Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

I-İ Harfi

ÎD Bayram günü

Bayram

(Gidip tekrar gelen, bir kimsede âdet olup alışılan şey

Bayram tekrar geldiği için îd denilmiştir

L

R

)
ÎD-İ ADHÂ Kurban Bayramı

ÎD-İ EKBER Arefesi Cuma gününe raslayan Kurban Bayramı

ÎD-İ FITR Ramazan Bayramı

İDA´ Emanet bırakmak

Vedia koymak

* Huk: Kendi malının muhafazasını başkasına havale etme

İDA´ Fasid olmak

Bozulmak

* Helâk olmak

* Yardım etmek

İ´DA´ Düşman etmek

* Sıçratmak

* Geri getirmek

* Muavenet etmek, yardım etmek

İDÂA Zâyi etmek

Boşuna harcamak

İDÂA-İ VAKT Vaktini boşa geçirmek

Vaktini zâyi etmek

İDAB Herkesi ziyafete davet etme

Sofrası herkese açık olma

* Doğruluğunu ve hak olduğunu herkese bildirme

İDAB Acib nesne

İDABE Edeblilik, terbiyeli oluş

İDAD Saymak

Sayı

Hesab etmek

* Ölüm vakti

* Fark

Vergi

* Bahşiş

* Küfüv

Denk, hemtâ

* Delilik emâresi

* Parmakla hesab etmek

İDAD (İded) Üstünlük, galibiyet, zafer

* Kuvvet, zor

İ´DAD Hazırlama

Yetiştirme

Geliştirme

İD´AD Korkutmak

İDADE Kol bağı

İ´DADİYE Hazırlığa ait

Hazırlığa mahsus

* Orta tahsili veren okullar

Vaktiyle rüşdiyeden sonra gidilip yüksek mekteblere girebilmek için lâzım gelen bilgileri öğreten okul

Sultaniyelerden aşağı olan mekteb

İDAHA Muti olmak, itaat etmek

İDAK Davarın kösneyip aygır istemesi

İ´DAL Güç olmak, zor olmak

İDALE Bir şeyin elden ele geçmesi

İ´DAM Vücudu ortadan kaldırmak

Yok etmek

Öldürmek

İ´DAM-I NEFS İntihar

Kendi kendini öldürmek

İDAM Katık

Ekmekle beraber yenen şey

İDAM Islah etmek

Muvafık kılmak, uygun yapmak

İD´AM Direk vurmak

İDAME Devam ettirmek

Dâim ve bâki kılmak

İDANE (Deyn

den) Borç, ödünç verme, ikrâz

İDANETEN Borç olarak, ödünç olarak, idane suretiyle

İDARE Devrettirmek

Çekip çevirmek

Döndürmek

Kullanmak

Becermek

İDARE-İ ASKERİYE Askerlik işleriyle meşgul olan idare

İDARE-İ EKVANÎ Kevnlerin, âlemlerin idaresi, tasarrufu

İDARE-İ MAHSUSA İlk adı "İdare-i Aziziye" olan devlet vapur işletme dairesi

İDARE-İ MASLAHAT Bir işi mümkün mertebe iyi-kötü yürütmek

İDARE-İ MEŞRUTA Meşrutiyet idaresi, meşrutiyetle idare

İDARE-İ MUTLAKA Bir hükümdarla idare

Bir hükümdarın idare ve yönetimi altında bulunan devlet

Mutlakiyet idaresi

İDARE-İ MÜSTEBİDE İstibdat idaresi

İDARE-İ ÖRFİYE İcabında devletin bir yerde mülki idareye ait nizamları tatil ile kanunen kurduğu askerî idare

Örfi idâre, sıkıyönetim

İDARE-İ UMÛR İşlerin görülmesi

İDARE FİTİLİ Eskiden geceleyin yatak odalarını aydınlatmak için zeytinyağı konmuş küçük bir tabağın içinde yakılan bir çeşit fitilin adıdır

Küçük petrol lâmbalarına da idâre denildiği için bunların fitillerine de bu ad verilir

İDAREHANE f

Bir işe bakan hey´etin veya bir işi idare edenlerin toplanarak iş gördükleri yer ve dâire

* Dergi, gazete vs

gibi yayınların yazı işlerine bakılan dâire

İDARE KANDİLİ Yatak odalarını aydınlatmağa ve elde gezdirmeğe mahsus küçük, ışığı az lâmba

İDARETEN İdare için

Kanun ile değil, işin gelişine göre yaparak

İdare yoluyla, işi idare ederek

İDARÎ İdare

* İdare ile alâkalı

İD´AS Tepelemek

İDAVE (C: Edâvâ) Deriden yapılmış su kabı

Asker matarası

İDB Acib iş

İDBAK Ulaştırmak

Yapıştırmak

* Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin üst damağa yapışmasına denir

Bu sıfatın harfleri

Sad, dad, tı, zı´dır

İsimlerine müdbaka denir

(Bak: İtbak)
İDBAR Geriye gitmek

Geri dönmek

* İşlerin ters gitmesi

* Talihsizlik

* Bir gezegenin diğer oniki burcun tertibine zıt olarak hareketi

(Asıl tertibe göre gitmesine de ikbal denir

)
İDBİSAS Ne kırmızı, ne siyah olmak

* Ot bitmek

İDCAN (İdcican) Gökyüzü yağmur bulutlarıyla örtülme

* Hava çok sisli ve dumanlı olma

İDD Büyük, acib şey

* Belâ, dâhiye

* Yalan

İDDE Müddet

Zaman

Vakit

* Küfüv

Hemta

Arkadaş

İDDET Bekleme müddeti

* Sayılmış

Madud

* Cemaat

* Hıfz

* Fık: Kocasından ayrılan kadının, başkası ile evlenebilmesi için, üç defa hayız görüp temiz oluncaya kadar geçen zaman

(Kocasından boşanırsa 100 gün, kocası ölürse 130 gün

)
İDDET-İ EŞHÜR Ay hesabıyla iddet beklemek

Boşanma tarihinden itibaren hür ise üç ay, cariye ise birbuçuk ay bekler

İDDET-İ HAML Fık: Çocuk doğurmakla biten iddet

Kocası ölen veya boşanan gebe kadının, çocuğun doğmasını beklemesi demektir

İDDET-İ HAYZ (Bak: Hayz)
İDDET-İ VEFAT Fık: Ölüm neticesinde icab eden iddet

Kocası ölen kadın hür ise 130 gün, cariye ise 65 gün iddet bekler

İDDİA Bir şeyin müsbet veya menfiliğini ısrarla söylemek

İleri sürülen fikir

Dâva etmek

Israr etmek

İnat etmek

Haklı veya haksız bir dâvaya kalkışmak

(Arzı ve bütün nücum ve şümusu tesbih taneleri gibi kaldıracak ve çevirecek kuvvetli bir ele mâlik olmayan kimse, kâinatta dâva-yı halk ve iddiâ-yı icad edemez

Zira her şey, her şeyle bağlıdır

M

)
İDDİAEN İddia ederek

Doğru olduğunu söyleyerek

İDDİAÎ İddia ile alâkalı

Şahitsiz, delilsiz ve boş söz

İDDİAİYYAT (İddiaî

C

) İddia ile ilgili

Şahidi olmayan sözler

İDDİAM (Diam

dan) Payanda dayamak

İDDİANAME Müddei umuminin (savcının), iddialarını topladığı ve soruşturma sonunda mahkemede okuduğu yazı

(Ceza işlerinde hazırlık tahkikatının neticesi, davasının açılması için kâfi olduğu anlaşılırsa savcı bu dâvayı, ya ilk tahkikatın açılması hakkında sorgu hakimine bir talepname veya doğrudan doğruya mahkemeye bir iddianame vermek suretiyle açar

Savcının bu suretle davayı açtığını bildiren yazısına iddianame denir

(O

T

D

S

)
İDDİFA´ Isınma, ısıtma

İDDİFA-YI MÂ´ Suyun ısınması

İDDİFAN Kölenin, efendisinin yanından kaçması

İDDİHAL Girme, duhul etme, dahil olma

İDDİHAN (Dühn

den) Güzel kokular sürünme

İDDİHAR Biriktirmek, toplamak, yığmak

* Kıtlık zamanında yüksek fiatla satmak üzere zahire toplayıp saklama

İDDİLAC Gecenin geç vaktinde gitmek

İDDİMAC Bir şeyin içine girmek

Bir yere girip gizlenmek

İDDİRA´ Anlama, derketme, kavrama, fehmetme

* Hile ile aldatma

* (Kadın) saçını tarayıp salıverme

İDDİRAK Akıl etme, idrak etme, anlama, fehmetme

* Bir yere toplanmak

* Birbirine yetişmek

İDDİSAR Zengin olma, çok mal mülk sahibi olma

Bir şeye bürünme

İDDİYAN Borçlanma, borca girme

İDEAL Fr

Fikre ve düşünceye ait

Tasavvuri, hayali

* Mefkûre

Emel

Gaye

Hayalde tasavvur edilen kemal

Fevkalâde, mükemmel kimse veya şey

(Bak: Ülkü)
İDEALİST Fr

İdeal ve mefkûre sahibi

* İdealizm felsefesine bağlı kimse

İDEALİZM Fr

Bilgide temel olarak düşünceyi alan ve eşyanın müstakil mevcudiyetlerini inkâr edip fikren mevcudiyetlerini kabul eden yanlış bir felsefe doktrini

İDEOLOJİ Fr

İnsanların düşünce ve hareketlerine muayyen bir istikamet vererek, siyasî veya ictimaî bir doktrin meydana getirmek isteyen fikir sistemi

İDFA´ Soğuktan sakınıp giyinmek

* Isıtmak

İDFAN Gömme

Defnetme

ÎDGÂH (Îdgeh) f

Bayram yeri

İDGAM Gizlemek

* Bir şeyi bir yere koymak

* Tecvidde: Aynı cinsten olan harfleri birbirine katarak iki def´a okumak

Şeddeli okumak veya yazılmak

(Genizden gelen sese gunne dendiği gibi, harfleri şiddetli okumağa idgam deniyor

Konuşurken küçük dil genize çekilerek çıkan ses gunnedir

Gunnenin, bazı kimselerce harf sayılması mecazdır

Çünkü idgâm ikiye ayrılır

Gunnesiz idgam ki; tenvin veya sâkin nun, lâm ve râ harflerine idgam olunursa gunnesiz okunur

( $ Mirrabbi $Milledünhü gibi)Gunneli idgam: Tenvin veya sakin nun (Ya, mim, nun, vav) harflerinden birine idgam olunursa gunne ile okunur

(Vav ile yâ) ya idgam edilirse gunne yarım olur

)
İDHAC Silah takınmak

İDHAD İptal etmek, hükümsüz bırakmak

İDHAL Dâhil etmek

İçine almak

Sokmak

İDHALÂT (İdhal

C

) Memleket haricinden eşya ve mal getirmek

İDHAN (Duhân

dan) Tütme

Yanarak dumanı çıkma

İDHAR Hakir görme, tahkir etme, aşağılatma, hor görme

İDHAŞ Korkutma, dehşet verme, dehşetlendirme

İDHİMAM Siyah olmak

* Ekinin susuzluktan dolayı siyah görünmesi

ÎDÎ Bayramla alâkalı

İDİL Fr

Kır hayatını mevzu yapan nazım veya nesir yazı

ÎDİYYE Bayramlık

* Divan Edebiyatı şairlerinin bayram vesilesiyle büyüklerin medhine dair yazdıkları kasideler

* Bayram kutlaması

İDKAK (Dekik

den) Ezme, ufaltma, küçültme

İDLA´ Delil gösterme

* Kovayı suya sarkıtmak

İDLA´ İhraç etmek, çıkarmak

İDLAC Gecenin ilk saatlerinden geç vakte kadar gitmek

İDLAL Naz etmek

* Çok nazlanmak

İDLAL (Bak: Idlal)
İDLİHAM Galip olmak

* İhâta edip kaplamak

İDLİ´MAM Kararmak

İDLİVLA´ Evmek, acele

İDMA´ Kan alma

* Kanatma

İDMAC Bir şeyi bir şeyin içine koymak

* Sıkıştırmak

İDMAG Bir şeye muhtaç ve muztar eylemek

İDMAN Alıştırmak

Bir şeyde meleke kazanmak için tekrar tekrar hareket yapmak

* Beden terbiyesi

Jimnastik

İDMAN-I BEDEN Beden idmanı, jimnastik

İDNA´ Yakın etmek, yaklaştırmak

İDRA Def etmek

* Bildirmek

Bildirilmek

İDRAB (Darb

dan) Rüc´u etmek, vaz geçmek

Bir şeyi yapmaktan yüz çevirmek

Mukim olmak

* Bir kimse üzerine kırağı yağmak

* Sıcak yel eserek yerdeki suyu kurutmak

* Ekmeğin pişmesi

(Kamus´tan alınmıştır

)
İDRAC Dercetmek

Dürmek

* Bir yazıyı bir yere koydurmak

İDRAK Anlayış

Kavrayış

Akıl erdirmek

Fehim

Yetiştirmek

(Maalesef insanlar teâvün sırrını idrak edememişler, hiç olmazsa taşlar arasındaki yardım vaziyetinden ders alsınlar! İ

İ

)
İDRAK-İ DAKİK İnce idrak

İDRAK-İ MAÂLÎ Büyük mes´eleleri ve sırları kavramak, akıl erdirmek

İDRAKAT (İdrak

C

) Anlayışlar, kavrayışlar, idrak etmeler

İDRAR Sidik

Bevl

* Çokça akıtmak

* Devamlı vermek

İDRARAT (Derr

C

) Gelirler

Vâridat

Tahsilat

İDRİHMAM İhtiyarlıktan dolayı zayıflayıp iş yapamamak

İDRİK Dağlarda çok olan bir yemiş

İDRİMAC Bir yere girip gizlenmek

İDRİS (A

S

) Hz

Adem´in (A

S

) evlâdlarından ve Kur´anda ismi zikredilen, ilk yazı yazan, terzilik yapan peygamber (A

S

) (Bak: Meratib-i hayat)

11-04-2012	#7
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi I-İ Harfi ÎD Bayram günü Bayram (Gidip tekrar gelen, bir kimsede âdet olup alışılan şey Bayram tekrar geldiği için îd denilmiştir LR) ÎD-İ ADHÂ Kurban Bayramı ÎD-İ EKBER Arefesi Cuma gününe raslayan Kurban Bayramı ÎD-İ FITR Ramazan Bayramı İDA´ Emanet bırakmak Vedia koymak * Huk: Kendi malının muhafazasını başkasına havale etme İDA´ Fasid olmak Bozulmak * Helâk olmak * Yardım etmek İ´DA´ Düşman etmek * Sıçratmak * Geri getirmek * Muavenet etmek, yardım etmek İDÂA Zâyi etmek Boşuna harcamak İDÂA-İ VAKT Vaktini boşa geçirmek Vaktini zâyi etmek İDAB Herkesi ziyafete davet etme Sofrası herkese açık olma * Doğruluğunu ve hak olduğunu herkese bildirme İDAB Acib nesne İDABE Edeblilik, terbiyeli oluş İDAD Saymak Sayı Hesab etmek * Ölüm vakti * Fark Vergi * Bahşiş * Küfüv Denk, hemtâ * Delilik emâresi * Parmakla hesab etmek İDAD (İded) Üstünlük, galibiyet, zafer * Kuvvet, zor İ´DAD Hazırlama Yetiştirme Geliştirme İD´AD Korkutmak İDADE Kol bağı İ´DADİYE Hazırlığa ait Hazırlığa mahsus * Orta tahsili veren okullar Vaktiyle rüşdiyeden sonra gidilip yüksek mekteblere girebilmek için lâzım gelen bilgileri öğreten okul Sultaniyelerden aşağı olan mekteb İDAHA Muti olmak, itaat etmek İDAK Davarın kösneyip aygır istemesi İ´DAL Güç olmak, zor olmak İDALE Bir şeyin elden ele geçmesi İ´DAM Vücudu ortadan kaldırmak Yok etmek Öldürmek İ´DAM-I NEFS İntihar Kendi kendini öldürmek İDAM Katık Ekmekle beraber yenen şey İDAM Islah etmek Muvafık kılmak, uygun yapmak İD´AM Direk vurmak İDAME Devam ettirmek Dâim ve bâki kılmak İDANE (Deyn den) Borç, ödünç verme, ikrâz İDANETEN Borç olarak, ödünç olarak, idane suretiyle İDARE Devrettirmek Çekip çevirmek Döndürmek Kullanmak Becermek İDARE-İ ASKERİYE Askerlik işleriyle meşgul olan idare İDARE-İ EKVANÎ Kevnlerin, âlemlerin idaresi, tasarrufu İDARE-İ MAHSUSA İlk adı "İdare-i Aziziye" olan devlet vapur işletme dairesi İDARE-İ MASLAHAT Bir işi mümkün mertebe iyi-kötü yürütmek İDARE-İ MEŞRUTA Meşrutiyet idaresi, meşrutiyetle idare İDARE-İ MUTLAKA Bir hükümdarla idare Bir hükümdarın idare ve yönetimi altında bulunan devlet Mutlakiyet idaresi İDARE-İ MÜSTEBİDE İstibdat idaresi İDARE-İ ÖRFİYE İcabında devletin bir yerde mülki idareye ait nizamları tatil ile kanunen kurduğu askerî idare Örfi idâre, sıkıyönetim İDARE-İ UMÛR İşlerin görülmesi İDARE FİTİLİ Eskiden geceleyin yatak odalarını aydınlatmak için zeytinyağı konmuş küçük bir tabağın içinde yakılan bir çeşit fitilin adıdır Küçük petrol lâmbalarına da idâre denildiği için bunların fitillerine de bu ad verilir İDAREHANE f Bir işe bakan hey´etin veya bir işi idare edenlerin toplanarak iş gördükleri yer ve dâire * Dergi, gazete vs gibi yayınların yazı işlerine bakılan dâire İDARE KANDİLİ Yatak odalarını aydınlatmağa ve elde gezdirmeğe mahsus küçük, ışığı az lâmba İDARETEN İdare için Kanun ile değil, işin gelişine göre yaparak İdare yoluyla, işi idare ederek İDARÎ İdare * İdare ile alâkalı İD´AS Tepelemek İDAVE (C: Edâvâ) Deriden yapılmış su kabı Asker matarası İDB Acib iş İDBAK Ulaştırmak Yapıştırmak * Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin üst damağa yapışmasına denir Bu sıfatın harfleri Sad, dad, tı, zı´dır İsimlerine müdbaka denir (Bak: İtbak) İDBAR Geriye gitmek Geri dönmek * İşlerin ters gitmesi * Talihsizlik * Bir gezegenin diğer oniki burcun tertibine zıt olarak hareketi (Asıl tertibe göre gitmesine de ikbal denir) İDBİSAS Ne kırmızı, ne siyah olmak * Ot bitmek İDCAN (İdcican) Gökyüzü yağmur bulutlarıyla örtülme * Hava çok sisli ve dumanlı olma İDD Büyük, acib şey * Belâ, dâhiye * Yalan İDDE Müddet Zaman Vakit * Küfüv Hemta Arkadaş İDDET Bekleme müddeti * Sayılmış Madud * Cemaat * Hıfz * Fık: Kocasından ayrılan kadının, başkası ile evlenebilmesi için, üç defa hayız görüp temiz oluncaya kadar geçen zaman (Kocasından boşanırsa 100 gün, kocası ölürse 130 gün) İDDET-İ EŞHÜR Ay hesabıyla iddet beklemek Boşanma tarihinden itibaren hür ise üç ay, cariye ise birbuçuk ay bekler İDDET-İ HAML Fık: Çocuk doğurmakla biten iddet Kocası ölen veya boşanan gebe kadının, çocuğun doğmasını beklemesi demektir İDDET-İ HAYZ (Bak: Hayz) İDDET-İ VEFAT Fık: Ölüm neticesinde icab eden iddet Kocası ölen kadın hür ise 130 gün, cariye ise 65 gün iddet bekler İDDİA Bir şeyin müsbet veya menfiliğini ısrarla söylemek İleri sürülen fikir Dâva etmek Israr etmek İnat etmek Haklı veya haksız bir dâvaya kalkışmak(Arzı ve bütün nücum ve şümusu tesbih taneleri gibi kaldıracak ve çevirecek kuvvetli bir ele mâlik olmayan kimse, kâinatta dâva-yı halk ve iddiâ-yı icad edemez Zira her şey, her şeyle bağlıdır M) İDDİAEN İddia ederek Doğru olduğunu söyleyerek İDDİAÎ İddia ile alâkalı Şahitsiz, delilsiz ve boş söz İDDİAİYYAT (İddiaî C) İddia ile ilgili Şahidi olmayan sözler İDDİAM (Diam dan) Payanda dayamak İDDİANAME Müddei umuminin (savcının), iddialarını topladığı ve soruşturma sonunda mahkemede okuduğu yazı (Ceza işlerinde hazırlık tahkikatının neticesi, davasının açılması için kâfi olduğu anlaşılırsa savcı bu dâvayı, ya ilk tahkikatın açılması hakkında sorgu hakimine bir talepname veya doğrudan doğruya mahkemeye bir iddianame vermek suretiyle açar Savcının bu suretle davayı açtığını bildiren yazısına iddianame denir (OTDS) İDDİFA´ Isınma, ısıtma İDDİFA-YI MÂ´ Suyun ısınması İDDİFAN Kölenin, efendisinin yanından kaçması İDDİHAL Girme, duhul etme, dahil olma İDDİHAN (Dühn den) Güzel kokular sürünme İDDİHAR Biriktirmek, toplamak, yığmak * Kıtlık zamanında yüksek fiatla satmak üzere zahire toplayıp saklama İDDİLAC Gecenin geç vaktinde gitmek İDDİMAC Bir şeyin içine girmek Bir yere girip gizlenmek İDDİRA´ Anlama, derketme, kavrama, fehmetme * Hile ile aldatma * (Kadın) saçını tarayıp salıverme İDDİRAK Akıl etme, idrak etme, anlama, fehmetme * Bir yere toplanmak * Birbirine yetişmek İDDİSAR Zengin olma, çok mal mülk sahibi olma Bir şeye bürünme İDDİYAN Borçlanma, borca girme İDEAL Fr Fikre ve düşünceye ait Tasavvuri, hayali * Mefkûre Emel Gaye Hayalde tasavvur edilen kemal Fevkalâde, mükemmel kimse veya şey (Bak: Ülkü) İDEALİST Fr İdeal ve mefkûre sahibi * İdealizm felsefesine bağlı kimse İDEALİZM Fr Bilgide temel olarak düşünceyi alan ve eşyanın müstakil mevcudiyetlerini inkâr edip fikren mevcudiyetlerini kabul eden yanlış bir felsefe doktrini İDEOLOJİ Fr İnsanların düşünce ve hareketlerine muayyen bir istikamet vererek, siyasî veya ictimaî bir doktrin meydana getirmek isteyen fikir sistemi İDFA´ Soğuktan sakınıp giyinmek * Isıtmak İDFAN Gömme Defnetme ÎDGÂH (Îdgeh) f Bayram yeri İDGAM Gizlemek * Bir şeyi bir yere koymak * Tecvidde: Aynı cinsten olan harfleri birbirine katarak iki def´a okumak Şeddeli okumak veya yazılmak(Genizden gelen sese gunne dendiği gibi, harfleri şiddetli okumağa idgam deniyor Konuşurken küçük dil genize çekilerek çıkan ses gunnedir Gunnenin, bazı kimselerce harf sayılması mecazdır Çünkü idgâm ikiye ayrılırGunnesiz idgam ki; tenvin veya sâkin nun, lâm ve râ harflerine idgam olunursa gunnesiz okunur ( $ Mirrabbi $Milledünhü gibi)Gunneli idgam: Tenvin veya sakin nun (Ya, mim, nun, vav) harflerinden birine idgam olunursa gunne ile okunur (Vav ile yâ) ya idgam edilirse gunne yarım olur) İDHAC Silah takınmak İDHAD İptal etmek, hükümsüz bırakmak İDHAL Dâhil etmek İçine almak Sokmak İDHALÂT (İdhal C) Memleket haricinden eşya ve mal getirmek İDHAN (Duhân dan) Tütme Yanarak dumanı çıkma İDHAR Hakir görme, tahkir etme, aşağılatma, hor görme İDHAŞ Korkutma, dehşet verme, dehşetlendirme İDHİMAM Siyah olmak * Ekinin susuzluktan dolayı siyah görünmesi ÎDÎ Bayramla alâkalı İDİL Fr Kır hayatını mevzu yapan nazım veya nesir yazı ÎDİYYE Bayramlık * Divan Edebiyatı şairlerinin bayram vesilesiyle büyüklerin medhine dair yazdıkları kasideler * Bayram kutlaması İDKAK (Dekik den) Ezme, ufaltma, küçültme İDLA´ Delil gösterme * Kovayı suya sarkıtmak İDLA´ İhraç etmek, çıkarmak İDLAC Gecenin ilk saatlerinden geç vakte kadar gitmek İDLAL Naz etmek * Çok nazlanmak İDLAL (Bak: Idlal) İDLİHAM Galip olmak * İhâta edip kaplamak İDLİ´MAM Kararmak İDLİVLA´ Evmek, acele İDMA´ Kan alma * Kanatma İDMAC Bir şeyi bir şeyin içine koymak * Sıkıştırmak İDMAG Bir şeye muhtaç ve muztar eylemek İDMAN Alıştırmak Bir şeyde meleke kazanmak için tekrar tekrar hareket yapmak * Beden terbiyesi Jimnastik İDMAN-I BEDEN Beden idmanı, jimnastik İDNA´ Yakın etmek, yaklaştırmak İDRA Def etmek * Bildirmek Bildirilmek İDRAB (Darb dan) Rüc´u etmek, vaz geçmek Bir şeyi yapmaktan yüz çevirmek Mukim olmak * Bir kimse üzerine kırağı yağmak * Sıcak yel eserek yerdeki suyu kurutmak * Ekmeğin pişmesi (Kamus´tan alınmıştır) İDRAC Dercetmek Dürmek * Bir yazıyı bir yere koydurmak İDRAK Anlayış Kavrayış Akıl erdirmek Fehim Yetiştirmek(Maalesef insanlar teâvün sırrını idrak edememişler, hiç olmazsa taşlar arasındaki yardım vaziyetinden ders alsınlar! İİ) İDRAK-İ DAKİK İnce idrak İDRAK-İ MAÂLÎ Büyük mes´eleleri ve sırları kavramak, akıl erdirmek İDRAKAT (İdrak C) Anlayışlar, kavrayışlar, idrak etmeler İDRAR Sidik Bevl * Çokça akıtmak * Devamlı vermek İDRARAT (Derr C) Gelirler Vâridat Tahsilat İDRİHMAM İhtiyarlıktan dolayı zayıflayıp iş yapamamak İDRİK Dağlarda çok olan bir yemiş İDRİMAC Bir yere girip gizlenmek İDRİS (AS) Hz Adem´in (AS) evlâdlarından ve Kur´anda ismi zikredilen, ilk yazı yazan, terzilik yapan peygamber (AS) (Bak: Meratib-i hayat)