istılahlar İlmî tabirler
ISTILAHÎ Istılaha dair Istılaha âid ve müteallik
ISTILAM Kesme, koparma
ISTINA´ Seçme, intihab, ayırma * Adam seçme * İyilik etmek * İş işletmek
ISTINA-İ SIDDIK Sâdık dost seçme
ISTIRAH Yardım isteme, istimdat
ISTIRAM Hürmet etme, saygı gösterme
ISTIYAD Avlamak Vahşi hayvanı ele geçirmek
ISTIYAF Yaz mevsimini geçirmek, bir yerde yazlamak
ISVA´ Kuruma, yaşlığı ve rutubeti kaybolma
ISVEDE Küçük bir böcek adı * Kuvvetli
IŞÂ´ Yatsı zamanı Akşam ile yatsı namazı arasındaki vakit * Güneş batmasından ertesi günü fecre kadar olan zaman
IŞÂÂN Akşam ile yatsı
IŞAEYN Akşam ile yatsı zamanı
IŞAR Birlikte geçinmek Muâşeret etmek
IŞAR (Aşerâ C) On aylık hamile develer
IŞAYA (Işâ C) Akşam ezanından yatsı ezanına kadar geçen zamanlar
IŞİR (C: Aşâr) Çanak çömlek parçaları
IŞK (Bak: Aşk)
IŞKA Sarmaşık adı verilen bir bitki
IŞKÎ İki ucu saplı eğri bıçaktır ve deri ve tahta kazımakta kullanılır
IŞTIN Toprak kandili
|