|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi
I-İ Harfi
ITABE İyi etmek * Hoş kokulu etmek
ITAF Kaftan
ITAK Hürriyet * Kuvvet * şiddet
ITAK-ÜT TAYR Yırtıcı kuşlar
ITAKA Güç etmek, zorlaştırmak
IT´AM (Bak: İt´âm)
ITAM İdrar zorluğu, idrar tutukluğu
ITAR (C: Utur) Dudak kenarı * Elin kasnağı * Diğerlerini ihâta eden nesne
ITARE Uçurma, uçurulma
ITAŞ (Atşân C) Susamış olanlar
ITBAK Örtünmek * Yürümek * Değiştirmek * (Bak: İtbak)
ITEH Ahmaklık, bunaklık
ITER (Itret C) Nesiller, akrabalar, zürriyetler, aynı soydan gelenler
ITF Omuzbaşı
ITFA´ Söndürmek
ITFAK Maksadına eriştirme, gayesine vardırma
ITFAL Kadının oğlanını getirmesi
ITFET şefkat, merhamet * Boncuk
ITGA Azdırma, azdırılma
ITK Azad edilmek Hürlük Esir veya köle olanın serbest edilmesi Azad olmak * Kerem ve hüsn-ü cemâl Asâlet ve necâbet Şeref, şan ve kıdem Kuvvet
ITK-I MUALLAK Bir şarta talik suretiyle vuku bulan ıtkdır Bir kimsenin kölesine "şu işi yaparsan hürsün" demesi gibi ki, köle o işi yapınca azad olur (Ist Fık K)
ITK-I MUZAF Bir zamana, bir vaktin girmesine veya çıkmasına izafe edilen ıtkdır "Sen gelecek ayın başında hürsün" denilmesi gibi ki, o ayın başında ıtk hadisesi vücuda gelir (Ist Fık K)
ITK-I MÜNECCEZ Bir şarta muallak veya bir zamana muzaf olmaksızın derhal vuku bulan ıtkdır Bir kimsenin memluküne hitaben "seni azad ettim" demesi gibi ki, onunla köle derhal hürriyetine kavuşur (Ist Fık K)
ITK-I MÜŞTEREK İki veya daha fazla kimsenin, mâlik oldukları bir köleyi azad etmeleridir
ITK ALÂ MAL Bir köle veya cariyenin kitabet suretiyle olmaksızın cins ve miktarı malum bir mal veya muayyen bir hizmet mukabilinde azad edilmesidir Buna "Itk alâ cu´l" da denir (Ist Fık K)
ITKAN (Bak: İtkan)
ITKNAME Azad edilmiş olan köle veya cariyeye azad edildiklerini bildirmek üzere verilen vesika
ITL (C: Atâl) Böğür
ITLA´ Kokulu şeyler sürünmek * Hevâiyata heves etme
ITLA´ Tulu ettirmek, zuhur ettirmek, doğdurmak
ITLAK Salıvermek Bırakmak Koyuvermek Serbest bırakmak Serbest olup her tarafta bulunmak Cezadan kurtarmak * Boşama Boşanma Afvetmek(Elbette mutlak ve muhit olan o ef´âlde iştirak muhaldir İmkânı yoktur Evet, ıtlakın mahiyeti iştirake zıddır Çünkü, ıtlakın mânası, hatta mütenahi ve maddi ve mahdut bir şeyde dahi olsa, yine istilâkârane ve istiklâldarane etrafa, her yere yayılır, intişar eder Meselâ: Hava ve ziya ve nur ve hararet, hatta su, ıtlaka mazhar olsalar, her tarafa yayılırlar Ş)
ITLAK-I İNAN Dizginini salıverme Başıboş bırakma
ITLAK-I LİSAN Ağzına geleni söylemek Çok serbest ve kolay konuşmak
ITLAK-I YED Hayır işleme
ITLAL Havâle olma, birşey üzerine yüklenme * Boşu boşuna zaman geçirme, vakit öldürme
ITLIHAH Gözden yaş akma, ağlama
ITLINSA Çok fazla terleme
ITMAH Yukarı bakma, gözü yukarı dikme
ITMAL Mahvetme, perişan etme
ITMAS Bir şeye geriden uzaktan bakmak Helâk etmek
ITNA´ Sâlim olmak, sağlam ve sıhhatli olmak
ITNAB Edb: Konuşurken, fazla tafsilât vermek Lüzumundan fazla sözü uzatmak (Îcazın zıddı)
ITNAB-I MAKBUL Bahsi iyice anlatmak için lüzumlu olan sözün uzatılması
ITNAB-I MÜMİLLE Lüzumsuz olarak sözü uzatmak, usanç verecek şekilde uzatmak
ITNABE Gölgelik, sâyeban * Keman teli, keman kirişi
ITNAN Çınlatma Madeni bir ses çıkartma
ITR Hoş ve güzel koku Güzel kokulu şey * Yaprakları güzel kokulu bir bitki
ITRA´ Bir kimseyi mübalağa ile medhetmek En güzel şekilde sena etmek
ITRAB (Tarab dan) şevke getirme, keyiflendirme
ITRAD Bir kimseyle birlikte bahse girişme
ITRAH (Tarh dan) Çıkarma, tarhetme, dışarı atma
ITRAK Sükût etmek, susmak Gözünü yere dikip bakıp durmak
ITRAR Kandırmak, igra
ITRET Zürriyet Nesil Ehl-i beyt * Gerdanlık * Güzel kokulu şey
ITRÎ Itra mensub, ıtır gibi kokan * Müzik ilminde bir üstaddır Asıl adı Mustafa´dır Bayramlarda okunan tekbirin ilâhi ve kuvvetli bestesi onundur Bestelere âid Segâh, Ayin-i Şerif gibi 25 eseri olduğu söylenir Osmanlı padişahı IV Mehmed´in nedimlik ve esirler kethüdalığında bulunmuştur Vefatı Mi: 1711´dir İstanbul´ludur * Tezhib ıstılahlarındandır Bir cins yaprak şekli Bu şekil ıtr yaprağına benzediği için bu ismi almıştır
ITRİF Habis, hilekâr, kötü, pis
ITRÎH Devenin hörgücü
ITRÎS Hiddetli, cebbar kimse * Kuvvetli, dayanıklı deve
ITRİYYAT (Itr C) Güzel kokulu yağ, esans gibi maddeler
ITRİYYE Erişte aşı
ITRNAK f Güzel ve hoş kokulu
ITTILA´ (Tulu dan) Haberli olmak Öğrenmek Haberi, malumatı bulunma * Yukarıdan aşağı bakmak
ITTILA Kokulu şeyler sürünme
ITTILAAT (Ittılâ´ C) Bilmeler, ıttılâlar, öğrenmeler, haberli olmalar
ITTILAK İnşirahlı olma, ferahlı ve sevinçli olma
ITTIRAD İntizamlı, uygun şekilde Saat gibi intizamlı hareket Sıra ile birbirini takib eden Ritmik
ITVAL Uzatmak Uzatılmak
ITYA´ Avdet etmek, dönmek
IVAZ (Bak: İvaz)
IVEC (Bak: İvec)
IYADET Hastayı ziyaret edip hatırını sormak, gidip görmek
IYADETEN Hastaya hatır sorarak
IYAF Gönül dönmek * Mütereddit olmak, kararsızlık, tereddüt etmek * Tiksinmek, iğrenmek
IYAL Fık : Bir adamın üzerine nafakasını vermek vacip olan, kendilerini geçindirdiği kimseler
IYALULLAH Halk, insanlar
IYAN (Bak: Ayân)
IYAZ Sığınma İltica
IYAZEN Sığınarak
IYD (Bak: Îd)
IYŞ (Bak: Îş)
IZ (C: Uzuz-A´zâz) Çok zekâlı kötü adam * Dikenli ağaçların küçüğü
IZA Nasihat, öğüt, vaaz
IZAA Bir şeyi zâyi etmek Zâyi olmak Kaybetmek Mahvetmek, mahvedilmek
IZAET Parlatmak Işıtmak Işıklı olmak Aydınlık etmek
IZ´AF Bir şeyin üstüne bir misli koyma * Zayıflama
IZAHET (C: Izât) Dikenli büyük ağaç * Yalan, sihir, bühtan
IZAM (Bak: İzâm)
IZAT Yalan Sihir Bühtan * Dikenli büyük ağaç
IZAT (C: Izât) Nasihat, öğüt
IZAZ Berk muhkem yer
IZAZAT Noksanlık
IZBANDUT Eskiden Rum korsanlarına verilen addır * Haydut, yolkesen, şaki, eşkiya * İri vücutlu, korkunç
IZCA´ Yırtma * Yatarken vücudun yan tarafı üzerine yatma
IZFAR Biri tarafından tırnaklanma Bir kimseyi tırnaklama
IZÎN (İze C) Her biri bir fırkaya mensub Parça parça, fırka fırka Müteferrik hâlde
IZK (C Azâk) Hurma salkımı
IZLAK Süçtürüp kaydırma
IZLAK-I AKDÂM Ayakların sürçüp kayması
IZLAL (Bak: Idlâl)
IZLAL Gölgeli olma, gölgelendirme
IZLAM Karanlık, zulmet * Zulmetme, karanlıkta bırakma
IZMAME (C: Ezâmim) Cemaat, topluluk
IZMAR (İzmâr) Kalbde gizlemek, saklamak Belli etmemek
IZMAR-I GAYZ Kin saklama
IZMAR-I KABL-EZ ZİKR Edb: Bir kelimenin zikrinden önce ona âit zamiri kullanmak
IZNAN Bir kimseyi kabahatlı çıkarma
IZRA´ Zelil etmek, hor hakir etmek, alçaltmak
IZRAF Zarflamak Zarfa koymak
IZRAM Ateşi tutuşturma, ateşi alevlendirme
IZRAR Zarar vermek Zarara uğratmak
IZRAT Yellendirmek
IZTICA´ Namaz kılarken secdede koltukları sıkarak göğsü yere değdirme * Yan üstüne yatma
IZTILAM Koparmak Kat´etmek, kesmek
IZTIMAR Atı, idman yaptırarak yola dayanabilecek şekilde kuvvetlendirme * İnce belli olma
IZTINA´ Sıkılma, utanma, kızarma
IZTIRAB Acı, elem, sıkıntı, vesvese, azab
IZTIRAB-ÂVER f Iztırab veren, elem çektiren
IZTIRABAT (Iztırâb C) Elemler, acılar, sıkıntılar, azablar Vesveseler
IZTIRAM Saç ve sakala kır düşme * Alevlenme
IZTIRAR Çâresiz olmak Mecburiyet İhtiyaç
IZTIRARÎ Çaresizlik içinde oluş Mecburiyet(Lisan-ı ıztırariyle bir duâdır ki; muztar kalan her bir ziruh kat´i bir iltica ile duâ eder, bir hâmi-i mechulüne iltica eder Belki Rabb-i Rahimine teveccüh eder S)
IZTIRARİYAT (Iztırarî C) Mecburi olarak yapılan şeyler, mecburiyetlerİA´ $ Bir nesneyi kab içine koyup saklamak
|