Osmanlıca Sözlük Lügat İ-İ Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

I-İ Harfi

İMA İşaret etmek

İşaretle anlatmak

İşaret

İ´MA Kör etme, âmâ yapma

İMA´ (Emen

C

) Câriyeler, kadın esirler

İMAAT (İmâ

C

) İşaretler

İmâlar

İMAD Direk, kolon

* Temel, esas

* Kuvvet

* Bir kavmin reisi ve başta geleni

* Yüksek bina

İMAD-ÜD DİN Dinin direği

İ´MAD Direk dikme

İMAEN İşaret vererek

İşaret ederek

İ´MAK Derinleştirme

Bir şeyin derinliğine varma

İ´MAK-I Bİ´R Kuyunun derinleştirilmesi

İ´MAL Yapmak

İşlemek

İhdas eylemek

* Kullanmak

* Zabt, idare ve hâkimlik etmek

* Fık: Sözü mühmel bırakmayıp bir mâna ile mukayyed ve yüklü eylemek

İ´MALAT Bir memlekette veya bir fabrikada yapılan işler ve eserler

İMALAT (İmale

C

) İmaleler

Meylettirmeler

Eğmeler

İMALE Bir tarafa meylettirmek

Bir tarafa eğmek

* Benzetmek

* Mal vermek

* Edb: Bir heceyi vezne uydurmak için uzatarak okumak

İ´MALGÂH f

Fabrika, atölye

İMAM Öne geçmek

* Önde ve ileride olan

Delil ve rehber

* Cemaate namaz kıldıran

* İçtihad sahibi zat

Mezheb sahibi olan

* Bir mahallenin lüzumlu işlerine ve içtimaî vazifelerine nezaret eden

* Müslümanların imamı olan halife ve askerlerin başı

Sultan

Hâkim

Reis

* Ümmetin reisi

İslâm hükümetlerinde Devlet Reisi

* Hz

Ali (R

A

) neslinden gelen zât

* Dershanede günlük talim ve dersler için talebelerin önlerine konan tahtalar

* Kıble tarafı

İMAM-I ALİ (R

A

) (Bak: Ali-ül Murtaza)
İMAM-I ALİ NAKİ (Hi: 212-254) Eimme-i İsnâ Aşer´den onuncu zât olup, manevi büyük nüfuz ve takva sahibi, ehl-i kemal bir zâttır

Ali İbn-i Muhammed Hâdi diye de bilinir

(R

A

)
İMAM-I ALİ RIZA (Hi: 153 de Medine-i Münevvere´de doğmuştur

) Eimme-i İsnâ Aşer´in yedincisidir

İmam-ı Musa Kâzım´ın oğludur

Tus; yani Meşhed´de medfun olup kabri ziyaretgâhtır

(R

A

)
İMAM-I A´ZAM (Hi: 80-150) Hanefi Mezhebinin imamı

Asıl ismi: Ebu Hanife Nu´man bin Sâbit´tir

Bağdatlı olup Abbasiler devrinde yaşamıştır

Fıkıh ilminin en ileri geleni olup, bu ilmin tedvin ve tervicinde çok büyük hizmet etmiştir

Böyle zâtların vicdan-ı umumiye nezdinde idareyi, hak ve adalette selâmet için, mânevi mürakabeleri çok ehemmiyetli bir husus olduğundan, teklif edilen Kadılık Makamını, hapse ve işkencelere mâruz kaldığı halde kabul etmemiştir

Kudsi vazifesi, siyasetçe muhtelif düşünen müslümanların hepsine şâmil olması sebebi ile bilfiil siyasete girmemiştir

(K

S

)
İMAM-I BEYHAKÎ (Bak: Beyhaki)
İMAM-I BUHARÎ (Bak: Buhari

)
İMAM-I BUSİRÎ (Mi: 1213-1295) İmam-ı Muhammed bin Said "Busayrî" diye bilinir

Kaside-i Bür´e ve Hemziyesi ile meşhur üstün bir İslâm şâiridir

İMAM-I CA´FER-İ SÂDIK (Hi: 83-148) Hazret-i Ali´nin (R

A

) torununun torunudur

Medine-i Münevvere´de yaşamıştır

Annesi, Hazret-i Ebu Bekir´in soyundandır

Mânevi nüfuzu çok ileri idi, dine büyük hizmetleri görüldü

Demiştir ki: "Kim nefsi için nefsi ile mücâhede ederse, keramete kavuşur, kim de Allah için nefsi ile mücâhede ederse, Allah´a kavuşur

" Eimme-i İsnâ Aşerin altıncısıdır

(K

S

)
İMAM-I EBU YUSUF (Hi: 113-182) İmam-ı A´zam´ın fıkha dair eserlerini te´lif etmiştir

Fıkıh sahasının büyük imamlarındandır

Dedesi Sahabe-i Kiramdan Sa´d´dır

(R

A

) İmam-ı Muhammed´le ikisine Fıkıh kitablarında "İmameyn" denir

(K

S

)
İMAM-I GAZALÎ Ahirete irtihâli Hi: 505 dir

"Hüccet-ül İslâm İmam-ı Muhammed Gazalî" diye anılır

O zamanın felsefesinin bâtıl akidelerini red ve cerh ederek Kur´anın eşsizliğini ve hakkaniyet ve mu´cizeliğini isbat etmiş pek çok eserler vermiştir

(K

S

)
İMAM-I HANBELÎ (Hi: 164-241) (Ahmed İbn-i Muhammed İbn-i Hanbelî) Hanbelî Mezhebinin imamı olup ezberinde bir milyon hadis vardı

Müsned adlı kitabında otuzbin hadis mevcuttur

Zühd ve takvası çok ileri idi

(K

S

)
İMAM-I MÂLİK (Hi: 93-179) Medine-i Münevvere´de doğdu

İmâm Mâlik bin Enes diye anılır

Mâlikî Mezhebinin imamı

El-Muvatta isimli eseri, "Kütüb-ü Sitte"ye dahil olacak kıymettedir

Mezhebinin mensubları, Afrika ve Endülüs´te çok yayılmıştır

Bu mezhepte olana "Malikî" denir

İMAM-I MATÜRİDÎ (Bak: Matüridî)
İMAM-I MUHAMMED (Hi: 135-189) Kufe´de yetişti

99 kitab te´lif etmiştir

İmâm-ı Mâlik´ten hadis okudu

En meşhur Hanefî fakihlerindendir

(K

S

)
İMAM-I MUHAMMED BÂKIR (Hi: 75-117) Hz

İmam Zeynelâbidin´in oğlu, Hz

İmam-ı Hüseyin´in torundur

Hz

İmam-ı Ca´fer-i Sadık´ın babasıdır

On iki imamın beşincisidir

Büyük bir âlim ve en meşhur velilerdendir (K

S)
İMAM-I MÜBİN İlim ve emr-i İlâhînin bir nev´ine bir ünvandır ki, âlem-i şehadetten ziyade âlem-i gayba bakıyor

Yani, zaman-ı halden ziyade mazi ve müstakbele nazar eder

Yani, her şeyin vücud-u zahirîsinden ziyade aslına, nesline ve köklerine ve tohumlarına bakar

(

Evet, şu İmam-ı Mübin, bir nevi ilim ve emr-i İlâhînin bir ünvanıdır

Yani, eşyanın mebadileri ve kökleri ve asılları kemal-i intizam ile eşyanın vücudlarını gayet san´atkârane intac etmesi cihetiyle elbette desatir-i ilm-i İlâhînin bir defteri ile tanzim edildiğini gösteriyorlar

Ve eşyanın neticeleri, nesilleri, tohumları; ileride gelecek mevcudatın programlarını, fihristelerini tazammun ettiklerinden elbette evamir-i İlâhiyenin bir küçük mecmuası olduğunu bildiriyorlar

Meselâ; bir çekirdek bütün ağacın teşkilatını tanzim edecek olan programları ve fihristeleri ve o fihriste ve programları tâyin eden o evamir-i tekviniyyenin küçücük bir mücessemi hükmünde denilebilir

Şu mânadaki İmam-ı Mübin, kader-i İlâhînin bir defteri, bir mecmua-i desâtiridir

O desâtirin imlâsı ile ve hükmü ile, zerrat, vücud-u eşyadaki hidemâtına ve harekâtına sevkedilir

Amma Kitab-ı Mübin ise; âlem-i gaybdan ziyade âlem-i şehadete bakar

Yani, mazi ve müstakbelden ziyade zaman-ı hâzıra nazar eder

Ve ilim ve emirden ziyade kudret ve irâde-i İlâhiyenin bir ünvanı, bir defteri, bir kitabıdır

İmam-ı Mübin kader defteri ise, Kitab-ı Mübin kudret defteridir

Yani, her şey vücudunda, mahiyetinde ve sıfat ve şuunâtında kemal-i san´at ve intizamları gösteriyor ki; bir kudret-i kâmilenin desatiri ile ve bir irade-i nâfizenin kavanini ile vücud giydiriliyor

Suretleri tayin, teşhis edilip, birer mikdar-ı muayyen, birer şekl-i mahsus veriliyor

Demek o kudret ve iradenin küllî ve umumî bir mecmua-i kavanini, bir defter-i ekberi vardır ki; her bir şeyin hususî vücudları ve mahsus suretleri ona göre biçilir, dikilir, giydirilir

S

)
İMAM-I RABBANÎ (Bak: Ahmed-i Farukî)(Silsile-i Nakşi´nin kahramanı ve bir güneşi olan İmam-ı Rabbanî (R

A

) Mektubat´ında demiş ki: "Hakaik-ı imaniyeden bir mes´elenin inkişafını, binler ezvak ve mevâcid ve keramata tercih ederim

"Hem demiş ki: "Bütün tariklerin nokta-i müntehası, hakaik-ı imaniyenin vuzuh ve inkişafıdır

"Hem demiş ki: "Velâyet üç kısımdır: Biri velâyet-i suğra ki, meşhur velâyettir, biri velâyet-i vusta, biri velâyet-i kübradır

Velâyet-i kübrâ ise; verâset-i nübüvvet yoluyla, tasavvuf berzahına girmeden doğrudan doğruya hakikata yol açmaktır

"Hem demiş ki: "Tarik-ı Nakşide iki kanad ile sülûk edilir

" Yâni: "Hakaik-ı imaniyeye sağlam bir surette itikad etmek ve feraiz-i diniyeyi imtisal etmekle olur

Bu iki cenahta kusur varsa, o yolda gidilmez

" Öyle ise tarik-ı Nakşinin üç perdesi var: Birisi ve en birincisi ve en büyüğü: Doğrudan doğruya hakaik-ı imaniyeye hizmettir ki, İmam-ı Rabbanî de (R

A

) âhir zamanında ona sülûk etmiştir

İkincisi : Feraiz-i diniyeye ve Sünnet-i Seniyyeye tarikat perdesi altında hizmettir

Üçüncüsü : Tasavvuf yoliyle emrâz-ı kalbiyenin izalesine çalışmak, kalb ayağıyle sülûk etmektir

Birincisi Farz, ikinci Vâcib, bu üçüncüsü ise Sünnet hükmündedir

Madem hakikat böyledir, ben tahmin ediyorum ki: Eğer Şeyh Abdülkadir-i Geylanî (R

A

) ve Şâh-ı Nakşibend (R

A

) ve İmam-ı Rabbanî (R

A

) gibi zatlar bu zamanda olsaydılar, bütün himmetlerini, hakaik-ı imaniyenin ve akaid-i İslâmiyenin takviyesine sarfedeceklerdi

Çünkü saadet-i ebediyenin medarı onlardır

Onlarda kusur edilse, şekavet-i ebediyeye sebebiyet verir

İmansız Cennet´e gidemez, fakat tasavvufsuz Cennet´e giden pek çoktur

Ekmeksiz insan yaşayamaz, fakat meyvesiz yaşayabilir

Tasavvuf meyvedir, hakaik-ı İslâmiye gıdadır

M

)
İMAM-I REMLÎ (Bak: Remlî)
İMAM-I ŞÂFİÎ (Hi: 150-204) İmam-ı Abdullah bin Muhammed diye de anılır

Üçüncü ceddi olan Şâfiî, hayatında Resulüllâh´ı (A

S

M

) gördüğü için o isimle anılır

Nesebi, Abd-i Menaf´da Peygamberimiz (A

S

M

) ile birleşir

Gençliğinde çok fakir bir hayat yaşadı

Çok ileri muhaddis ve müfessir-i Kur´andır

Usul-ü Hadis ve Fıkha dair te´lifatı vardır

Şâfiî Mezhebinin imamıdır

Tıb, şiir ve edebiyatta da çok ileridir

(K

S

)
İMAM-I TABERANÎ (Süleyman bin Ahmed Taberanî) Hadis âlimidir

Şam´da Taberiyye´de doğmuş ve orada vefat etmiştir

(260-360) Kebir, Evsat ve Sagir hadis kitablarını yazmak için 33 sene Irak, Hicaz, Yemen, Mısır ve başka yerleri dolaşmıştır

İMAME İslâma mahsus baş kisvesi olan sarık

Zırhlı külâh

* Çubuk ve sigaralığın başına takılan ağızlık

* Tesbihin başındaki ve ipin iki ucu içinden geçen uzunca tane

İMAMET İmamlık

Namazda cemaati idare eden zâtın hal ve sıfatı

* Halifelik

İmamet iki kısma ayrılır:1- İmamet-i suğra: Namazda cemaate yapılan imamlık

2- İmamet-i kübra : Emir-ül mü´minîn olmak

Yani müslümanlar arasında riyaset-i âmmeyi hâiz bulunmaktır

İMAMEVİ t

Eskiden kadınlara mahsus hapishane

İMAMEYN İki İmam

* Fık: Ekseriyetle Hanefî kitaplarında "İmameyn" dendiği zaman "İmam-ı Ebu Yusuf ile İmam-ı Muhammed" anlaşılır

Bazan da İmam-ı A´zam ile İmam-ı Şâfiî Hz

lerine söylenir

İMAMZADE İmam oğlu

Babası imam veya imam ünvanını hâiz olan adam

İM´AN Fazla dikkat ve ihtimam

Bir şeyde çok ileri gitmek

* Bir adamın hakkını ikrar eylemek

* Pek uzağa koşmak ve bir hususta hakkı mütecaviz olmak üzere, mübalâğa ve içtihad etmek

İM´AN-I NAZAR Bir işi dikkatle düşünmek; inceden inceye bakmak ve tedkik etmek

İMAN İnanmak

İtikad

Hakkı kabul, tasdik ve iz´ân etmek

İslâmiyeti kabul edip amel etmek

Dini bütün hakikatleri kabul edip gereğini yerine getirmek

"Resul-i Ekrem´in (A

S

M

) tebliğ ettiği zaruriyat-ı diniyeyi tafsilen ve zaruriyatın gayrısını icmâlen tasdik etmekten hasıl olan bir nurdur

"(Öyle ise iman, Şems-i Ezelîden vicdan-ı beşere ihsan edilen bir nur ve bir şuadır ki; vicdanın iç yüzünü tamamiyle ışıklandırır ve bu sâyede, bütün kâinat ile bir ünsiyet, bir emniyet peyda olur

Ve her şeyle kesb-i muarafe eder

Ve insanın kalbinde öyle bir kuvvet-i maneviye husule gelir ki; insan o kuvvet ile her musibete, her hâdiseye karşı mukavemet edebilir ve öyle bir vüs´at ve genişlik verir ki; insan o vüs´atle geçmiş ve gelecek zamanları yutabilir

İ

)(Ey arkadaş! Bütün lezzetler imanda olduğu gibi, bütün elemler de dalâlettedir

Bunun izahı ise; bir şahıs, kudret-i ezeliye tarafından, adem zulümatından şu korkunç dünya sahrasına atılırken gözünü açar, bakar

Bir lütuf beklediği zaman, birdenbire düşmanlar, hastalıklar, elemler, belâlar hücum etmeğe başlarlar

Bir meded, bir yardım için müsterhimane tabiata ve anasıra baktığı vakit, kasavet-i kalble, merhametsizlikle karşılaşır

Ecram-ı semâviyeden istimdat etmek üzere başını havaya kaldırır

O ecram, atom bombaları gibi dehşetli ve heybetli hâlleriyle gözüne görünür

Hemen gözünü yumar, başını eğer, düşünmeğe başlar

Bakar ki, hayati hâcetleri bağırıp çağırmaya başlarlar

Bütün bütün tevahhuş ederek hemen kulaklarını tıkar, vicdanına iltica eder; bakar ki; vicdanı, binler âmâl (emeller) ve emânî ile dolu gürültülerinden cinnet getirecek bir hâle gelir

Acaba, hiçbir cihetten hiçbir teselli çaresini bulamayan o zavallı şahıs, mebde ile meâdi, Sâni´ ile haşri itikad etmezse, onun o vaziyetinden Cehennem daha serin olmaz mı İ

İ

)
İMAN-I BİL-ÂHİRET Âhirete, öldükten sonra dirileceğine, haşir ve neşre, Cennet ve Cehennem´e inanmak

(Evet, subutî bir emri ihbar etmenin kolaylığı ve inkâr ve nefyetmenin gayet müşkül olduğu bu temsilden görülür

Şöyle ki:Biri dese: Süt konserveleri olan gayet hârika bir bahçe, küre-i arz üzerinde vardır

Diğeri dese: Yoktur

İsbat eden, yalnız onun yerini veyahut bazı meyvelerini göstermekle kolayca dâvasını isbat eder

İnkâr eden adam, nefyini isbat etmek için küre-i arzı bütün görmek ve göstermekle dâvasını isbat edebilir

Aynen öyle de: Cennet´i ihbar edenler yüzbinler tereşşuhâtını, meyvelerini, asârını gösterdiklerinden kat´-ı nazar, iki şâhid-i sâdıkın sübutuna şehadetleri kâfi gelirken; onu inkâr eden, hadsiz bir kâinatı ve hadsiz ebedî zamanı temaşa etmek ve görmek ve eledikten sonra inkârını isbat edebilir; ademini gösterebilir

S

)
İMAN-I BİLLÂH Allah´a ve O´nun sıfatlarına inanmak

İMAN-I İCMALÎ İcmalî iman, yani; taraf-ı Nebevîden tebliğ buyurulan şeylerin hey´et-i mecmualarına inanmak, yâni; "Her ne tebliğ buyruldu ise; cümlesi haktır" diye tasdik etmektir

İMAN-I MAKBUL Mü´minlerin imanı

İMAN-I MERDUD Münafık olan kimselerin imanı

İMAN-I TAHKİKÎ İmana aid bütün mes´eleleri yakînî surette tedkik ile bilmek ve yaşamak ve tahkikî iman derslerini veren ve taklidî imanı tahkike tebdil eden eserleri sadakatla okumak neticesinde hâsıl olan sağlam, sarsılmaz iman

(Mü´minin kalbi tasdik nuru ile o derece münevver olmasıdır ki, o nur bütün letaif-i insaniyyeye nüfuz eder

)
İMAN-I TAKLİDÎ Az şüphelere mağlup olabilen, başkalarını takliden olan iman

Tahkik ehline ait olmayan, câhillere mahsus iman

İMAN-I YE´S Çaresiz kalan, hayatından ümidsiz olan bir kimsenin imanı

İ´MAR Yapmak

Tâmir etmek

Şenlendirmek

Mâmur kılmak

Harabilik ve ıssızlıktan kurtarmak

İMARAT (İmaret

C

) İmaretler, genel aşevleri

İMARET Emirlik

Beylik

İMARET Mâmur etmek, şenlendirmek

Mâmurluk

* Hayrat için fakirlere yemek verilen yer

(Bak: Amâir)
İMARET KEMERİ Eskiden medresenin en güçlü, kuvvetli, kıdemli ve sözü dinlenen talebesi hakkında kullanılır bir tabirdi

Ayrıca bu tabir, medrese talebelerinden iaşe işlerine bakmak üzere bir sene müddetle seçilenler hakkında da kullanılırdı

Bunlar, bellerine kemer taktıkları için bu isim verilmişti

İMATA Uzaklaştırma yahut uzaklaştırılma

İMATE Ölü hale getirmek

Öldürmek

Fena etmek

İMATE-İ VAKT Vakit öldürme

Boşu boşuna zaman harcama

İMBİK (Bak: İnbik)
İMDAD Yardım

Yardıma yetişmek

"Yetişin, kurtarın" mânasında da kullanılır

* Yardıma gönderilen kuvvet

* Vâdeyi uzatmak

Mühlet vermek

İMDADİYE Savaş zamanlarında harp masrafını karşılamak, sulh vaktinde de bütçe açığını kapatmak için halktan alınan örfi vergi

Harp için alınana "imdadiye-i seferiye", açığı kapatmak gayesiyle alınana da "imdadiye-i hazariye" denilirdi

İMECE Köyün umumi işlerinde veya köylünün kendi işlerinde köy halkının müştereken çalışması

Beraberce birçok kimsenin toplanıp elbirliğiyle bir kişinin işini halletmesi ve herkesin işinin sıra ile bitirilmesi

İMHA Bozmak, yok etmek, mahvetmek

Yıkmak

Zâil etmek

İMHA Keskinletme, bileme

İMHAK Kararma

* Bereketsiz

İMHAL Mühlet verme

Sonraya kalmasına müsaade etme

İMHAR Hâtun için mehr tayin etmek

Evleneceği kız veya kadın için mehr tayin etmek

İMHAZ Doğrulukla yapma

İMKÂN Mümkün olmak

Olacak hâlde bulunmak

(Bak: Hudus)
İMKÂN-I ÂDÎ Zâtında dâima mümkün olan

Her zaman olabilen

Olmasında bir mânia bulunmayan

İMKÂN-I AKLÎ Man: Aklen mümkün bilinen

* Aklen mümkün olma

İMKÂN-I ÖRFÎ Emsaline pek az rastlanan hârika bir âdet veya keramet gibi

İMKÂN-I VEHMÎ Vehimle bir şeyi mümkün görmek, zannetmek

İMKÂN-I ZÂTÎ Vukuu mümkün olan iş

Bir şeyin, aslında mümkün olması

İMKÂN-I ZİHNÎ Bir şeyin mümkün olabileceğini zihinle düşünmek

(Vesveseli adam imkân-ı zâtî ile imkân-ı zihnîyi birbiriyle iltibas eder

Yani, bir şeyi zâtında mümkün görse, o şeyi zihnen dahi mümkün ve aklen meşkuk tevehhüm eder

Halbuki, İlm-i Kelâm´ın kaidelerindendir ki; imkân-ı zâtî ise, yakîn-i ilmîye münâfi değil ve zaruret-i zihniyyeye zıddiyyeti yoktur

Meselâ: Şu dakikada Karadeniz´in yere batması zâtında mümkündür ve o imkân-ı zâtî ile muhtemeldir

Halbuki yakînen o denizin yerinde olduğunu hükmediyoruz

Şüphesiz biliyoruz ve o ihtimâl-i imkânî ve o imkân-ı zâtî bize şek vermez, bir şüphe getirmez, yakînimizi bozmaz

Meselâ: Şu güneş zatında mümkündür ki, bugün gurub etmesin veya yarın tulu´ etmesin

Halbuki bu imkân, yakînimize zarar vermez, şüphe getirmez

İşte bunun gibi, meselâ: Hakaik-ı imâniyeden olan hayat-ı dünyeviyenin gurubuna ve hayat-ı uhreviyyenin tuluuna, imkân-ı zâtî cihetinde gelen vehimler, yakîn-i imanîye zarar vermez

Hem "lâ ibrete li-l-ihtimali-l-gayri-n-nâşi an delilin" yani: "Bir delilden neş´et etmeyen bir ihtimalin hiç ehemmiyeti yoktur" olan kaide-i meşhure, hem usul-üd din, hem usul-ü fıkhın kaide-i mukarreresindendir

S

)
İMKÂNAT Varlığı da yokluğu da mümkün olanlar

Ademle vücudu müsavi olanlar

Var olmasında başkasına muhtaç bulunan şeyler

İMLA Doldurma, doldurulma

* Yazı yazma

(Dikte) * Bir dildeki kelime ve sözleri doğru yazma bilgisi

* Müddeti mühlet vererek uzatma

İMLAK Çok fakir düşmek

İMLAK Mülk sahibi olmak

* Bey etmek

* Evlendirmek

İMLAL (Melâl

den) Usandırma veya usandırılma

İMLAS Karanlık

* Karışma

* Koyunun tüyü dökülme

İMLİSE Çöl, sahra

İMLİSÎ Hırsız, sârık

İMMA (Terdid edatıdır) "Ya, veya" diye tercüme edilir

Şek, şüphe, ibahe, bağışlamak, hayret vermek mânâlarını da ifade eder

İMMİSAR (İmtisar ile aynı mânâdadır) Süt sağmak

* Bir şeyi incelemek

* Az olmak

* Dağılmak

* Hâil, perde

İMPARATOR Lât

Büyük kral

Birkaç devlete hükmünü geçiren büyük hükümdar

Tahta çıkan kadın olursa ona imparatoriçe denir

İMRAC Ahde vefa etmeme, sözden cayma

* Hayvanı çayıra salıverme

İMRAN Hz

Meryemin babası

(Bak: Âl-i İmran)
İMRAR Geçirmek

Mürur ettirmek

* İpi sağlam bükmek

* Acıtmak

Acı olmak

İMRAR-I EVKAT Vakitleri geçirmek

İMRAZ İllet sahibi olmak

Hasta etmek

Bir kimseyi hasta bulmak

İMREE(T) Kadın

Hâtun

Avrat

İMRUZ f

Bugün

İMSA Akşama kalma

* Bozma

İMSAK Kendini tutmak

Bir şeyden el çekme

* Oruca başlama zamanı

* Hapsetmek

* Şer´an müftirat denen şeylerden (orucu bozan şeylerden) nefsi hakikaten veya hükmen men´ etmek

* Yemez içmez adamın hâli

Cimrilik, hasislik, pintilik

İMSAKİYE Ramazanda imsak vakitlerini gösteren cetvel

İMSAL Boşuboşuna sarfetme, lüzumsuz yere harcama

Har vurup harman savurma

İMSAS (Mass

dan) Emdirme, emdirilme

* Tıb: Suda erimiş ilâcı şırınga etmek

İMSAS Değdirmek

Elle tutmak

Meshetmek

İMŞEB f

Bu gece

İMTAR Yağdırma veya yağdırılma

İMTAR-I AHCÂR Taş yağdırma

İMTAR-I MATAR Yağmur yağdırma

İMTİDAD Uzanmak

Uzayıp gitmek

Gerilip ve çekilip uzanmak

* Boy

Tul

Uzunluk

* Feza, uzay

İMTİDAH (Medh

den) Medhetme, övme

İMTİDAH Aşma, taşma

İMTİHA´ (Mahv

dan) Mahvolma, perişan olma, yok olma

İMTİHA´ Bileme veya bilenilme, yahut da bilenme

İMTİHA-Yİ SEYF Kılıcın bilenmesi, keskinleştirilmesi

İMTİHAK Bozulma

İMTİHAN Deneme, Tecrübe etmek

* Bir şeyin hakikatına ıttılâ peyda etmek için çok dikkatle düşünmek

* Salâhiyet veya salâhiyetsizliğini anlamak için yapılan teftiş ve tecrübe

(Hakîm-i Ezeli, inâyet-i sermediye ve hikmet-i ezeliyenin iktizası ile, şu dünyayı, tecrübeye mahal ve imtihana meydan ve esmâ-i hüsnâsına âyine ve kalem-i kader ve kudretine sahife olmak için yaratmış ve tecrübe ve imtihan ise neşv ü nemâya sebeptir

O neşv ü nemâ ise, istidatların inkişafına sebeptir

O inkişaf ise, kabiliyetlerin tezahürüne sebeptir

O kabiliyetlerin tezahürü ise, hakaik-ı nisbiyenin zuhuruna sebebtir

Hakaik-ı nisbiyenin zuhuru ise, Sâni-i Zülcelâlin esmâ-i hüsnâsının nukuş-u tecelliyatını göstermesine ve kâinatı mektubat-ı Samedaniyye suretine çevirmesine sebeptir

İşte bu sırr-ı imtihan ve sırr-ı teklif iledir ki; ervâh-ı âliyenin elmas gibi cevherleri ervâh-ı sâfilenin kömür gibi maddelerinden tasaffi eder, ayrılır

İşte, bu mezkur sırlar gibi daha bilmediğimiz çok ince, âli hikmetler için, âlemi bu surette irade ettiğinden şu âlemin tegayyür ve tahavvülünü dahi o hikmetler için irade etti

Tahavvül ve tegayyür için zıtları birbirine hikmetle karıştırdı ve karşı karşıya getirdi

Zararları menfaatlara mezcederek, şerleri hayırlara idhal ederek, çirkinlikleri güzelliklere cem´ederek, hamur gibi yoğurarak şu kâinatı tebeddül ve tagayyür kanununa ve tahavvül ve tekâmül düsturuna tâbi kıldı

Vaktaki meclis-i imtihan kapandı

Tecrübe vakti bitti

Esmâ-i Hüsnâ hükmünü icra etti

Kalem-i kader, mektubatını tamamiyle yazdı

Kudret, nukuş-u san´atını tekmil etti

Mevcudat, vezaifini ifa etti

Mahlukat, hizmetlerini bitirdi

Herşey, mânasını ifade etti

Dünya, âhiret fidanlarını yetiştirdi

Zemin, Sâni-i Kadir´in bütün mu´cizat-ı kudretini, umum havârık-ı san´atını teşhir edip gösterdi

Şu âlem-i fena, sermedi manzaraları teşkil eden levhaları zaman şeridine taktı

O Sâni-i Zülcelâl´in hikmet-i sermediyyesi ve inayet-i ezeliyyesi; o imtihan neticelerini, o tecrübenin neticelerini, o Esmâ-i Hüsna´nın tecellilerinin hakikatlarını, o kalem-i kader mektubatının hakaikını, o nümune-misal nukuş-u san´atının asıllarını, o vezaif-i mevcudatın faidelerini, gayelerini, o hidemat-ı mahlukatın ücretlerini ve o kelimat-ı kitab-ı kâinatın ifade ettikleri mânaların hakikatlarını ve istidat çekirdeklerinin sünbüllenmesini ve bir mahkeme-i kübra açmasını ve dünyadan alınmış misalî manzaraların göstermesini ve esbab-ı zâhiriyyenin perdesinin yırtmasını ve herşey doğrudan doğruya Hâlik-ı Zülcelâline teslim etmesi gibi hakikatları iktiza etti ve o mezkur hakikatları iktiza ettiği için, kâinatı dağdağa-i tagayyür ve fenadan, tahavvül ve zevalden kurtarmak ve ebedileştirmek için o zıtların tasfiyesini istedi ve tagayyürün esbabını ve ihtilâfatın maddelerini tefrik etmek istedi

Elbette kıyameti koparacak ve o neticeler için tasfiye edecek

İşte şu tasfiyenin neticesinde cehennem, ebedî ve dehşetli bir suret alıp, taifeleri $ tehdidine mazhar olacak

Cennet; ebedî, haşmetli bir suret giyerek ehli ve ashabı $ hitabına mazhar olacak

S

)
İMTİHAN Hor ve zelil kılmak

İMTİHAZ Hâlis, katıksız ve saf olma

Durulanma

İMTİKÂR (Mekr

den) Oyuna kanma, aldanma

İMTİLA´ Dolma

Dolgunluk

* Tıb: Kan durma, kan toplanma

İMTİLA-İ MİDE Mide dolgunluğu

İMTİLAL Bir millete karışma

İMTİNA´ Feragat edip geri durma

* Muvafakat etmeme

Çekinme

İstememe

Yapmama

* İmkânsızlık, mümkün olmayış

İMTİNA-İ ÂDİ Bir şeyin olması âdeta mümkün olmamak

İMTİNA-İ HAKİKİ Bir şeyin mümkün olmamasının aklen zaruri olması

(Meselâ: Bir kimse kendinden yaş bakımından büyük olan başka bir kimse hakkında: "Bu benim oğlumdur" diye iddia etse, dâvâsı dinlenmez

Çünkü, kendinden yaşça büyük bir adamın, kendisinin neslen oğlu olması aklen muhaldir

)
İMTİNAN Minnet

Kendine minnet etmek

Birisine yaptığı ihsan ve iyiliği başına kakmak

* Memnun olmak

* Birisinin çok iftiharla sevdiği ve mâlik olduğu şeye nâil olmak

İMTİRA´ Çıkarma, ihrac etme, dışarı atma

* Şüphelenme, kuşkulanma

* Tereddüt, mütereddidlik, kararsızlık

İMTİRAS Sürtünme, kaşınma

İMTİRAS-I HİMAR Eşeğin sürtünüp kaşınması

İMTİSAL Nümune kabul etme

* Uymak

Ayrılmamak üzere inkıyad etme

* Mesel ve kıssa söyleme

* Bir şeyin suretine girme

* Muvafakat ve mutabakat etme

* Katili kısas etme

(Bak: Dimağ)
İMTİSALEN Bağlı olarak, imtisal ederek, uyarak, tâbi olarak

İMTİSAR (Bak: İmmisar)
İMTİSAS Emerek çekilmek, emmek, emilmek

Hazmolunmuş olan maddelerin, damarlar tarafından emilmesi

İMTİŞAT Tarama

Saç veya sakal tarama

İMTİYAZ Diğerlerinden ayrılmak

Farklı olmak, benzerlerinden ayrılmak

* Resmi veya hususi izin

* Masraflı veya mes´uliyetli bir işin başkaları yapmamak üzere bir şahıs veya şirket yahut da bir hey´ete tahsis edilmesi

İMTİYAZAT (İmtiyâz

C

) İmtiyâzlar, izinler, müsâadeler

İMTİYAZ MADALYASI 2

Abdülhamid´in 11/10/1885 tarihli emriyle devlet ve memleket yararına hizmet edenlere, vazifeyle gönderildikleri yerde başarı gösterenlere verilmek üzere çıkarılan madalya

Altun ve gümüşten olmak üzere iki çeşit olan bu madalyaların ön yüzünde II

Abdülhamid´in "Elgazi" tuğrası, bunun altında saltanat arması yer alır

Arka yüzünde: "Devlet-i Osmaniye uğrunda fevkalâde ibraz-ı sadakat ve şecaat edenlere mahsus madalyadır" yazısı altında madalyayı alacak olanın adının yazılacağı boş bir bölüm vardır

En altta 1300 rakamı okunmaktadır

İMTİZAC Muvafık ve mutabık olmak

Mezcolmak, uyuşmak

İyi geçinmek

Karışmak

İMTİZAC-I ELVAN Renklerin uygunluğu

İMTİZACAT (İmtizac

C

) İmtizaclar

İMTİZACKÂR f

Uyuşarak, anlaşarak, karışarak

Kaynaşmağa müsait surette

İMZA Kendi ismini veya kendine ait bir işareti, kendisinin kabullenerek yazması

* İcra ve tamam eylemek

İMZA-İ KAZA Huk: Verilen hükmü infaz edip yerine getirme

İMZA-Yİ PADİŞAHÎ Padişahın imzası

Osmanlı Padişahları tarafından vaktiyle hükümdarlara yazılan name-i hümayunların kenarlarına altun yaldızla imza konurdu

Bunlara imza-yı padişahî denilirdi