Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

I-İ Harfi

İF Vakit

İFA´ Çocuğun büyümesi

İ´FA´ Çoğaltmak

* Terketmek

İFA Ödemek

Yerine getirmek

Söz verdiğini veya vazife bildiğini yerine getirmek

Kılmak

Yapmak

İFA-Yİ VAZİFE Görevini yapma, vazifesini yerine getirme

İFAD Bir kimseyi elçilik (sefirlik) vazifesiyle gönderme

İFADAT (İfâde

C

) Anlatmalar

İfadeler

İFADAT-I LÂZİME Gerekli ifadeler

İFADE Anlatmak

Söylemek

* Fayda vermek, fayda tutmak

İFADE-İ CEBRİYYE Zoraki ifade

* Mat: Cebir işaretleri ile maksadını anlatma

İFADE-İ MERAM Dilek ve maksadını anlatmak

İFADE-İ ŞİFAHİYYE Ağızdan söyleyerek, şifahî olarak ifade ederek

İFADE-İ TAHRİRİYE Yazı ile anlatış

İFAHA Yellenmek

İFAHE Kan fışkırtma

* Kanatma

İFAKAT (Fevk

den) İyileşme, hastalıktan kalkma

Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman

* Ayılma

Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma

İFAKAT-PEZİR f

İyileşmesi mümkün, iyileşebilir

İFAKAT-YÂB f

İfakat bulucu, iyileşen

İFAKAT-YAFT f

Sıhhat bulan, iyileşen, hastalıktan kalkan

İFAL Sür´atle gitmek, hızla gitmek

* Uzaklaşmak, ırak olmak

İFASA Yumuşak söylemek

* Aşikâre söylemek

Açık açık konuşmak

İFATE (Fevt

den) Kaybetme, kaçırma, elden çıkarma

İFATE-İ FIRSAT Fırsatı kaçırma

Fırsatı değerlendirememe

İFATE-İ VAKT Vakit kaybetme, zaman harcama

İFAVE Çorbanın iyisi

* Çömlek kaynarken yüzüne çıkan köpük

İFAZA (Feyz

den) Bereketlendirmek

Feyz vermek

Bol bol dağıtmak ve akıtmak

Taşıp yayılmak

İFAZA-BAHŞ f

Feyizlendiren, feyiz aldıran

İFAZE (Fevz

den) Maksada erdirmek

Merama kavuşmak

Zaferyâb eylemek

İFCA´ Geçimini genişletme

İFCAC Kuş cıvıldaması, kuş ötmesi

İFCAC-I TUYUR Kuşların cıvıldayışı

İFCAR Fecir vaktine girme

* Bir kimseyi fâcir sayma

İFDA´ Fidye kabul etme

İFCAS Mânâsız ve münasebetsiz şeylerle kibirlenme

İFDA´ Sahraya çıkmak, çöle çıkmak

İFDAH (Fadih

den) Kötülüğü açığa vurma

Kusur ve ayıpları meydana çıkarma

İFDAL (Fadl

dan) Lütuf ve bağış

İhsan

İFFET Namus

Temizlik

Perhizkârlık

Nefsi behimî temayüllerden men etmek

Helâla razı olup haramdan kaçınmak

İFFET-FÜRUŞ f

Namus ve iffetten söz eden

Namusluluk taslayan

İFFETLİ (İffetlü) Namus, hayâ ve iffet sahibi kadın

* Doğru, rüşvet yemez, haram yemez, istikametli kimse

* Eskiden kadınlara yazılan mektub hitabı

İFHA´ Unutmak

İFHAC Davarın ayaklarını ayırıp sağmak

İFHAH Âciz bırakma

İFHAK Doldurmak

İFHAM İkna edip sükût ettirmek

Delil göstermekle ve isbat etmekle galip gelmek

İFHAM Bildirmek

Anlatmak

Maksadı bildirmek

İFHAM Ulu etmek, yüceltmek

İFHAR Şereflendirmek

Şeref vermek

Fahirlendirmek

İFHAŞ (Fuhş

dan) Kötü ve fena söyleme

İFK Bühtan

Bir suçu birisine yüklemek

İftira

İFKA´ Fakir ve kötü durumda bulunma

İFKAD Kaybettirme, kazandırmama

İFKAH Öğretme

İFKAR´ Fakir düşürme, fakirleştirme

* Hayvanı kirâya verme

İFLA´ Sütten ayırma, memeden kesme

* Yabana kaçma

İFLAH Mübarek ve muvaffakiyetli olmak

Selâmete çıkmak

Felâha kavuşmak

* Nimette dâim ve kararlı olmak

(Bak: Felah)
İFLAK şiir okurken fesahat üzerine olmak

* Mâna ve kelime icad etme

İFLAL Gidermek

* Yağmur gelmeyen yere yetişmek

İFLAS Malı tükenmek, parası kalmamak

Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek

Sermayesini batırmak

* Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi

İFLAS Sıyrılıp kurtulmak

İFLAT Kement veya bağdan kurtulup kaçma

İFLİLAK Yer yüzünü bulut kaplamak

İFNA´ Mahvetmek

Tüketmek

Kıymetini kaybetmek

Çok zarar etmek

Yok etmek

İFNA-Yİ BEDEN Vücudu yok etme, öldürme

İFNA-Yİ HAYAT Hayatını sarf edip bitirmek

Hayatını yok etmek

İFNA-Yİ MAÂL Malını sarfetme, malını ifnâ etme

İFRA´ Kesmek

* Yarmak

İFRAC Açılma

* Ayrılmak

* Genişletmek

* Açmak

İFRAC-ÜL BÂHİRE Geminin kıyıdan veya iskeleden açılması

İFRAD Tek olarak söylemek

* Ayırmak

* Göndermek

Yollamak

İFRAG Bir halden başka bir hale sokma

Kalıba dökmek

Şekil vermek

* Boşaltmak

Akıtmak

Dökmek

Câri kılmak

İFRAH Ferahlandırmak

Memnun etmek

İFRAH Belirsiz bir şeyi belirtme

* şübhe ve tereddütü giderme

* (Kuş) yavrulama

* (Tohum) yeşerme

İFRAM Doldurma, doldurulma

İFRAR Kaçırmak

Kaçırılmak

Firara mecbur etmek

İFRAS Fırsat ele geçme

İFRAŞ Zemmetme, kötüleme, çekiştirme

* Serip döşetme

İFRAT Haddinden geçmek

Pek ileri gitmek

* Takatinden ziyade iş vermek

(Tefrit´in zıddı)
İFRAT-I NEŞAT Sevinç coşkunluğu, sevinçten dolayı çoşma

İFRATKÂR f

Pek ileri giden

Haddini aşan

İFRAT Ü TEFRİT Birbirine tamamıyla ters olan iki uç

Çok fazla ve çok az

İFRAZ Ayırmak, tefrik etmek

Ayrılmak

İFRAZ f

Yükseklik

Rif´at

İrtifa´

İFRAZ Vazifeye tayin etmek

* Farzedip vermek

İFRAZAT Vücuddan çıkan, bedenden ayrılan kan, irin, balgam gibi şeyler

İFRAZCİYAN Darphanede sikke (para) kesenler

Altun, gümüş ve bakır madenlerini para haline getirdikleri için bu tabir meydana gelmiştir

İFRAZ HAZİNESİ Tar: Kullanılmayan kıymetli eşyanın saklandığı yer

Bu gibi kıymetli şeylerden ikinci dereceden olanların muhafaza olunduğu yere de "Bodrum Hazinesi" denilirdi

İFRİNKA´ Parmak çıtırdatma

* Gidermek

* Ayırmak

İFRİT Cin taifesinden çok muzır, şerir ve korkunç bir cins

* Mc: Korkunç, kızgın ve öfkeli insan

İFRİZ Dam saçağı

İFSAD Bozmak

Azdırmak

Fesada uğratmak

Fitne salmak

Karıştırmak

İFSAD-I Mİ´DE Mideyi bozma

İFSADAT (İfsad

C

) İfsadlar, kargaşalıklar, fesada uğratmalar

İFSAH Açmak, genişletmek

İFSAH Fesahatla konuşmak

Açık ve düzgün söz söylemek

İFSAH Unutmak

Akıldan çıkarmak

İhmal etmek

İFSAM Hastanın ateşinin düşmesi

* Kesilip bitme, tükenme

* Yağmurdan sonra hava açılma

İFŞA (C

: İfşâât) Duyurmak

Fâşetmek

Meydana çıkarmak

Gizli bir şeyi herkese duyurmak

İFŞA-Yİ RAZ Sırrı açıklama

İFŞAAT (İfşa

C

) İfşa etmeler, fâşetmeler, meydana çıkarmalar, duyurmalar

İFTA Fetva vermek

(Bak: Fetva)
İFTAH Açmak

Fethetmek

(Bak: Feth)
İFTAH Seğirtme

* Sık nefes alma, hızlı hızlı soluk alma

İFTAL f

Dağınık

* Yırtık, aralık, yarık

İFTAM Memeden ayırma, sütten kesme

İFTAN Fitneye düşürme

* Ayartma

İFTAR Oruç açmak

Oruç açılırken yenen yemek

(Zıddı: İmsak)
İFTARİYYE İftarlık

İftar için hususi olarak hazırlanmış nevale

Bunlar oruç bozulduktan sonra yemek yenmeden evvel yendiği için bu ad verilmiştir

* Osmanlı İmparatorluğu zamanında padişah sarayında, vüzera, eşraf ve âyân konaklarında, davetlilere iftardan sonra diş kirası namıyle verilen bahşiş, para

İFTİAL Bir şeyi iş edinmek

Kendiliğinden yapmak

* Arabçada beş harfli fiilin birinci babı

* Yalan düzmek, iftira etmek

İFTİAL Fal tutma, fala bakma

İFTİAT Başa tülbent sarmak

İFTİCA´ Birdenbire, ansızın olma

İFTİDA´ (Fidye

den) Fidye vererek esirlikten kurtulma

İFTİDAH (Fadâhat

den) Kırma, kırıp ufalama

* Maskara olma, rezil olma

İFTİHAM (Fehm

den) Kavrama, anlama

Fehmetme

İFTİHAR Övünmek

Kendini beğenircesine kendinden ve yaptıklarından bahsetmek

* Başkasının iyi bir hali ile sevinmek

(Bak: Tahdis-i ni´met)
İFTİHARİYYAT İftihar yoluyla söylenen sözler

İFTİHAR MADALYASI Padişaha sadakat gösterenlere, tarım ve san´atın ilerlemesine çalışanlara, yangın ve sâri hastalık anında devlet ve millete büyük hizmetleri dokunanlara verilmek üzere II

Abdülhamid´in irade-i seniyesiyle altın ve gümüşten olmak üzere çıkarılan madalya

(1886 ve 1887) Madalyanın ön yüzünde yukarı kısmında şualar içinde tuğra ve alt kısmında Osmanlı arması; diğer yüzünde defne dalı arasında bir boş saha vardır

Buraya, madalyanın sahibi olacak şahsın adı yazılırdı

Kırmızı renkli kurdele ile göğsün sol tarafına takılırdı

Sahibinin ölümünde vereseye intikal etmez, hükümete geri verilirdi

İFTİHAS Gerçeği ve hakikatını dikkatle araştırma

İçyüzünü iyice tetkik etme

* İmtihan etme, deneme

İFTİKAD Arayıp sormak

* Kaybolmak

İFTİKAK (Fekk

den) Rehinden kurtarma, rehinden çıkarma

İFTİKAL Çok çalışma, bir işte çok fazla emek harcama, pek fazla gayret sarfetme

İFTİKAR Yoksulluğunu, fakirliğini açığa vurmak

* Çok ihtiyacı olmak

* Tevazu´

Alçak gönüllülük

İFTİLA´ Otlatma

İFTİLAK Taaccüb etmek, şaşırmak

İFTİLAL Bükülme

* (Asker) muharebeden yılma

İFTİLAT Ansızın bir işe girişme

* Hatıra gelivererek şiir veya söz söyleme

İFTİLAZ Kesmek, kat´

* Bir kimsenin bir parça malını almak

İFTİNAN Türlü türlü ve birbirini tutmayan düzensiz söz söyleme

* Fitneye düşmek

* Âşık olmak

İFTİRA Birinin üzerine suç atmak

Bühtan

İfk

Yalan yere birisini suçlu göstermek

İFTİRAAT (İftira

C

) İftiralar, asılsız isnatlar, aslı esası olmayan suç yüklemeler

İFTİRAK Perişan olmak

* Ayrılmak, dağılmak

Hicran

İFTİRAK-I İZAM Kemiklerin dağılması

İFTİRAKAT Ayrılıklar

İftiraklar

Parçalanmalar

İFTİRAR Gülmek

İFTİRAS Yırtmak

Parçalamak

Yırtıp parçalamak

* Zorla yere yıkmak

İFTİRAS Fırsat gözlemek

Fırsatı ganimet bilmek

İFTİRAŞ İzine uyma

* Namusa dokunur söz söyleme

* Yayılma

* Cima

* Döşemek

İFTİRAZ Farz kılma, vacib kılma

İFTİSAD Neşter ile kan aldırma

İFTİSAL Sütten kesilme, memeden ayrılma

* Fidanı çıkarıp başka yere dikme

İFTİTAH (Fetih

den) Açmak, başlamak, fethetmek

Zabtetmek

İFTİTAH TEKBİRİ Namaza başlarken alınan tekbir

Namaz, her nevi dünya meşguliyetinden alâkayı keserek kılındığı için, Allahü Ekber diye iftitah tekbirini alarak namaza başladıktan sonra ibadet esnasında dünya işi haram olup namazı bozar

Bu mâna için bu tekbire, tahrime adı da verilir

İFTİTAN (Fitne

den) Fitneye uğrama

* Aldatmak

* Azdırmak

İFTİYAK Fakirleşmek, yoksullaşmak

İFTİYAL Fal tutma

İFTİYAT Düşünmeden bir işe başlama

* Bir şey kaybolup gitme

İFTİZAH (Bak: İftidâh)
İFZA´ Korkutmak

* Güç olmak

İFZA´ Medet etmek, yardım etmek

* Korkutmak

İFZAH (Fazih

den) Kusuru, kötülüğü, ayıbı açığa vurma

İG Koku, rayiha

İĞ Yün, pamuk vs

kıvırmağa mahsus iğne

İGAL Acele ile bir kimseyi bir yere sokma

* Uzaklara gitme

İGAME Havanın bulutlu olması

İGARE Yağma etmek, hücum etmek

* Teşvik etmek

Gayrete getirmek

Acele etmek

İGASE İmdada yetişmek, yardım etmek

İGAZA Kızdırma, darıltma

İGBAB Korkmak

* Bir gün görüp bir gün terketmek

İGBİRAR Kırılmak

Gücenmek

* Toz ile paslanmak

* Boz benizli olmak

İGDAB Gadablandırmak, kızdırmak, öfkelendirmek

İĞDE Kızılcığa benzer bir meyve ve bu meyveyi veren ağaç ve çiçeği

İGDİDAN Saç uzamak

* Ot yeşermek

İGDİN Bozulmuş, kokmuş, cılık (yumurta)

İĞDİŞ f

Burulmuş, enenmiş hayvan

Erkeklik bezleri (hayaları) çıkarılmış at

Melez

İĞERÇİN Karar veremeyen, mütereddit, kuşkulu

İGFA´ Uyuklamak

İGFAL (C

: İgfalât) Dikkatsizlikle terkettirmek

* Gaflette bırakmak

* Kandırmak

Aldatmak

İGFALAT (İgfal

C

) İğfal etmeler, kandırmalar, aldatmalar

İGFALİYYAT Yanıltıp aldatmak için söylenen sözler

İGLA´ Pahalandırma, fiatını yükseltme

* Kaynatma

İGLAF (Gılaf

dan) Kınına sokma, kılıfa koyma

İGLAK Karıştırmak

Kapamak

Muğlak yapmak

Anlaşılmaz hâle koymak

* Zorla iş yaptırmak

* Edb: Sözü karışık ve anlaşılmaz surette söyleme

İGLAKAT (İglak

C

) Muğlak yapmalar

* Karışık ve anlaşılmaz sözler

İGLAT (Galat

dan) Yanlışa götürme

İGLAZ (Galiz

den) Kaba ve fenâ söyleme

İGLAZAT (İglaz

C

) Kaba ve galiz söyleme

İGLİNTA´ Vurmakla ve sövmekle üstün gelip galebe etmek

İGLİVVAT Lâzım olmak, icab etmek

İGMA´ Bayılma, baygınlık, kendinden geçme

İGMAD Kınına sokma, kılıfına koyma

* Birçok şeyleri bir yere tıkma

İGMAD-I SEYF Kılıcı kınına sokma

İGMAM Kederlendirmek

Gamlandırmak

Hüzünlendirmek

* Gökyüzünün bulutlu olması

İGMAR Batırmak

İGMAZ Ayıplamak

Kınamak

Tahkir etmek

İGMAZ Müsamaha etmek

Görmemezliğe gelmek

İGMAZ-I AYN Göz yummak

Aldırmamak, görmemezlikten gelmek

İGNA´ Ganileştirmek

Zengin etmek

* Kifâyet edip bir şeyin yerini tutmak

İGNAN Ot çok olmak

İĞNEDAN İğne koymağa mahsus küçük kutu

İĞNELEMEK t

İğne ile delmek

* Kalıbını almak için kenarlarını iğne ile delerek işaretlemek

* Mc: Sözle hırpalamak

Dokunaklı konuşmak

İĞNELİ FIÇI Mc: Eziyetli ve usandırıcı iş

İnsana eziyet veren ve rahatsız eden yer

İGRA Rağbetlendirmek

Teşvik etmek

Hırsını tahrik etmek

İGRAB Uzak yerlere yolculuk etme

* Garb (batı) tarafına gitme

İGRAD Yüksek ve güzel sesle şarkı söyleme

İGRAK Suya batırmak, boğmak

* Kabı doldurmak

* Edb: İmkânsız bulunan mübalâğa

İGRAKAT (İgrak

C

) Mübalâğalar, iğraklar, aşırı büyültmeler

İGRAKİYYAT Aşırı büyültmelerle ve mübâlâğalarla söylenen sözler

İGRAM Borç ödetme

İGRAR Batırmak

İGRAS Ağaç dikmek

Toprağa gömmek

İGRAZ Doldurmak

* Taze hamurdan ekmek yapıp misafire yedirme

İĞRETİ t

Ödünç, borç, kendi malı olmayan

Yerli ve sabit olmayan, muallak gibi duran

* Muvakkat, bağlı bulunmayan, geçici

* Fıtrî olmayan, sahte, sun´î

İGRİK Çok bağırıp böğüren (hayvan)

İGRİZ Kabuğundan henüz çıkan çiçek

İGSAS Güzel yemekler yedirme

İGSAS Sıkıştırma, tazyik etme

* Bir yer ahalisini sıkıntıya düşürme

İGŞA Örtmek

Bürümek

Kapamak

Perdelemek

İGŞAŞ Acele ettirme

* Kışkırtma, tahrik etme

İGTA´ Ağacın dalları uzayarak yerlere sürünme

* (Asma) yeşerme

İGTAŞ Karanlık olmak

İGTİBAK Akşam vaktinde şarap içmek

İGTİBAT Refahlı, sürurlu ve zengin olmayı temenni etmek

İGTİFAR Mağfiret olunma

* Şüyu´ bulma

İGTİLA´ Hızlı ve sür´atli yürüme

Çabuk yürüme

İGTİLAF Kılıf içine girme, gılaflanma

İGTİLAF-I SEYF Kılıcın kınına girmesi

İGTİLAL Hayvanın çok susaması

* Elbiseleri üst üste giyme

* İçme

* İyi sağılmadığı için (koyun) hastalanma

İGTİLAM Hırs ve şehvetin galip gelmesi

* Muzdarib olmak, acı çekmek

İGTİMAD (Gamd

dan) (Kılıç) kılıfına girme

* Karanlıkta görünmez olmak

İGTİMAM Tasalanmak

Kederli olmak

İGTİMAS Hor ve hâkir görme

* Nankörlük

İGTİMAS Suya dalma

İGTİMAZ Gözünü kapatma, gözünü yumma

Uyuma

İGTİMAZ Birini çekiştirme, bir kimsenin aleyhinde bulunma

İGTİNA´ (Gınâ

dan) Zenginleşme, zengin olma

İGTİNAM Yağma etmek

Fırsatı ganimet bilmek

İGTİNAM-I FIRSAT Fırsatı yakalama, fırsattan istifade etme

İGTİRAB (Gurbet

den) Gurbete gitme

* (Güneş, Ay vb

seyyareler) batma

* Göz önünden kaybolma

İGTİRAF Avuçla su içme, eliyle su alma

İGTİRAK (Gark

dan) Suya batma, gark olma, suda boğulma

* Soluğu kuvvetle içe çekme

İGTİRAM Borç, diyet veya cerime verme

İGTİRAR (Gurur

dan) Aldanma, iğfâl olunma

* Gururlanma

Kibirlenme, böbürlenme

Güvenilmeyecek şeye güvenme

* Gaflette olma, gafil bulunma

İGTİRAREN Güvenerek, mağrur olarak

İGTİSAB Gasb etmek

Başkasının malını zorla elinden almak

İGTİSABAT (İgtisab

C

) Gasbetmeler, başkasının malını elinden zorla almalar

İGTİSAL Yıkanmak

Gusletmek

(Bak: Gusül)
İGTİŞAŞ Karışıklık

Kargaşalık

Karmakarışık olmak

* Birisinin fena telkinini kabul etmek

İĞTİŞAŞAT (İgtişaş

C

) Karışıklıklar, kargaşalıklar, fenâlıklar

İĞTİTA´ Örtünme, bir şeye sarınma

İGTİYAB Gıybet etmek

Zemmetmek

Yermek

İGTİYAL Baskın yapıp öldürme

İGTİYAR Faydalanma, istifâde etme

* Azık edinme

İGTİYAZ Gazaba gelme, kızma, öfkelenme

İGTİZA (Gızâ

dan) Beslenme, gıdalanma

İGTİZAB Gücenme, kızma, gazaba gelme, darılma

İĞTİZAL İplik eğirme

İGVA´ Ayartmak

Azdırmak

Baştan çıkarmak

İGYAL Hâmile kadının sütünü vermesi

İGYAM Havanın bulutlu olması

İGZA´ Görmemezliğe gelme

İGZA´ (Gazâ

dan) Savaştırma

Gazâ ettirme

Muharebeye gönderme

İGZAB (Gazab

dan) Gazaba getirme, hiddetlendirme, kızdırma, öfkelendirme

İGZAF Gece çok karanlık olmak

İGZAL Eğirmek

11-04-2012	#8
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi I-İ Harfi İF Vakit İFA´ Çocuğun büyümesi İ´FA´ Çoğaltmak * Terketmek İFA Ödemek Yerine getirmek Söz verdiğini veya vazife bildiğini yerine getirmek Kılmak Yapmak İFA-Yİ VAZİFE Görevini yapma, vazifesini yerine getirme İFAD Bir kimseyi elçilik (sefirlik) vazifesiyle gönderme İFADAT (İfâde C) Anlatmalar İfadeler İFADAT-I LÂZİME Gerekli ifadeler İFADE Anlatmak Söylemek * Fayda vermek, fayda tutmak İFADE-İ CEBRİYYE Zoraki ifade * Mat: Cebir işaretleri ile maksadını anlatma İFADE-İ MERAM Dilek ve maksadını anlatmak İFADE-İ ŞİFAHİYYE Ağızdan söyleyerek, şifahî olarak ifade ederek İFADE-İ TAHRİRİYE Yazı ile anlatış İFAHA Yellenmek İFAHE Kan fışkırtma * Kanatma İFAKAT (Fevk den) İyileşme, hastalıktan kalkma Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman * Ayılma Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma İFAKAT-PEZİR f İyileşmesi mümkün, iyileşebilir İFAKAT-YÂB f İfakat bulucu, iyileşen İFAKAT-YAFT f Sıhhat bulan, iyileşen, hastalıktan kalkan İFAL Sür´atle gitmek, hızla gitmek * Uzaklaşmak, ırak olmak İFASA Yumuşak söylemek * Aşikâre söylemek Açık açık konuşmak İFATE (Fevt den) Kaybetme, kaçırma, elden çıkarma İFATE-İ FIRSAT Fırsatı kaçırma Fırsatı değerlendirememe İFATE-İ VAKT Vakit kaybetme, zaman harcama İFAVE Çorbanın iyisi * Çömlek kaynarken yüzüne çıkan köpük İFAZA (Feyz den) Bereketlendirmek Feyz vermek Bol bol dağıtmak ve akıtmak Taşıp yayılmak İFAZA-BAHŞ f Feyizlendiren, feyiz aldıran İFAZE (Fevz den) Maksada erdirmek Merama kavuşmak Zaferyâb eylemek İFCA´ Geçimini genişletme İFCAC Kuş cıvıldaması, kuş ötmesi İFCAC-I TUYUR Kuşların cıvıldayışı İFCAR Fecir vaktine girme * Bir kimseyi fâcir sayma İFDA´ Fidye kabul etme İFCAS Mânâsız ve münasebetsiz şeylerle kibirlenme İFDA´ Sahraya çıkmak, çöle çıkmak İFDAH (Fadih den) Kötülüğü açığa vurma Kusur ve ayıpları meydana çıkarma İFDAL (Fadl dan) Lütuf ve bağış İhsan İFFET Namus Temizlik Perhizkârlık Nefsi behimî temayüllerden men etmek Helâla razı olup haramdan kaçınmak İFFET-FÜRUŞ f Namus ve iffetten söz eden Namusluluk taslayan İFFETLİ (İffetlü) Namus, hayâ ve iffet sahibi kadın * Doğru, rüşvet yemez, haram yemez, istikametli kimse * Eskiden kadınlara yazılan mektub hitabı İFHA´ Unutmak İFHAC Davarın ayaklarını ayırıp sağmak İFHAH Âciz bırakma İFHAK Doldurmak İFHAM İkna edip sükût ettirmek Delil göstermekle ve isbat etmekle galip gelmek İFHAM Bildirmek Anlatmak Maksadı bildirmek İFHAM Ulu etmek, yüceltmek İFHAR Şereflendirmek Şeref vermek Fahirlendirmek İFHAŞ (Fuhş dan) Kötü ve fena söyleme İFK Bühtan Bir suçu birisine yüklemek İftira İFKA´ Fakir ve kötü durumda bulunma İFKAD Kaybettirme, kazandırmama İFKAH Öğretme İFKAR´ Fakir düşürme, fakirleştirme * Hayvanı kirâya verme İFLA´ Sütten ayırma, memeden kesme * Yabana kaçma İFLAH Mübarek ve muvaffakiyetli olmak Selâmete çıkmak Felâha kavuşmak * Nimette dâim ve kararlı olmak (Bak: Felah) İFLAK şiir okurken fesahat üzerine olmak * Mâna ve kelime icad etme İFLAL Gidermek * Yağmur gelmeyen yere yetişmek İFLAS Malı tükenmek, parası kalmamak Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek Sermayesini batırmak * Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi İFLAS Sıyrılıp kurtulmak İFLAT Kement veya bağdan kurtulup kaçma İFLİLAK Yer yüzünü bulut kaplamak İFNA´ Mahvetmek Tüketmek Kıymetini kaybetmek Çok zarar etmek Yok etmek İFNA-Yİ BEDEN Vücudu yok etme, öldürme İFNA-Yİ HAYAT Hayatını sarf edip bitirmek Hayatını yok etmek İFNA-Yİ MAÂL Malını sarfetme, malını ifnâ etme İFRA´ Kesmek * Yarmak İFRAC Açılma * Ayrılmak * Genişletmek * Açmak İFRAC-ÜL BÂHİRE Geminin kıyıdan veya iskeleden açılması İFRAD Tek olarak söylemek * Ayırmak * Göndermek Yollamak İFRAG Bir halden başka bir hale sokma Kalıba dökmek Şekil vermek * Boşaltmak Akıtmak Dökmek Câri kılmak İFRAH Ferahlandırmak Memnun etmek İFRAH Belirsiz bir şeyi belirtme * şübhe ve tereddütü giderme * (Kuş) yavrulama * (Tohum) yeşerme İFRAM Doldurma, doldurulma İFRAR Kaçırmak Kaçırılmak Firara mecbur etmek İFRAS Fırsat ele geçme İFRAŞ Zemmetme, kötüleme, çekiştirme * Serip döşetme İFRAT Haddinden geçmek Pek ileri gitmek * Takatinden ziyade iş vermek (Tefrit´in zıddı) İFRAT-I NEŞAT Sevinç coşkunluğu, sevinçten dolayı çoşma İFRATKÂR f Pek ileri giden Haddini aşan İFRAT Ü TEFRİT Birbirine tamamıyla ters olan iki uç Çok fazla ve çok az İFRAZ Ayırmak, tefrik etmek Ayrılmak İFRAZ f Yükseklik Rif´at İrtifa´ İFRAZ Vazifeye tayin etmek * Farzedip vermek İFRAZAT Vücuddan çıkan, bedenden ayrılan kan, irin, balgam gibi şeyler İFRAZCİYAN Darphanede sikke (para) kesenler Altun, gümüş ve bakır madenlerini para haline getirdikleri için bu tabir meydana gelmiştir İFRAZ HAZİNESİ Tar: Kullanılmayan kıymetli eşyanın saklandığı yer Bu gibi kıymetli şeylerden ikinci dereceden olanların muhafaza olunduğu yere de "Bodrum Hazinesi" denilirdi İFRİNKA´ Parmak çıtırdatma * Gidermek * Ayırmak İFRİT Cin taifesinden çok muzır, şerir ve korkunç bir cins * Mc: Korkunç, kızgın ve öfkeli insan İFRİZ Dam saçağı İFSAD Bozmak Azdırmak Fesada uğratmak Fitne salmak Karıştırmak İFSAD-I Mİ´DE Mideyi bozma İFSADAT (İfsad C) İfsadlar, kargaşalıklar, fesada uğratmalar İFSAH Açmak, genişletmek İFSAH Fesahatla konuşmak Açık ve düzgün söz söylemek İFSAH Unutmak Akıldan çıkarmak İhmal etmek İFSAM Hastanın ateşinin düşmesi * Kesilip bitme, tükenme * Yağmurdan sonra hava açılma İFŞA (C: İfşâât) Duyurmak Fâşetmek Meydana çıkarmak Gizli bir şeyi herkese duyurmak İFŞA-Yİ RAZ Sırrı açıklama İFŞAAT (İfşa C) İfşa etmeler, fâşetmeler, meydana çıkarmalar, duyurmalar İFTA Fetva vermek (Bak: Fetva) İFTAH Açmak Fethetmek (Bak: Feth) İFTAH Seğirtme * Sık nefes alma, hızlı hızlı soluk alma İFTAL f Dağınık * Yırtık, aralık, yarık İFTAM Memeden ayırma, sütten kesme İFTAN Fitneye düşürme * Ayartma İFTAR Oruç açmak Oruç açılırken yenen yemek (Zıddı: İmsak) İFTARİYYE İftarlık İftar için hususi olarak hazırlanmış nevale Bunlar oruç bozulduktan sonra yemek yenmeden evvel yendiği için bu ad verilmiştir * Osmanlı İmparatorluğu zamanında padişah sarayında, vüzera, eşraf ve âyân konaklarında, davetlilere iftardan sonra diş kirası namıyle verilen bahşiş, para İFTİAL Bir şeyi iş edinmek Kendiliğinden yapmak * Arabçada beş harfli fiilin birinci babı * Yalan düzmek, iftira etmek İFTİAL Fal tutma, fala bakma İFTİAT Başa tülbent sarmak İFTİCA´ Birdenbire, ansızın olma İFTİDA´ (Fidye den) Fidye vererek esirlikten kurtulma İFTİDAH (Fadâhat den) Kırma, kırıp ufalama * Maskara olma, rezil olma İFTİHAM (Fehm den) Kavrama, anlama Fehmetme İFTİHAR Övünmek Kendini beğenircesine kendinden ve yaptıklarından bahsetmek * Başkasının iyi bir hali ile sevinmek (Bak: Tahdis-i ni´met) İFTİHARİYYAT İftihar yoluyla söylenen sözler İFTİHAR MADALYASI Padişaha sadakat gösterenlere, tarım ve san´atın ilerlemesine çalışanlara, yangın ve sâri hastalık anında devlet ve millete büyük hizmetleri dokunanlara verilmek üzere II Abdülhamid´in irade-i seniyesiyle altın ve gümüşten olmak üzere çıkarılan madalya (1886 ve 1887) Madalyanın ön yüzünde yukarı kısmında şualar içinde tuğra ve alt kısmında Osmanlı arması; diğer yüzünde defne dalı arasında bir boş saha vardır Buraya, madalyanın sahibi olacak şahsın adı yazılırdı Kırmızı renkli kurdele ile göğsün sol tarafına takılırdı Sahibinin ölümünde vereseye intikal etmez, hükümete geri verilirdi İFTİHAS Gerçeği ve hakikatını dikkatle araştırma İçyüzünü iyice tetkik etme * İmtihan etme, deneme İFTİKAD Arayıp sormak * Kaybolmak İFTİKAK (Fekk den) Rehinden kurtarma, rehinden çıkarma İFTİKAL Çok çalışma, bir işte çok fazla emek harcama, pek fazla gayret sarfetme İFTİKAR Yoksulluğunu, fakirliğini açığa vurmak * Çok ihtiyacı olmak * Tevazu´ Alçak gönüllülük İFTİLA´ Otlatma İFTİLAK Taaccüb etmek, şaşırmak İFTİLAL Bükülme * (Asker) muharebeden yılma İFTİLAT Ansızın bir işe girişme * Hatıra gelivererek şiir veya söz söyleme İFTİLAZ Kesmek, kat´ * Bir kimsenin bir parça malını almak İFTİNAN Türlü türlü ve birbirini tutmayan düzensiz söz söyleme * Fitneye düşmek * Âşık olmak İFTİRA Birinin üzerine suç atmak Bühtan İfk Yalan yere birisini suçlu göstermek İFTİRAAT (İftira C) İftiralar, asılsız isnatlar, aslı esası olmayan suç yüklemeler İFTİRAK Perişan olmak * Ayrılmak, dağılmak Hicran İFTİRAK-I İZAM Kemiklerin dağılması İFTİRAKAT Ayrılıklar İftiraklar Parçalanmalar İFTİRAR Gülmek İFTİRAS Yırtmak Parçalamak Yırtıp parçalamak * Zorla yere yıkmak İFTİRAS Fırsat gözlemek Fırsatı ganimet bilmek İFTİRAŞ İzine uyma * Namusa dokunur söz söyleme * Yayılma * Cima * Döşemek İFTİRAZ Farz kılma, vacib kılma İFTİSAD Neşter ile kan aldırma İFTİSAL Sütten kesilme, memeden ayrılma * Fidanı çıkarıp başka yere dikme İFTİTAH (Fetih den) Açmak, başlamak, fethetmek Zabtetmek İFTİTAH TEKBİRİ Namaza başlarken alınan tekbir Namaz, her nevi dünya meşguliyetinden alâkayı keserek kılındığı için, Allahü Ekber diye iftitah tekbirini alarak namaza başladıktan sonra ibadet esnasında dünya işi haram olup namazı bozar Bu mâna için bu tekbire, tahrime adı da verilir İFTİTAN (Fitne den) Fitneye uğrama * Aldatmak * Azdırmak İFTİYAK Fakirleşmek, yoksullaşmak İFTİYAL Fal tutma İFTİYAT Düşünmeden bir işe başlama * Bir şey kaybolup gitme İFTİZAH (Bak: İftidâh) İFZA´ Korkutmak * Güç olmak İFZA´ Medet etmek, yardım etmek * Korkutmak İFZAH (Fazih den) Kusuru, kötülüğü, ayıbı açığa vurma İG Koku, rayiha İĞ Yün, pamuk vs kıvırmağa mahsus iğne İGAL Acele ile bir kimseyi bir yere sokma * Uzaklara gitme İGAME Havanın bulutlu olması İGARE Yağma etmek, hücum etmek * Teşvik etmek Gayrete getirmek Acele etmek İGASE İmdada yetişmek, yardım etmek İGAZA Kızdırma, darıltma İGBAB Korkmak * Bir gün görüp bir gün terketmek İGBİRAR Kırılmak Gücenmek * Toz ile paslanmak * Boz benizli olmak İGDAB Gadablandırmak, kızdırmak, öfkelendirmek İĞDE Kızılcığa benzer bir meyve ve bu meyveyi veren ağaç ve çiçeği İGDİDAN Saç uzamak * Ot yeşermek İGDİN Bozulmuş, kokmuş, cılık (yumurta) İĞDİŞ f Burulmuş, enenmiş hayvan Erkeklik bezleri (hayaları) çıkarılmış at Melez İĞERÇİN Karar veremeyen, mütereddit, kuşkulu İGFA´ Uyuklamak İGFAL (C: İgfalât) Dikkatsizlikle terkettirmek * Gaflette bırakmak * Kandırmak Aldatmak İGFALAT (İgfal C) İğfal etmeler, kandırmalar, aldatmalar İGFALİYYAT Yanıltıp aldatmak için söylenen sözler İGLA´ Pahalandırma, fiatını yükseltme * Kaynatma İGLAF (Gılaf dan) Kınına sokma, kılıfa koyma İGLAK Karıştırmak Kapamak Muğlak yapmak Anlaşılmaz hâle koymak * Zorla iş yaptırmak * Edb: Sözü karışık ve anlaşılmaz surette söyleme İGLAKAT (İglak C) Muğlak yapmalar * Karışık ve anlaşılmaz sözler İGLAT (Galat dan) Yanlışa götürme İGLAZ (Galiz den) Kaba ve fenâ söyleme İGLAZAT (İglaz C) Kaba ve galiz söyleme İGLİNTA´ Vurmakla ve sövmekle üstün gelip galebe etmek İGLİVVAT Lâzım olmak, icab etmek İGMA´ Bayılma, baygınlık, kendinden geçme İGMAD Kınına sokma, kılıfına koyma * Birçok şeyleri bir yere tıkma İGMAD-I SEYF Kılıcı kınına sokma İGMAM Kederlendirmek Gamlandırmak Hüzünlendirmek * Gökyüzünün bulutlu olması İGMAR Batırmak İGMAZ Ayıplamak Kınamak Tahkir etmek İGMAZ Müsamaha etmek Görmemezliğe gelmek İGMAZ-I AYN Göz yummak Aldırmamak, görmemezlikten gelmek İGNA´ Ganileştirmek Zengin etmek * Kifâyet edip bir şeyin yerini tutmak İGNAN Ot çok olmak İĞNEDAN İğne koymağa mahsus küçük kutu İĞNELEMEK t İğne ile delmek * Kalıbını almak için kenarlarını iğne ile delerek işaretlemek * Mc: Sözle hırpalamak Dokunaklı konuşmak İĞNELİ FIÇI Mc: Eziyetli ve usandırıcı iş İnsana eziyet veren ve rahatsız eden yer İGRA Rağbetlendirmek Teşvik etmek Hırsını tahrik etmek İGRAB Uzak yerlere yolculuk etme * Garb (batı) tarafına gitme İGRAD Yüksek ve güzel sesle şarkı söyleme İGRAK Suya batırmak, boğmak * Kabı doldurmak * Edb: İmkânsız bulunan mübalâğa İGRAKAT (İgrak C) Mübalâğalar, iğraklar, aşırı büyültmeler İGRAKİYYAT Aşırı büyültmelerle ve mübâlâğalarla söylenen sözler İGRAM Borç ödetme İGRAR Batırmak İGRAS Ağaç dikmek Toprağa gömmek İGRAZ Doldurmak * Taze hamurdan ekmek yapıp misafire yedirme İĞRETİ t Ödünç, borç, kendi malı olmayan Yerli ve sabit olmayan, muallak gibi duran * Muvakkat, bağlı bulunmayan, geçici * Fıtrî olmayan, sahte, sun´î İGRİK Çok bağırıp böğüren (hayvan) İGRİZ Kabuğundan henüz çıkan çiçek İGSAS Güzel yemekler yedirme İGSAS Sıkıştırma, tazyik etme * Bir yer ahalisini sıkıntıya düşürme İGŞA Örtmek Bürümek Kapamak Perdelemek İGŞAŞ Acele ettirme * Kışkırtma, tahrik etme İGTA´ Ağacın dalları uzayarak yerlere sürünme * (Asma) yeşerme İGTAŞ Karanlık olmak İGTİBAK Akşam vaktinde şarap içmek İGTİBAT Refahlı, sürurlu ve zengin olmayı temenni etmek İGTİFAR Mağfiret olunma * Şüyu´ bulma İGTİLA´ Hızlı ve sür´atli yürüme Çabuk yürüme İGTİLAF Kılıf içine girme, gılaflanma İGTİLAF-I SEYF Kılıcın kınına girmesi İGTİLAL Hayvanın çok susaması * Elbiseleri üst üste giyme * İçme * İyi sağılmadığı için (koyun) hastalanma İGTİLAM Hırs ve şehvetin galip gelmesi * Muzdarib olmak, acı çekmek İGTİMAD (Gamd dan) (Kılıç) kılıfına girme * Karanlıkta görünmez olmak İGTİMAM Tasalanmak Kederli olmak İGTİMAS Hor ve hâkir görme * Nankörlük İGTİMAS Suya dalma İGTİMAZ Gözünü kapatma, gözünü yumma Uyuma İGTİMAZ Birini çekiştirme, bir kimsenin aleyhinde bulunma İGTİNA´ (Gınâ dan) Zenginleşme, zengin olma İGTİNAM Yağma etmek Fırsatı ganimet bilmek İGTİNAM-I FIRSAT Fırsatı yakalama, fırsattan istifade etme İGTİRAB (Gurbet den) Gurbete gitme * (Güneş, Ay vb seyyareler) batma * Göz önünden kaybolma İGTİRAF Avuçla su içme, eliyle su alma İGTİRAK (Gark dan) Suya batma, gark olma, suda boğulma * Soluğu kuvvetle içe çekme İGTİRAM Borç, diyet veya cerime verme İGTİRAR (Gurur dan) Aldanma, iğfâl olunma * Gururlanma Kibirlenme, böbürlenme Güvenilmeyecek şeye güvenme * Gaflette olma, gafil bulunma İGTİRAREN Güvenerek, mağrur olarak İGTİSAB Gasb etmek Başkasının malını zorla elinden almak İGTİSABAT (İgtisab C) Gasbetmeler, başkasının malını elinden zorla almalar İGTİSAL Yıkanmak Gusletmek (Bak: Gusül) İGTİŞAŞ Karışıklık Kargaşalık Karmakarışık olmak * Birisinin fena telkinini kabul etmek İĞTİŞAŞAT (İgtişaş C) Karışıklıklar, kargaşalıklar, fenâlıklar İĞTİTA´ Örtünme, bir şeye sarınma İGTİYAB Gıybet etmek Zemmetmek Yermek İGTİYAL Baskın yapıp öldürme İGTİYAR Faydalanma, istifâde etme * Azık edinme İGTİYAZ Gazaba gelme, kızma, öfkelenme İGTİZA (Gızâ dan) Beslenme, gıdalanma İGTİZAB Gücenme, kızma, gazaba gelme, darılma İĞTİZAL İplik eğirme İGVA´ Ayartmak Azdırmak Baştan çıkarmak İGYAL Hâmile kadının sütünü vermesi İGYAM Havanın bulutlu olması İGZA´ Görmemezliğe gelme İGZA´ (Gazâ dan) Savaştırma Gazâ ettirme Muharebeye gönderme İGZAB (Gazab dan) Gazaba getirme, hiddetlendirme, kızdırma, öfkelendirme İGZAF Gece çok karanlık olmak İGZAL Eğirmek